Zamek w Krewie

Zamek w Krewie
	nr rej. 412Г000602
	; Zamek w Krewie w 2020 r.
Państwo	Białoruś
Obwód	grodzieński
Miejscowość	Krewo
Inwestor	prawdopodobnie Olgierd Giedyminowic
Rozpoczęcie budowy	1370–1380
	Plan budynku;
	Położenie na mapie obwodu grodzieńskiego Zamek w Krewie
	Położenie na mapie Białorusi Zamek w Krewie
	54°18′34,16″N 26°16′54,05″E/54,309490 26,281680
	Multimedia w Wikimedia Commons

Zamek w Krewie – ruiny średniowiecznego zamku w miejscowości Krewo na Białorusi.

Historia

W 1338 roku książę Giedymin podzielił Litwę między synów, oddając osobną dzielnicę z Krewem Olgierdowi. Przypuszczalnie zamek został zbudowany właśnie przez księcia Olgierda około lat 1370-1380^[1], gdy był już wielkim księciem litewskim. Po zmarłym w 1377 Olgierdzie Krewo objął jego syn Jagiełło, który został po ojcu wielkim księciem. W 1381 roku jego stryj Kiejstut podniósł bunt, opanował Wilno i zesłał Jagiełłę do Krewa. Już rok później Jagiełło odzyskał Wilno oraz uwięził Kiejstuta i jego syna Witolda na zamku w Krewie^[2]. Po kilku dniach pobytu w więzieniu na zamku Kiejstut zmarł na skutek samobójstwa lub mordu^[2]. W 1385 roku na zamku podpisano akt unii Litwy i Polski, w której Jagiełło zobowiązywał się przyjąć chrześcijaństwo w obrządku katolickim wraz z rodziną, dworem i możnymi oraz odzyskać ziemie utracone przez Polskę i Litwę. W 1391 roku ustanowiono na zamku starostwo. W 1433 roku zamek na krótko zdobył w trakcie buntu przeciwko Zygmuntowi Kiejstutowiczowi książę Świdrygiełło, jednak we wrześniu Litwini z polską pomocą odbili zamek. Przed 1506 rokiem zamek poważnie zniszczyli Tatarzy. W 1519 zamek uszkodziły wojska moskiewskie^[2]. W XVI wieku warownia została opuszczona.

W 1566 roku król Zygmunt August podarował zamek i starostwo zbiegłemu z Moskwy kniaziowi Andriejowi Kurbskiemu^[2]. W 1569 roku starostą został kniaź Łukasz Świrski, a w 1579 kasztelan połocki Jan Wołmiński^[2]. W 1638 starostwo otrzymał kasztelan wileński Krzysztof Chodkiewicz, po nim Kazimierz Radzimiński Frąckiewicz, a następnie miecznik oszmiański Karol Marson^[2]. Kolejnych zniszczeń zamku dokonali Szwedzi w 1708 roku podczas wojny północnej^[2]. W XVIII wieku starostwo należało do rodu Śliźniów.

W XIX wieku na dziedzińcu wybudowano drewniany ratusz miejski. W 1893 r. warownię badał Fiodor Pokrowski. Zamek poważnie ucierpiał podczas I wojny światowej, ponieważ przez 3 lata stał na linii frontu. 21 lipca 1917 roku został prawie całkowicie zburzony przez rosyjski ostrzał artyleryjski. W latach 1929–1930 władze polskie zaczęły prace konserwatorskie. Za czasów sowieckich zamek ulegał zniszczeniu. W 1970 roku zamek został zbadany przez ekspedycję, którą kierował M. Tkaczow. W 1985 r. badaniami kierował Aleh Trusau i M. Tkaczow, a w 1988 r. I. M. Czerniawski. W 2017 r. rozpoczęto restaurację wieży książęcej^[3]. W 2018 r. zainicjowano akcję zbiórki kamieni potrzebnych na odbudowę^[4].

Panorama ruin zamku w Krewie przed rekonstrukcją

Architektura

Zamek miał plan nieregularny zbliżony do trapezu z dwiema wieżami kwadratowymi po przekątnej. Obwód murów wynosi 85 x 108,5 x 71,6 x 97,2 m^[2].

Mniejsza wieża miała wymiary 11 x 10,5 metrów, 3 kondygnacje i mogła powstać później niż pozostałe części zamku.

Większa wieża zwana Książęcą lub Wieżą Kiejstuta ma wymiary u podstawy 17 x 18,6 m i miała pierwotnie 25 metrów wysokości oraz sklepione lochy i 4 kondygnacje. Mury kurtynowe miały grubość ok. 2,75 metra i wysokość 12–13 m. Brama znajdowała się w murze północnym.

Galeria

Litografia zamku w Krewie, autorstwa Napoleona Ordy, ok. 1875-1877
Zamek w XIX wieku
Wieża narożna na początku XX wieku
Donżon
Donżon w Krewie
Widok zamku z powietrza w 1916 roku
Zniszczona wieża i zamek po ostrzale rosyjskiej artylerii, lata 20. XX wieku
Pozostałości wieży w 2007 r.
Tablica informacyjna
Zabezpieczone pozostałości wieży narożnej w 2020 r.
Zamek po częściowej rekonstrukcji w 2020 r.
Zrekonstruowana Brama Główna

Zobacz też

Zamek w Lidzie

Przypisy

↑ Aleksandras Vaskelis, Dainius Balciunas „Lokacja średniowiecznego miasta w Kownie”, [w:] „Procesy lokacyjne w Europie Środkowo-Wschodniej”, Wrocław 2006, Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, s.412
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Grzegorz Rąkowski, Kresowe Rezydencje - Tom I Województwo wileńskie, Warszawa 2017, Wydawnictwo IPN, s.136-138, ISBN 978-83-8098-093-8
↑ Zamek w Krewie, w którym zawarto unię, więziono Witolda i uduszono Kiejstuta, doczekał się konserwacji [online] [dostęp 2018-12-04] (pol.).
↑ Internauci zbierają kamienie na odbudowę zamku w Krewie [online] [dostęp 2018-12-04] (pol.).

Bibliografia

Polak Tadeusz, Zamki na kresach: Białoruś, Litwa, Ukraina, Pracownia Badań i Konserwacji Obiektów Zabytkowych, Wydawnictwo Pagina, Warszawa 1997. ISBN 83-86351-11-X

Linki zewnętrzne

Archiwalne widoki zamku w bibliotece Polona

[1] Aleksandras Vaskelis, Dainius Balciunas „Lokacja średniowiecznego miasta w Kownie”, [w:] „Procesy lokacyjne w Europie Środkowo-Wschodniej”, Wrocław 2006, Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, s.412

[:0-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Grzegorz Rąkowski, Kresowe Rezydencje - Tom I Województwo wileńskie, Warszawa 2017, Wydawnictwo IPN, s.136-138, ISBN 978-83-8098-093-8

[3] Zamek w Krewie, w którym zawarto unię, więziono Witolda i uduszono Kiejstuta, doczekał się konserwacji [online] [dostęp 2018-12-04] (pol.).

[4] Internauci zbierają kamienie na odbudowę zamku w Krewie [online] [dostęp 2018-12-04] (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]