Հարավային Ամերիկայի հայրապետական պատվիրակություն

Հարավային Ամերիկայի հայրապետական պատվիրակություն
Տեսակ	Հայ առաքելական եկեղեցու թեմ
Մասն է	Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածին
Հիմնադրման թվական	1938
Ավարտի թվական	1983
Երկիր	Արգենտինա,  Բրազիլիա,  Ուրուգվայ և  Չիլի
Գլխամաս	Բուենոս Այրես, Արգենտինա

Հարավային Ամերիկայի հայրապետական պատվիրակություն, Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի նախկինում գոյություն ունեցած պատվիրակություն, որը կազմավորվել է 1938 թվականին, Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս Խորեն Ա-ի կոնդակով։ Հայրապետական պատվիրակներ են եղել Գարեգին արքեպիսկոպոս Խաչատուրյանը (1938-51), Սիոն արքեպիսկոպոս Մանուկյանը (1952-1957), Բաբկեն արքեպիսկոպոս Ապատյանը (1959-1978), Արգենտինայի Կորդովա քաղաքի հոգևոր հովիվ Տաթև ծայրագույն վարդապետ Ղարիբյանը (1978-1983)։

Հարավային Ամերիկա մայրցամաքում հայերի առաջին խմբերը հաստատվել են դեռ 19-րդ դարում, իսկ Բրազիլիայի^[1], Արգենտինայի^[2] և Ուրուգվայի^[3] համայնքները ստվարացել են հիմնականում հայոց ցեղասպանության արդյունքում և Կիլիկիայի հայկական հանրապետության անկումից հետո։

Ամերիկահայոց թեմի (հետագայում՝ ԱՄՆ-ի հայոց արևելյան թեմ) առաջնորդ Ղևոնդ Դուրյանի սպանությունից հետո Ամերիկայի Հայ Առաքելական եկեղեցու հավատացյալները բաժանվեցին այն ժամանակ Խորհրդային Հայաստանի տարածքում գտնվող Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսության (Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի) և Լիբանանում գտնվող Կիլիկիայի կաթողիկոսության (Մեծի Տանն Կիլիկիո Կաթողիկոսություն) հետ կապված եկեղեցիների միջև։ Դրանից որոշ ժամանակ անց որոշվում է հիմնադրել Հարավային Ամերիկայի հայկական պատվիրակությունը, որի մեջ ներառվում են ոչ միայն Բրազիլիայի, Արգենտինայի և Ուրուգվայի, այլև հետագայում Չիլիի^[4] հայ առաքելական համայնքները և 1920-30-ական թվականներին հիմնված եկեղեցիները՝ իրենց կից հոգևոր-մշակութային կառույցներով։ Բուենոս Այրեսը դառնում է կենտրոն, սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ տաճարն՝ առաջնորդանիստ։ Նոր թափ է ստանում եկեղեցաշինությունը, որը կանգ է առնում երկրորդ աշխարհամարտի տարիներին։ Հայրենիք-սփյուռք կապերի ամրապնդման արդյունքում նորակառույց կրոնական շինությունները վերջնական տեսք էին ստանում Էջմիածնի կաթողիկոսի օրհնությամբ. Ուրուգվայում կառուցված Սուրբ Ներսես Շնորհալի եկեղեցու ճարտարապետական հատակագծումը հանձնվում է Ռաֆայել Իսրայելյանին^[5]։

1983 թվականին Ամենայն հայոց կաթողիկոս Վազզեն Ա-ի կոնդակով Հարավային Ամերիկայի հայրապետական պատվիրակությունը բաժանվել է երեք առանձին՝ Արգենտինայի և Չիլիի, Ուրուգվայի, Բրազիլիայի թեմերի։ Վերջին պատվիրակ Տաթև ծայրագույն վարդապետ Ղարիբյանը դարձել է Բրազիլիայի թեմի առաջնորդ և պաշտոնավարել է մինչև կյանքի վերջ։

• Հնդկաստանի և Ծայրագույն Արևելքի հայրապետական պատվիրակություն

դ ք խ Հայաստանյայց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցու նվիրապետական աթոռներ, հայրապետական պատվիրակություններ, թեմեր և հովվություններ Նվիրապետական աթոռներ Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածին (Էջմիածին) Մեծի Տանն Կիլիկիո Կաթողիկոսություն (Կիլիկիա) Երուսաղեմի հայոց պատրիարքություն Կոստանդնուպոլսի հայոց պատրիարքություն Աղթամարի կաթողիկոսություն † Գանձասարի կաթողիկոսություն † Ավանի կաթողիկոսություն (հակաթոռ) † Հայրապետական պատվիրակություններ Արևմտյան Եվրոպա Բալկանյան երկրներ Կենտրոնական Եվրոպա Հնդկաստան և Ծայրագույն Արևելք Հարավային Ամերիկա † Հայաստան և Արցախ (Էջմիածին) Արագածոտն Արարատյան Հայրապետական (Երևան †) Արթիկ Արմավիր Արցախ (Ամարաս † Գանձասար † Շուշի †) Գեղարքունիք Լոռի Կոտայք Մասյացոտն Շիրակ (Ալեքսանդրապոլ †) Սյունիք (Հաբանդ † Տաթև †) Վայոց ձոր Տավուշ (Մեծկվենք †) նախկին ԽՍՀՄ (Էջմիածին) Ադրբեջան † (Բաքու † Գանձակ † Շամախի † Նուխի †) Բալթյան երկրներ Հարավային Ռուսաստան (Աստրախան † Ղզլար †) Ռուսաստան և Նոր Նախիջևան (Բեսարաբիա † Մոսկվա † Նոր Նախիջևան † Պետերբուրգ †) Վրաստան (Ախալցխա † Գորի † Թիֆլիս †) Ուկրաինա Եվրոպա (Էջմիածին) Ավստրիա Բելգիա Բուլղարիա Գերմանիա Իսպանիա և Պորտուգալիա Իտալիա Լեհաստան Հոլանդիա Հունաստան Հունգարիա և Չեխիա Մեծ Բրիտանիա և Իռլանդիա Շվեդիա Շվեյցարիա Ռումինիա Ֆրանսիա Եվրոպա (Կիլիկիա) Կիպրոս Հունաստան Ասիա և Աֆրիկա (Էջմիածին) Դամասկոս Եգիպտոս Եթովպիա Իրաք Կալկաթա Ասիա և Աֆրիկա (Կիլիկիա) Ատրպատական Թեհրան Լիբանան Հալեպ Ջեզիրե Սպահան Քուվեյթ և Արաբական ծոց Ամերիկա և Ավստրալիա (Էջմիածին) ԱՄՆ-ի հայոց արևելյան ԱՄՆ-ի հայոց արևմտյան Ավստրալիա և Նոր Զելանդիա Արգենտինա Բրազիլիա Կանադա Ուրուգվայ Ամերիկա և Ավստրալիա (Կիլիկիա) Հյուսիսային Ամերիկայի արևելյան Հյուսիսային Ամերիկայի արևմտյան Կանադա Վենեսուելա Պատմական Հայաստան (չգործող թեմեր) Ադանա † (Կիլիկիա) Ախալցխա † (Էջմիածին) Աղթամար † (Աղթամար) Այնթապ † (Կիլիկիա) Գարդման † (Գանձասար) Զեյթուն † (Կիլիկիա) Խիզան † (Աղթամար) Կարս † (Էջմիածին) Կեցան † (Աղթամար) Կյուրին † (Կիլիկիա) Կորդվաց † (Աղթամար) Կորճայք † (Աղթամար) Հաճն † (Կիլիկիա) Հայոց ձոր † (Աղթամար) Մալաթիա † (Կիլիկիա) Մարաշ † (Կիլիկիա) Մոկք † (Աղթամար) Նախիջևան † (Էջմիածին) Շատախ † (Աղթամար) Պայաս † (Կիլիկիա) Պարտավ † (Գանձասար) Ռշտունիք † (Աղթամար) Սիս † (Կիլիկիա) Սպարկերտ † (Աղթամար) Տերենտե † (Կիլիկիա) Տևրիկ † (Կիլիկիա) Ուտիք † (Գանձասար) Ֆռնուզ † (Կիլիկիա) այլ չգործող Ադրիանապոլիս † (Կոստանդնուպոլիս) Անտիոք † (Կիլիկիա) Արմաշ † (Կոստանդնուպոլիս) Բանդըրմա † (Կոստանդնուպոլիս) Բաթավիա † (Էջմիածին) Բեյրութ † (Երուսաղեմ) Բիլեջիք † (Կոստանդնուպոլիս) Բուրսա † (Կոստանդնուպոլիս) Դամասկոս † (Երուսաղեմ) Երուսաղեմ † (Երուսաղեմ) Կոստանդնուպոլիս † (Կոստանդնուպոլիս) Կիպրոս † (Երուսաղեմ) Համադան † (Էջմիածին) Յաֆֆա † (Երուսաղեմ) Յոզգաթ † (Կիլիկիա) Նիկոմեդիա † (Կոստանդնուպոլիս) Ռոդոսթո † (Կոստանդնուպոլիս) Սալոնիկ † (Կոստանդնուպոլիս) Ծանոթություն. շեղատառով նշված կաթողիկոսությունները, թեմերը և հոգևոր հովվությունները, որոնց դիմաց դրված է նաև «†» նշանը, չգործող կրոնական կազմակերպություններ են։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատված վերցված է Քրիստոնյա Հայաստան հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են՝ Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո: