Հունաստանի թեմ

Հունաստանի թեմ^[1], Հայաստանյայց առաքելական սուրբ եկեղեցու՝ Եվրոպայի տարածքում գտնվող, Մեծի Տանն Կիլիկիո Կաթողիկոսությանը պատկանող միակ թեմը, որը ներկայացնում է Հունաստանում բնակվող առաքելական հայության մի մասի հոգևոր կյանքը։ Առաքելական հայության մյուս մասի հոգևոր կյանքը ներկայացնում է Հունաստանի հայոց թեմը, որը պատկանում է Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնին։ Առաջնորդանիստը՝ Աթենքի սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ տաճարն է։ 2022 թվականից թեմի առաջնորդն է Գեղամ արքեպիսկոպոս Խաչերյանը։

Հունաստանի տարածքում գտնվող հայկական եկեղեցիները մինչև 1920-ական թվականները պատկանել են Կոստանդնուպոլսի հայոց պատրիարքությանը, որից հետո ձևավորվել է էջմիածնապատկան հունահայոց թեմը (Հունաստանի հայոց թեմ)։ 1958 թվականին թեմում եղել է պառակտում և թեմի եկեղեցիներն անցել են Մեծի Տանն Կիլիկիո կաթողիկոսության ենթակայության տակ։ 1959 թվականին Կիլիկիո կաթողիկոսության Ազգային ընդհանուր ժողովն արդեն գոհունակությամբ արձանագրում է ոչ միայն Հունաստանի, այլև Իրանի տարածքում գործող երեք (Ատրպատականի, Թեհրանի և Սպահանի) թեմերի միացումը Մեծի Տանն Կիլիկիո կաթողիկոսությանը, ինչն արդեն պաշտոնապես ամրագրվում է 1965 թվականի փոփոխված կանոնագրության մեջ։ Մինչդեռ թեմական քարտեզի այս վերաբաժանումները Մայր Աթոռն այսօր էլ հայտարարում է հակականոնական։

1992 թվականին հունահայոց անթիլիսական թեմը դիմել է Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս Վազգեն Ա-ին սուրբ Էջմիածնի ենթակայությանը վերադառնալու խնդրանքով, սակայն շատ արագ դիմումը ետ է կանչվել և այդ խնդիրը մինչ օրս չի լուծվել։

Հայկական եկեղեցիներից մի քանիսը կառուցվել են Հյուսիսային Հունաստանում՝ Կոստանդնուպոլսից Հունաստան գաղթած հայերի կողմից, որոնց մեծ մասը հաստատվել էր այդտեղ հույն-թուրքական պատերազմից (1919-1922) հետո՝ բնակչության փոխանակության ժամանակ։ 1903 թվականից Սալոնիկում գործում է սուրբ Աստվածածին եկեղեցին, 1927 թվականից Քսանթիում՝ սուրբ Աստվածածինը, 1932 թվականից Կավալայում՝ սուրբ Խաչը, ավելի վաղ՝ Դիդիմոտիխոն քաղաքի սուրբ Գևորգը։ Ավելի վաղ՝ 1834 թվականին, սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցին Կոմոտինի քաղաքում։

Աթենքում 1900 թվականին կառուցվել է հայկական մատուռ, 1933 թվականին սուրբ Գրիրգոր Լուսավորիչ տաճարը, 1921 թվականին սուրբ Հակոբը, 1922 թվականին փայտաշեն սուրբ Կարապետը, իսկ 1992 թվականին նույն անունով այլ վայրում քարե շենք է կառուցվել։

17-րդ դարի վերջին հայկական եկեղեցի է հիմնադրվել նաև Կրետե կղզու Հերակլիոն քաղաքում (սուրբ Հովհաննես Կարապետ), որը, սակայն, ենթարկվում է Կոստանդնուպոլսի հայոց պատրիարքությանը։ Նախքան 17-րդ դարը այն պատկանել էր Վենետիկի հանրապետությանը (1205-1669) և կոչվում էր սուրբ Գևորգ, իսկ օսմանցիների կողմից կղզու գրավումից հետո տրվել էր հայերին։

• Հունաստանի թեմի պաշտոնական կայք

դ ք խ Հայաստանյայց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցու նվիրապետական աթոռներ, հայրապետական պատվիրակություններ, թեմեր և հովվություններ Նվիրապետական աթոռներ Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածին (Էջմիածին) Մեծի Տանն Կիլիկիո Կաթողիկոսություն (Կիլիկիա) Երուսաղեմի հայոց պատրիարքություն Կոստանդնուպոլսի հայոց պատրիարքություն Աղթամարի կաթողիկոսություն † Գանձասարի կաթողիկոսություն † Ավանի կաթողիկոսություն (հակաթոռ) † Հայրապետական պատվիրակություններ Արևմտյան Եվրոպա Բալկանյան երկրներ Կենտրոնական Եվրոպա Հնդկաստան և Ծայրագույն Արևելք Հարավային Ամերիկա † Հայաստան և Արցախ (Էջմիածին) Արագածոտն Արարատյան Հայրապետական (Երևան †) Արթիկ Արմավիր Արցախ (Ամարաս † Գանձասար † Շուշի †) Գեղարքունիք Լոռի Կոտայք Մասյացոտն Շիրակ (Ալեքսանդրապոլ †) Սյունիք (Հաբանդ † Տաթև †) Վայոց ձոր Տավուշ (Մեծկվենք †) նախկին ԽՍՀՄ (Էջմիածին) Ադրբեջան † (Բաքու † Գանձակ † Շամախի † Նուխի †) Բալթյան երկրներ Հարավային Ռուսաստան (Աստրախան † Ղզլար †) Ռուսաստան և Նոր Նախիջևան (Բեսարաբիա † Մոսկվա † Նոր Նախիջևան † Պետերբուրգ †) Վրաստան (Ախալցխա † Գորի † Թիֆլիս †) Ուկրաինա Եվրոպա (Էջմիածին) Ավստրիա Բելգիա Բուլղարիա Գերմանիա Իսպանիա և Պորտուգալիա Իտալիա Լեհաստան Հոլանդիա Հունաստան Հունգարիա և Չեխիա Մեծ Բրիտանիա և Իռլանդիա Շվեդիա Շվեյցարիա Ռումինիա Ֆրանսիա Եվրոպա (Կիլիկիա) Կիպրոս Հունաստան Ասիա և Աֆրիկա (Էջմիածին) Դամասկոս Եգիպտոս Եթովպիա Իրաք Կալկաթա Ասիա և Աֆրիկա (Կիլիկիա) Ատրպատական Թեհրան Լիբանան Հալեպ Ջեզիրե Սպահան Քուվեյթ և Արաբական ծոց Ամերիկա և Ավստրալիա (Էջմիածին) ԱՄՆ-ի հայոց արևելյան ԱՄՆ-ի հայոց արևմտյան Ավստրալիա և Նոր Զելանդիա Արգենտինա Բրազիլիա Կանադա Ուրուգվայ Ամերիկա և Ավստրալիա (Կիլիկիա) Հյուսիսային Ամերիկայի արևելյան Հյուսիսային Ամերիկայի արևմտյան Կանադա Վենեսուելա Պատմական Հայաստան (չգործող թեմեր) Ադանա † (Կիլիկիա) Ախալցխա † (Էջմիածին) Աղթամար † (Աղթամար) Այնթապ † (Կիլիկիա) Գարդման † (Գանձասար) Զեյթուն † (Կիլիկիա) Խիզան † (Աղթամար) Կարս † (Էջմիածին) Կեցան † (Աղթամար) Կյուրին † (Կիլիկիա) Կորդվաց † (Աղթամար) Կորճայք † (Աղթամար) Հաճն † (Կիլիկիա) Հայոց ձոր † (Աղթամար) Մալաթիա † (Կիլիկիա) Մարաշ † (Կիլիկիա) Մոկք † (Աղթամար) Նախիջևան † (Էջմիածին) Շատախ † (Աղթամար) Պայաս † (Կիլիկիա) Պարտավ † (Գանձասար) Ռշտունիք † (Աղթամար) Սիս † (Կիլիկիա) Սպարկերտ † (Աղթամար) Տերենտե † (Կիլիկիա) Տևրիկ † (Կիլիկիա) Ուտիք † (Գանձասար) Ֆռնուզ † (Կիլիկիա) այլ չգործող Ադրիանապոլիս † (Կոստանդնուպոլիս) Անտիոք † (Կիլիկիա) Արմաշ † (Կոստանդնուպոլիս) Բանդըրմա † (Կոստանդնուպոլիս) Բաթավիա † (Էջմիածին) Բեյրութ † (Երուսաղեմ) Բիլեջիք † (Կոստանդնուպոլիս) Բուրսա † (Կոստանդնուպոլիս) Դամասկոս † (Երուսաղեմ) Երուսաղեմ † (Երուսաղեմ) Կոստանդնուպոլիս † (Կոստանդնուպոլիս) Կիպրոս † (Երուսաղեմ) Համադան † (Էջմիածին) Յաֆֆա † (Երուսաղեմ) Յոզգաթ † (Կիլիկիա) Նիկոմեդիա † (Կոստանդնուպոլիս) Ռոդոսթո † (Կոստանդնուպոլիս) Սալոնիկ † (Կոստանդնուպոլիս) Ծանոթություն. շեղատառով նշված կաթողիկոսությունները, թեմերը և հոգևոր հովվությունները, որոնց դիմաց դրված է նաև «†» նշանը, չգործող կրոնական կազմակերպություններ են։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատված վերցված է Քրիստոնյա Հայաստան հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են՝ Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո: