สตางค์ มงคลสุข

ศาสตราจารย์ สตางค์ มงคลสุข ป.ช., ป.ม., ท.จ.
เกิด	15 กรกฎาคม พ.ศ. 2462 อำเภอท่าใหม่ มณฑลจันทบุรี ประเทศสยาม
เสียชีวิต	6 กรกฎาคม พ.ศ. 2514 (51 ปี) คณะวิทยาศาสตร์การแพทย์ ตำบลพญาไท อำเภอพญาไท จังหวัดพระนคร
สาเหตุเสียชีวิต	ฆาตกรรมด้วยการยิง
สัญชาติ	ไทย
มีชื่อเสียงจาก	นักวิทยาศาสตร์ นักวิจัย
คู่สมรส	นางยุพิน มงคลสุข (เบญจกาญจน์)
บุตร	รศ.ดร.คุณหญิงมธุรส รุจิรวัฒน์ ผศ.ศศพินทุ์ ภูมิรัตน พ.ญ.วีนิตา กรเณศ ศ. ดร. ศกรณ์ มงคลสุข
บิดามารดา	นายแจ้ง มงคลสุข นางไน้ มงคลสุข

ศาสตราจารย์ สตางค์ มงคลสุข (15 กรกฎาคม 2462 - 6 กรกฎาคม 2514) เป็นนักวิทยาศาสตร์ชาวไทยผู้เชี่ยวชาญการวิจัยทางด้านอินทรีย์เคมีและสมุนไพร และเป็นนักบริหารการศึกษาระดับสูงของชาติ โดยเป็นผู้ก่อตั้งโรงเรียนเตรียมวิทยาศาสตร์การแพทย์ และได้ขยายจนเป็นคณะวิทยาศาสตร์การแพทย์ มหาวิทยาลัยแพทยศาสตร์ หรือ คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล

ศาสตราจารย์ สตางค์ มงคลสุข หรือ ศ.ดร.สตางค์ มงคลสุข เป็นคณบดีคนแรกของคณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล และอดีตอธิการบดีมหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ เป็นกำลังสำคัญในการจัดตั้งมหาวิทยาลัยต่าง ๆ ของประเทศไทยในระยะเริ่มแรก ได้แก่ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ มหาวิทยาลัยขอนแก่น และ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ ทั้งวิทยาเขตหาดใหญ่และปัตตานี

ศ.ดร.สตางค์ มงคลสุข เกิดที่อำเภอท่าใหม่ จังหวัดจันทบุรี เป็นบุตรคนที่สอง ของนายแจ้ง และนางไน้ มงคลสุข มีพี่น้องร่วมบิดามารดา 1 คน คือ นายแสตมป์ มงคลสุข ศาสตราจารย์สตางค์ มงคลสุข สมรสกับ นางสาวยุพิน (เบญจกาญจน์) เมื่อวันที่ 7 กรกฎาคม พ.ศ. 2490 มีธิดาและบุตรรวม 4 คน คือ

• ศาสตราจารย์ ดร.คุณหญิง มธุรส รุจิรวัฒน์ ภาควิชาเภสัชวิทยา คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล
• ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ศศพินทุ์ ภูมิรัตน คณบดีคณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล
• แพทย์หญิงวีนิตา กรเณศ แผนกกุมารเวชศาสตร์ โรงพยาบาลหัวเฉียว
• ศาสตราจารย์ ดร.ศกรณ์ มงคลสุข คณบดีคณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล

ศาสตราจารย์ ดร.สตางค์ มงคลุสข เสียชีวิตเมื่อวันที่ 6 กรกฎาคม พ.ศ. 2514 จากการถูกนางสาวลัดดาวัลย์ วรรณจำรัส อาจารย์โทสอนภาษาอังกฤษในคณะวิทยาศาสตร์ ชักปืนยิงจนเสียชีวิตภายในห้องพิเศษของคณะวิทยาศาสตร์การแพทย์^[1] มีพิธีพระราชทานเพลิงศพเมื่อวันที่ 30 สิงหาคม พ.ศ. 2516 ณ เมรุหลวงหน้าพลับพลาอิศริยาภรณ์ วัดเทพศิรินทราวาส

• พ.ศ. 2481 - มัธยมศึกษาปีที่ 8 โรงเรียนสวนกุหลาบวิทยาลัย
• พ.ศ. 2485 - ปริญญาวิทยาศาสตรบัณฑิต สาขาวิชาเคมี จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
• พ.ศ. 2487 - ปริญญาวิทยาศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาเคมี จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
• พ.ศ. 2493 - ปริญญาดุษฎีบัณฑิต สาขาวิชาเคมีอินทรีย์ มหาวิทยาลัยลิเวอร์พูล ประเทศอังกฤษ
• พ.ศ. 2494 - ทำการวิจัยเกี่ยวกับยาปฏิชีวนะ ต่อในประเทศอังกฤษ พร้อมทั้งฝึกงานการสกัดน้ำมันพืช และดูงานอุตสาหกรรมทำยา จากโรงงานต่างๆ ในประเทศอังกฤษ เยอรมนี และสหรัฐอเมริกา
• พ.ศ. 2507 - สำเร็จ ว.ป.อ. รุ่นที่ 7

ตำแหน่งวิชาการ

• พ.ศ. 2486 - อาจารย์ผู้ช่วยสอนแผนกเคมี จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
• พ.ศ. 2488 - อาจารย์โท แผนกเคมี จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
• พ.ศ. 2490 - ลาราชการเพื่อศึกษาต่อ ณ ประเทศอังกฤษ
• พ.ศ. 2493 - อาจารย์โท แผนกเคมี จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
• พ.ศ. 2494 - อาจารย์โท แผนกเภสัชเคมี คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยแพทยศาสตร์
• พ.ศ. 2496 - อาจารย์เอก แผนกเภสัชเคมี คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยแพทยศาสตร์
• พ.ศ. 2502 - ศาสตราจารย์แผนกเคมี มหาวิทยาลัยแพทยศาสตร์

ตำแหน่งบริหาร

• พ.ศ. 2501 - ผู้อำนวยการ โรงเรียนเตรียมวิทยาศาสตร์การแพทย์ มหาวิทยาลัยแพทยศาสตร์
• พ.ศ. 2503 - รักษาการคณบดี คณะวิทยาศาสตร์การแพทย์ มหาวิทยาลัยแพทยศาสตร์
• พ.ศ. 2503 - คณบดีคณะวิทยาศาสตร์การแพทย์ มหาวิทยาลัยแพทยศาสตร์ และหัวหน้าภาควิชาเคมี (พ.ศ. 2512 เปลี่ยนชื่อเป็น คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล)
• พ.ศ. 2511 - ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ แต่งตั้งให้เป็น รองอธิการบดี มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ อีกตำแหน่งหนึ่ง
• พ.ศ. 2512 - ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ แต่งตั้งให้เป็น อธิการบดีมหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ อีกตำแหน่งหนึ่ง

ตำแหน่งในสมาคมและองค์กรต่างๆ

• กรรมการมูลนิธิอานันทมหิดล
• กรรมการสภามหาวิทยาลัยมหิดล
• กรรมการสภามหาวิทยาลัยขอนแก่น
• กรรมการสภามหาวิทยาลัยเชียงใหม่
• กรรมการสภามหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์
• กรรมการพัฒนามหาวิทยาลัย
• กรรมการสถาบันวิจัยวิทยาศาสตร์ประยุกต์
• กรรมการดำเนินการเกี่ยวกับการช่วยเหลือในระดับอุดมศึกษา ในด้านแพทยศาสตร์ เกษตรศาสตร์และสังคมศาสตร์
• กรรมการสภาวิจัยแห่งชาติ
• กรรมการสภาการศึกษาแห่งชาติ
• กรรมการร่วมกับมูลนิธิร็อกกิเฟลเลอร์ ประเทศสหรัฐอเมริกา สถาบันประเทศอังกฤษและประเทศออสเตรเลีย เพื่อจัดหาอาจารย์จากต่างประเทศ จัดหาทุน ให้อาจารย์และนักศึกษาไปศึกษาต่อยังต่างประเทศ

ศ.ดร. สตางค์ มงคลสุข มีความสนใจศึกษาเกี่ยวกับยาปฏิชีวนะและสารประกอบทางเคมีที่สกัดจากสมุนไพรของไทย และมีผลงานที่ได้รับการตีพิมพ์เผยแพร่ในวารสารวิชาการระดับนานาชาติจำนวนหลายเรื่อง ผลงานวิจัยโดยสรุปมีดังนี้

• การวิจัยเกี่ยวกับยาปฏิชีวนะจาก Lichens บนภูกระดึง
• การพิสูจน์โครงสร้างของสารเคมีที่พบในต้นไม้หลายชนิด (Coniferin) โดยวิธีการทางฟิสิกส์
• การศึกษาโครงสร้างทางเคมีของยาขับพยาธิจากสมุนไพร ปวกหาด (Artrocarpus lakoocha)
• การศึกษาโครงสร้างทางเคมีของยาขับพยาธิจากสมุนไพร มะเกลือ (Diospyros mollis)
• การศึกษาองค์ประกอบของสารเคมีจากสมุนไพรชนิดต่างๆ เช่น กระชาย รงทอง สะแก เจตมูลเพลิงแดง เป็นต้น

• พ.ศ. 2513 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นที่ 1 ประถมาภรณ์ช้างเผือก (ป.ช.)^[2]
• พ.ศ. 2510 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นที่ 1 ประถมาภรณ์มงกุฎไทย (ป.ม.)^[3]
• พ.ศ. 2514 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 2 ทุติยจุลจอมเกล้า (ท.จ.) (ฝ่ายหน้า)^[4]
• พ.ศ. 2513 – เหรียญดุษฎีมาลา เข็มศิลปวิทยา (ร.ด.ม.(ศ))^[5]
• พ.ศ. 2512 – เหรียญจักรพรรดิมาลา (ร.จ.พ.)^[6]

บรรดาลูกศิษย์ที่เคยศึกษาเล่าเรียน และได้รับการอบรมสั่งสอนจาก ศ.ดร. สตางค์ มงคลสุข ปัจจุบันได้กลายมาเป็นบุคคลสำคัญ ดำรงตำแหน่งต่างๆ ในวงการศึกษาวิจัยทางด้านวิทยาศาสตร์ รวมทั้งเป็นนักวิทยาศาสตร์ดีเด่น และนักวิจัยดีเด่นของประเทศ เป็นจำนวนมาก อาทิ

1. ศ.เกียรติคุณ ดร.นพ. พรชัย มาตังคสมบัติ อธิการบดี มหาวิทยาลัยมหิดล
2. ศ.เกียรติคุณ ดร. ยงยุทธ ยุทธวงศ์ นักวิทยาศาสตร์ดีเด่น ประจำปี พ.ศ. 2527 รัฐมนตรีว่าการกระทรวงวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
3. ผศ.ดร. ไพโรจน์ เปรมปรีดิ์ อดีตคณบดีคณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล (พ.ศ. 2519-2534)
4. ศ.เกียรติคุณ ดร. สกล พันธุ์ยิ้ม นักวิทยาศาสตร์ดีเด่น ประจำปี พ.ศ. 2528
5. ศ.เกียรติคุณ ดร. ยอดหทัย เทพธรานนท์ นักวิทยาศาสตร์ดีเด่น ประจำปี พ.ศ. 2529
6. ศ.เกียรติคุณ ดร. วิสุทธิ์ ใบไม้ ราชบัณฑิต สาขาชีววิทยา นักวิทยาศาสตร์ดีเด่น ประจำปี พ.ศ. 2533
7. ศ.ดร. ประเสริฐ โศภน นักวิทยาศาสตร์ดีเด่น ประจำปี พ.ศ. 2538
8. ศ.ดร.นพ. เรือน สมณะ ราชบัณฑิต สาขาวิทยาศาสตร์การแพทย์
9. รศ.ดร.คุณหณิงสุมณฑา พรหมบุญ อดีตอธิการบดีมหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ
10. พลโท ประวิชช์ ตันประเสริฐ เจ้ากรมแพทย์ทหารบก

• อนุสรณ์ในงานพระราชทานเพลิงศพ ศาสตราจารย์ ดร. สตางค์ มงคลสุข ป.ช. ป.ม. ท.จ. วันจันทร์ที่ 30 สิงหาคม 2514. กรุงเทพฯ : อักษรเจริญทัศน์, 2514.
• มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ 6 กรกฎาคม 2514. กรุงเทพฯ : กรุงสยามการพิมพ์, 2514.
• นักวิทยาศาสตร์ไทยที่ได้รับการยกย่อง. สร้างคนสร้างชาติด้วยวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี 18-24 สิงหาคม 2529 สัปดาห์วิทยาศาสตร์แห่งชาติ, 34-35. กรุงเทพฯ : กระทรวงวิทยาศาสตร์เทคโนโลยีและการพลังงาน, 2529.
• ยอดหทัย เทพธรานนท์. อาจารย์สตางค์ มงคลสุข: Super mentor. Mentor-Mentee-Mentoring ศาสตร์และศิลป์ของการเป็นนักวิจัยพี่เลี้ยงที่ดี, 262-279. กรุงเทพฯ : มูลนิธิบัณฑิตยสภาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งประเทศไทย, 2548.
• ประมวล ตั้งบริบูรณ์รัตน์. ภาควิชาเคมี คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล. อดีต ปัจจุบัน อนาคต วิทยาการเคมีและเภสัชไทย, 67-74. กรุงเทพฯ : มูลนิธิบัณฑิตยสภาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งประเทศไทย, 2549.

• พิพิธภัณฑ์สตางค์ มงคลสุข เก็บถาวร 2007-06-17 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• 48 ปี คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล 2501-2549. หนังสือที่ระลึก 4 รอบ แห่งการสถาปนาคณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล. 21 ตุลาคม 2549. เก็บถาวร 2009-10-15 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน