อำเภอเชียงตุง

อำเภอเชียงตุง ကျိုင်းတုံမြို့နယ်
อำเภอ
ที่ตั้งของอำเภอเชียงตุงภายในจังหวัดเชียงตุงและรัฐฉาน
อำเภอเชียงตุง ที่ตั้งของอำเภอเชียงตุงในประเทศพม่า
พิกัด: 21°17′30″N 99°36′30″E / 21.29167°N 99.60833°E / 21.29167; 99.60833
ประเทศ	พม่า
รัฐ	รัฐฉาน
ภูมิภาค	ฉานตะวันออก
จังหวัด	จังหวัดเชียงตุง
พื้นที่
• ทั้งหมด	3,506 ตร.กม. (1,354 ตร.ไมล์)
ประชากร  (2014)[1]
• ทั้งหมด	171,620 คน
• ความหนาแน่น	48.955 คน/ตร.กม. (126.79 คน/ตร.ไมล์)
เขตเวลา	UTC+6.30 (MST)

อำเภอเชียงตุง (พม่า: ကျိုင်းတုံမြို့နယ်; ไทใหญ่: ၸႄႈဝဵင်းၵဵင်းတုင်; อังกฤษ: Kengtung township) เป็นอำเภอหนึ่งในจังหวัดเชียงตุง รัฐฉาน ประเทศพม่า มีเมืองหลักคือเมืองเชียงตุง ซึ่งเป็นเมืองศูนย์กลางทางเศรษฐกิจและเป็นเมืองที่มีขนาดใหญ่ที่สุดของจังหวัดเชียงตุงด้วย อาณาเขตเกือบทั้งหมดของอำเภอตั้งอยู่ทางฟากตะวันออกของแม่น้ำสาละวิน มีพื้นที่ประมาณ 3,500 ตารางกิโลเมตร

เมื่อคราวที่ประเทศไทยส่งกำลังทหารเข้ายึดครองดินแดนบางส่วนของประเทศเมียนมาและจัดตั้งดินแดนสหรัฐไทยเดิมขึ้นในช่วงสงครามโลกครั้งที่สอง ทางราชการไทยได้กำหนดชื่อเรียกของอำเภอเชียงตุงว่า "อำเพอเมืองเชียงตุง"^[2]

ไม่มีหลักฐานชัดเจนว่าเมืองเชียงตุงได้รับการสถาปนาขึ้นเมื่อใด แต่เชื่อกันว่าในช่วงปลายพุทธศตวรรษที่ 17 เมืองเชียงตุงได้ถูกปกครองโดยชาวลัวะ จนกระทั่งถึงปี พ.ศ. 1786 จึงถูกพระญามังรายผนวกให้อยู่ภายใต้อำนาจของเมืองเชียงใหม่^[3] ต่อมาในปี พ.ศ. 2107 หลังจากที่เมืองเชียงใหม่เสียให้แก่พระเจ้าบุเรงนองแล้ว เมืองเชียงตุงก็ได้เข้าสวามิภักดิ์ต่อพม่า^[4] และนับจากนั้นพม่าก็ได้เข้ามามีอิทธิพลและบทบาทเหนือเมืองเชียงตุงตลอดมาจนถึงปัจจุบัน

ประชากรหลักของเมืองเชียงตุงเป็นชาวไทกลุ่มหนึ่งซึ่งเรียกตนเองว่าไทขืน โดยภาษาของชาวไทขืนจะมีคำศัพท์แตกต่างจากภาษาของชาวไทหลวงหรือไทใหญ่ ซึ่งเป็นกลุ่มประชากรหลักของรัฐฉาน อยู่ค่อนข้างมาก อีกทั้งยังมีภาษาเขียนที่แตกต่างกัน โดยภาษาเขียนของชาวไทขืน ได้ดัดแปลงมาจากอักษรธรรมล้านนาของเชียงใหม่^[5]

นอกจากนี้ประชากรของเมืองเชียงตุงยังประกอบด้วยกลุ่มชาติพันธุ์อีกมากมาย เช่น ไทลื้อ ไทหลวง ไทเหนือ ลาหู่ อาข่า พม่า ว้า ลีซอ ปะหล่อง จีน กะชีน เป็นต้น^[6] ชาวอำเภอเชียงตุงส่วนใหญ่นับถือศาสนาพุทธลัทธิเถรวาท ศาสนาอื่นที่สำคัญคือ ศาสนาคริสต์ และการนับถือผี^[7]

อำเภอเชียงตุงตั้งอยู่บริเวณจุดกึ่งกลางของรัฐฉานภาคตะวันออก มีอาณาเขตติดต่อกับอำเภออื่นดังนี้

• ทิศเหนือติดต่อกับอำเภอเมืองขากและอำเภอเมืองลา จังหวัดเชียงตุง
• ทิศตะวันออกติดต่อกับอำเภอเมืองลา จังหวัดเชียงตุง อำเภอเมืองยองและอำเภอเมืองพยาก จังหวัดท่าขี้เหล็ก
• ทิศใต้ติดต่อกับอำเภอเมืองพยาก จังหวัดท่าขี้เหล็ก และอำเภอเมืองสาต จังหวัดเมืองสาต
• ทิศตะวันตกติดต่อกับอำเภอเมืองเป็ง จังหวัดเชียงตุง

พื้นที่ส่วนใหญ่ของเมืองเชียงตุงเป็นพื้นที่ภูเขา มีที่แอ่งราบขนาดใหญ่อยู่บริเวณตอนกลางค่อนไปทางเหนือ มีแม่น้ำสำคัญคือแม่น้ำขืนและแม่น้ำหลวย ซึ่งเป็นลำน้ำสาขาของแม่น้ำโขง

ปริมาณน้ำฝนเฉลี่ยในแต่ละปีอยู่ที่ประมาณ 1,500 มม. ในบริเวณพื้นราบ มีอุณหภูมิสูงสุดเฉลี่ยในช่วงฤดูร้อนอยู่ที่ประมาณ 38 °ซ และอุณหภูมิต่ำสุดเฉลี่ยในช่วงฤดูหนาวอยู่ที่ 21 °ซ

อำเภอเชียงตุงแบ่งการปกครองออกเป็น 1 เมือง (မြို့/Town) และ 31 ตำบล (เอิ่ง/ကျေးရွာအုပ်စု/Village Tract) ได้แก่

เมืองเชียงตุง มีฐานะเทียบเท่าเทศบาลนคร แบ่งเขตการปกครองย่อยลงไปเป็นแขวง (ရပ်ကွက်/Ward) โดยมีจำนวนทั้งหมด 5 แขวง^[8] ส่วนตำบลต่าง ๆ จะแบ่งเขตการปกครองออกเป็นหมู่บ้าน (ကျေးရွာ/Village) ซึ่งอำเภอเชียงตุงมีจำนวนหมู่บ้านทั้งหมด 718 หมู่บ้าน^[9]

#	ตำบล/แขวง		พื้นที่ (ตร.กม.)	ข้อมูลจากการสำรวจ เมื่อ พ.ศ. 2562 เพื่อเตรียมการเลือกตั้ง[10]			ข้อมูลจาก การสำมะโนประชากร เมื่อ พ.ศ. 2557[11]
	ภาษาไทย	ภาษาพม่า		ชาย	หญิง	รวม	หลังคา เรือน	ชาย	หญิง	รวม
1	แขวงหมายเลข 1	အမှတ် (၁)	2.93	5,884	6,333	12,217	2,924	6,937	6,927	13,864
2	แขวงหมายเลข 2	အမှတ် (၂)	3.52	2,352	2,724	5,076	1,314	3,126	3,067	6,193
3	แขวงหมายเลข 3	အမှတ် (၃)	1.04	3,878	4,203	8,081	1,522	3,744	3,837	7,581
4	แขวงหมายเลข 4	အမှတ် (၄)	2.25	4,936	5,568	10,504	2,027	4,505	4,823	9,328
5	แขวงหมายเลข 5	အမှတ် (၅)	2.12	3,367	3,805	7,172	1,315	3,900	3,423	7,323
6	ยางลอ	ယန်းလော	40.53	3,723	3,978	7,701	1,575	3,830	3,729	7,559
7	หนองกุ้ง	နောင်ကုန်	6.24	1,230	1,348	2,578	805	2,131	1,869	4,000
8	ดอยหลวง	လွယ်လုံ	44.00	2,380	2,367	4,747	739	1,859	1,781	3,640
9	กาดถ้าย	ကတ်ထိုက်	56.93	4,376	4,478	8,854	1,521	3,655	3,601	7,256
10	ปางมาต	ပန်မတ်	289.61	1,414	1,382	2,796	608	1,717	1,675	3,392
11	เมืองปันกลาง	မိုင်းပန် (လယ်)	187.59	1,810	1,717	3,527	918	2,367	2,225	4,592
12	ปางจู่	ပန်ကြူ	114.01	2,740	2,706	5,446	1,003	2,985	2,710	5,695
13	น้ำขัก	နမ့်ခတ်	221.13	1,441	1,509	2,950	493	1,541	1,483	3,024
14	เมืองอิน	မိုင်းအင်း	224.63	1,552	1,521	3,073	479	1,419	1,394	2,813
15	หนองตอง	နောင်တောင်	182.34	873	831	1,704	341	940	917	1,857
16	น้ำอิง	နမ့်အင်	91.56	1,196	1,124	2,320	405	1,239	1,122	2,361
17	นาปอ	နားပေါ်	117.97	1,027	993	2,020	295	892	868	1,760
18	เมืองขอน	မိုင်းဒခွန်	91.04	3,306	3,330	6,636	1,251	3,487	3,007	6,494
19	ห้วยก๋อย	ဟွေကွယ်	56.85	1,414	1,435	2,849	573	1,596	1,471	3,067
20	เมืองเจม	မိုင်းဇင်	86.58	6,220	6,541	12,761	3,271	8,215	8,093	16,308
21	เมืองลาบ	မိုင်းလပ်	27.01	2,131	2,034	4,165	1,185	2,959	2,725	5,684
22	เมืองลัง	မိုင်းလန်	125.38	1,888	1,805	3,693	928	2,616	2,043	4,659
23	กาดเต่า	ကတ်တောင်	70.19	2,603	2,769	5,372	1,168	2,566	2,579	5,145
24	วัดซาว	ဝပ်ဆောင်	19.32	1,186	1,130	2,316	534	1,315	1,298	2,613
25	เป็งเต้า	ပင်းတောက်	252.58	2,600	2,590	5,190	912	2,617	2,535	5,152
26	ยางเกี๋ยง	ယန်းကျိန်	33.31	1,311	1,378	2,689	476	1,016	1,037	2,053
27	กาดฟ้า	ကတ်ဖ	147.32	3,136	3,242	6,378	1,432	3,549	3,585	7,134
28	ดอยเหมย	လွိုင်မွေ	96.30	3,506	3,503	7,009	1,268	3,445	3,051	6,496
29	ยางคะ	ယန်းခ	27.95	1,634	1,740	3,374	579	1,431	1,367	2,798
30	น้ำหลวง	နမ့်လုံ	135.43	775	744	1,519	277	781	769	1,550
31	เมืองกาย	မိုင်းကိုင်	323.36	418	386	804	169	427	389	816
32	เมืองนอร์/ผาต้า	မိုင်းနော့/ဖာတ	135.43	1,292	1,196	2,488	507	1,421	1,272	2,693
33	เมืองงอม	မိုင်းငွန်	195.00	477	460	937	225	686	604	1,290
34	เมืองปักใต้	မိုင်းပတ် (အောက်)	124.42	1,233	1,078	2,311	520	1,398	1,249	2,647
35	เมืองปักเหนือ	မိုင်းပတ် (အထက်)	99.17	1,379	1,290	2,669	462	1,293	1,160	2,453
36	ท่าเดื่อ	တာလေ	21.34	172	155	327	75	174	156	330
รวมทั้งสิ้น			3,656.39	80,860	83,393	164,253	34,096	87,779	83,841	171,620

อำเภอเมืองเชียงตุง มีโรงพยาบาล 6 แห่ง^[12] ดังนี้

1. โรงพยาบาลเชียงตุง — เป็นโรงพยาบาลรัฐบาล ตั้งอยู่ที่ตำบลเมืองเจม มีขนาด 200 เตียง เป็นโรงพยาบาลประจำจังหวัดเชียงตุง
2. โรงพยาบาลทหาร (หมายเลข 3/300) — เป็นโรงพยาบาลรัฐบาล ตั้งอยู่ที่ตำบลเมืองเจม มีขนาด 300 เตียง
3. โรงพยาบาลดอยเหมย — เป็นโรงพยาบาลรัฐบาล ตั้งอยู่ที่ตำบลดอยเหมย มีขนาด 16 เตียง
4. โรงพยาบาลเมืองขอน — เป็นโรงพยาบาลรัฐบาล ตั้งอยู่ที่ตำบลเมืองขอน มีขนาด 16 เตียง
5. โรงพยาบาลเมืองกาย — เป็นโรงพยาบาลรัฐบาล ตั้งอยู่ที่ตำบลเมืองกาย มีขนาด 16 เตียง
6. โรงพยาบาลเจตนา (စေတနာဆေးရုံ) — เป็นโรงพยาบาลเอกชน ตั้งอยู่ที่แขวง 3 เวียงเชียงตุง มีขนาด 25 เตียง

นอกจากนี้ภายในอำเภอเชียงตุงยังมีสถานบริการพยาบาลของเอกชน (คลินิก) อีกประมาณ 40 แห่ง ซึ่งเกือบทั้งหมดตั้งอยู่ในเวียงเชียงตุง และยังมีสถานบริการรัฐบาลระดับตำบลกระจายอยูในตำบลต่าง ๆ อย่างน้อยตำบลละหนึ่งแห่ง

อำเภอเชียงตุงมีมหาวิทยาลัย 3 แห่ง^[13] ได้แก่

#	ชื่อ	ที่ตั้ง	จำนวน อาจารย์	จำนวน นักศึกษา
1	มหาวิทยาลัยเชียงตุง	บ้านนาขาม ตำบลยางลอ	139	4,167
2	มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีเชียงตุง	บ้านใหม่ ตำบลเมืองลัง	62	742
3	มหาวิทยาลัยคอมพิวเตอร์เชียงตุง	บ้านยางละ ตำบลกาดฟ้า	33	230

อำเภอเชียงตุงมีโรงเรียนที่เปิดสอนในระดับมัธยมปลาย 15 แห่ง^[14] ได้แก่

#	ชื่อ	ที่ตั้ง	จำนวน ครู/อาจารย์	จำนวน นักเรียน
1	โรงเรียนการศึกษาพื้นฐานระดับมัธยมปลาย 1	เมืองเชียงตุง	34	967
2	โรงเรียนการศึกษาพื้นฐานระดับมัธยมปลาย 2	เมืองเชียงตุง	63	1,834
3	โรงเรียนการศึกษาพื้นฐานระดับมัธยมปลาย 3	เมืองเชียงตุง	49	1,665
4	โรงเรียนการศึกษาพื้นฐานระดับมัธยมปลาย 4	เมืองเชียงตุง	62	1,748
5	โรงเรียนการศึกษาพื้นฐานระดับมัธยมปลาย 5	หนองกุ้ง	43	2,083
6	โรงเรียนการศึกษาพื้นฐานระดับมัธยมปลาย 7	เมืองเชียงตุง	29	770
7	โรงเรียนการศึกษาพื้นฐานระดับมัธยมปลายกาดเต่า	กาดเต่า	21	617
8	โรงเรียนการศึกษาพื้นฐานระดับมัธยมปลายบ้านอ้อ	เมืองขอน	18	621
9	โรงเรียนการศึกษาพื้นฐานระดับมัธยมปลายดอยเหมย	ดอยเหมย	19	579
10	โรงเรียนการศึกษาพื้นฐานระดับมัธยมปลายยางลู	เมืองเจม	35	757
11	โรงเรียนการศึกษาพื้นฐานระดับมัธยมปลาย (สาขา) และมัธยมต้น 3	เมืองเชียงตุง	26	620
12	โรงเรียนการศึกษาพื้นฐานระดับมัธยมปลาย (สาขา) เมืองเจม	เมืองเจม	18	523
13	โรงเรียนการศึกษาพื้นฐานระดับมัธยมปลาย (สาขา) ปางลีออ	เมืองขอน	19	451
14	โรงเรียนการศึกษาพื้นฐานระดับมัธยมปลาย (สาขา) กาดฟ้า	กาดฟ้า	9	377
15	โรงเรียนการศึกษาพื้นฐานระดับมัธยมปลาย (สาขา) กาดถ้าย	กาดถ้าย	12	318

อำเภอเชียงตุงมีสนามบินพลเรือน 1 แห่ง ตั้งอยู่ในเขตตำบลหนองกุ้ง เป็นสนามบินภายในประเทศ

อำเภอเชียงตุงมีถนนติดต่อระหว่างเมืองที่สำคัญดังนี้^[15]

1. ถนนมิถิลา-ตองจี-เชียงตุง-ท่าขี้เหล็ก — คือทางหลวงแห่งชาติหมายเลข 4 และเป็นส่วนหนึ่งของทางหลวงเอเชียสาย 2 มีระยะทางของถนนอยู่ในเขตอำเภอเชียงตุงประมาณ 57 กิโลเมตร เป็นเส้นทางหลักในการเดินทางไปเมืองตองจีและเมืองท่าขึ้เหล็ก โดยเส้นทางของถนนจะผ่านเข้ามาในเขตอำเภอเชียงตุงทางทิศตะวันตกที่ตำบลเมืองปันกลาง ผ่านตำบลปางจู่ ตำบลยางลอ เข้าสู่เขตเมืองเชียงตุง (ในเวียง) แล้วหักลงไปทางทิศใต้ ผ่านเขตตำบลเมืองเจม ตำบลดอยเหมย และออกจากเขตอำเภอเชียงตุงที่ตำบลยางคะ
2. ถนนเชียงตุง-เมืองลา — เป็นส่วนหนึ่งของทางหลวงเอเชียสาย 3 ส่วนใต้ มีระยะทางของถนนอยู่ในเขตอำเภอเชียงตุงประมาณ 48 กิโลเมตร เป็นเส้นทางหลักในการเดินทางไปยังเมืองลา จุดเริ่มต้นของถนนสายนี้อยู่ที่วัดพระเจ้าหลวง เมืองเชียงตุง (ในเวียง) ผ่านตำบลหนองกุ้ง ตำบลกาดฟ้า และออกจากเขตอำเภอเชียงตุงที่ตำบลยางเกี๋ยง
3. ถนนเชียงตุง-เมืองขาก-เมืองยาง — มีระยะทางของถนนอยู่ในเขตอำเภอเชียงตุงประมาณ 33 กิโลเมตร เป็นเส้นทางหลักที่ใช้ในการเดินนทางไปยังเมืองขากและเมืองยาง จุดเริ่มต้นของถนนสายนี้อยู่ที่วัดพระเจ้าหลวง เมืองเชียงตุง (ในเวียง) ผ่านตำบลยางลอ ตำบลวัดซาว ตำบลกาดเต่า และออกจากเขตอำเภอเชียงตุงที่ตำบลเป็งเต้า
4. ถนนเชียงตุง-เมืองขอน-เมืองกก — มีระยะทางของถนนอยู่ในเขตอำเภอเชียงตุงประมาณ 32 กิโลเมตร เป็นเส้นทางหลักที่ใช้ในการเดินทางไปยังเมือขก (เมืองกก) จังหวัดเมืองสาด จุดเริ่มต้นของถนนสายนี้แยกออกจากถนนมิถิลา-ตองจี-เชียงตุง-ท่าขี้เหล็ก ที่บริเวณใกล้ด่านเก็บค่าธรรมเนียมผ่านทางบ้านยางลู ตำบลเมืองเจม เส้นทางผ่านตำบลห้วยก๋อย ตำบลน้ำอิง และออกจากเขตอำเภอเชียงตุงที่ตำบลหนองตอง

• หนองตุง — เป็นหนองน้ำขนาดใหญ่ พื้นที่ประมาณ 80 ไร่ ตั้งอยู่ภายในเขตเมืองเชียงตุง (ในเวียง) เป็นจุดที่มีทัศนียภาพโล่งกว้าง มีสถานที่สำคัญทางเศรษฐกิจและวัฒนธรรมตั้งอยู่ใกล้เคียงเป็นจำนวนมาก
• กาดหลวง — เป็นตลาดสินค้าอุปโภคบริโภคที่ใหญ่ที่สุดของเมือง ตั้งอยู่ภายในเขตเมืองเชียงตุง (ในเวียง)
• หอหลวงเชียงตุงจำลอง — เป็นอาคารพิพิธภัณฑ์ประวัติศาสตร์ของเมือเชียงตุง โดยจำลองแบบการก่อสร้างมาจากหอหลวงเมืองเชียงตุงหลังเก่า ที่เริ่มก่อสร้างในรัชสมัยของเจ้าฟ้ารัตนะก้อนแก้วอินแถลงเมื่อ พ.ศ. 2448 และถูกรื้อลงใน พ.ศ 2534 อาคารหอหลวงเชียงตุงจำลองหลังนี้ตั้งอยู่บริเวณริมหนองตุงทางทิศตะวันออก ใกล้กับตำแหน่งของหอหลวงเมืองเชียงตุงหลังเก่าที่ถูกรื้อไป มีการประกอบพิธีเปิดใช้งานอย่างเป็นทางการเมื่อวันที่ 13 พฤษภาคม พ.ศ. 2567 โดยมีพลเอกอาวุโสมี่นอองไลง์ นายกรัฐมนตรีเมียนมาในขณะนั้นเป็นประธาน และ ดร. เจ้านาง หยินหยินน้อย (Yin Yin Nwe) ซึ่งเป็นนัดดาของเจ้าฟ้ารัตนะก้อนแก้วอินแถลง ได้เข้าร่วมในพิธีครั้งนี้ด้วย^[16] หอหลวงเชียงตุงจำลองได้เปิดให้ประชาชนทั่วไปเข้าชมเป็นครั้งแรกเป็นการชั่วคราว (การตกแต่งภายในยังไม่เสร็จสมบูรณ์) ระหว่างวันที่ 27 – 30 พฤศจิกายน พ.ศ. 2567 ซึ่งอยู่ในช่วงเทศกาลปีใหม่ไท ระหว่างเวลา 9.00 น. – 16.00 น. ตามเวลาท้องถิ่นของประเทศเมียนมา โดยไม่มีค่าใช้จ่าย
• น้ำตกเชียงตุง — ตั้งอยู่บริเวณบ้านหัวยาง ตำบลกาดเต่า อยู่ห่างจากเมืองเชียงตุงประมาณ 16 กิโลเมตร
• ดอยเหมย — เป็นดอยสูง อยู่ห่างจากเมืองเชียงตุงประมาณ 20 กิโลเมตร ตั้งอยู่ในเขตตำบลดอยเหมย มีภูมิอากาศเย็นสบาย มีสถานที่ท่องเที่ยวในพื้นที่หลายแห่ง ในช่วงฤดูหนาวต้นหมอกก๋อมที่ขึ้นในพื้นที่จะออกดอกจำนวนมาก เพิ่มความงามด้านทัศนียภาพในพื้นที่
• ดอยปางควาย - เป็นตอยสูง อยู่ใกล้ดอยเหมย ตั้งอยู่ในเขตตำบลดอยเหมย เป็นที่ตั้งของพุทธมณฑลนครเชียงตุง มีจุดชมวิว รีสอร์ท และร้านกาแฟ หลายแห่ง
• บ่อน้ำพุร้อนบ้านหล้าว — ตั้งอยู่ใกล้บ้านปุ่งและบ้านหล้าว ตำบลดอยหลวง อยู่ห่างจากเมืองเชียงตุงประมาณ 8 กิโลเมตร
• 13 หลัก — เป็นชายหาดริมฝั่งแม่น้ำขืน ตั้งอยู่ในเขตตำบลกาดเต่า อยู่ห่างจากเมืองเชียงตุงประมาณ 20 กิโลเมตร หรือ 13 ไมล์ เป็นแหล่งท่องเที่ยวที่เป็นที่นิยมในฤดูร้อน
• 19 หลัก — เป็นจุดชมทัศนียภาพบนภูเขาสูง ตั้งอยู่ในเขตตำบลนาปอ บนถนนเชียงตุง-เมืองขอน-เมืองกก ห่างจากเมืองเชียงตุงราว 37 กิโลเมตร หรือ 19 ไมล์นับจากจุดเริ่มต้นของถนนเชียงตุง-เมืองขอน-เมืองกก

• วัดพระเจ้าหลวง
• วัดราชฐานหลวงหัวข่วง
• วัดพระธาตุหลวงจอมคำ
• วัดพระธาตุจอมมน และต้นไม้หมายเมือง
• กู่เจ้าฟ้าเชียงตุง — สุสานบรรจุพระอัฐิของเจ้าฟ้าเมืองเชียงตุงเก้าพระองค์ นับตั้งแต่เจ้าฟ้ามหาสิงหบวรสุธรรมราชา หรือเจ้าฟ้ามหาขนานดวงแสง จนถึงอัฐิของเจ้าจายหลวง ซึ่งเป็นเจ้าฟ้าเมืองเชียงตุงองค์สุดท้าย ตั้งอยู่ในพื้นที่แขวง 3 (ရပ်ကွက် ၃ / Ward 3) ติดถนนเซตานหลวง ใกล้ประตูป่าแดง และเนื่องจากกู่เจ้าฟ้าเชียงตุงนี้ตั้งอยู่ในบริเวณกาดหลวงเก่า จึงมีชื่อเรียกอีกชื่อหนึ่งว่า “หอเจ้าหลวงกาด” โดยสำหรับกู่บรรจุพระอัฐิของเจ้าฟ้าทั้งเก้าพระองค์นั้น ประดิษฐานเรียงตามลำดับจากด้านทิศตะวันออกไปทางทิศตะวันตกดังนี้
  1. องค์ที่ 1 — บรรจุพระอัฐิของเจ้าฟ้ามหาสิงหบวรสุธรรมราชา หรือเจ้าฟ้ามหาขนานดวงแสง
  2. องค์ที่ 2 — บรรจุพระอัฐิของเจ้าหนานมหาพรหม พระโอรสของเจ้าฟ้ามหาขนานดวงแสง
  3. องค์ที่ 3 — บรรจุพระอัฐิของเจ้าน้อยคำแสง พระโอรสของเจ้าฟ้ามหาขนานดวงแสง
  4. องค์ที่ 4 — บรรจุพระอัฐิของเจ้าโชติกองไท หรือเจ้าฟ้าเชียงแขง พระโอรสของเจ้าฟ้ามหาขนานดวงแสง
  5. องค์ที่ 5 — บรรจุพระอัฐิของเจ้ากองคำฟู พระโอรสของเจ้าโชติกองไท
  6. องค์ที่ 6 — บรรจุพระอัฐิของเจ้าฟ้ารัตนะก้อนแก้วอินแถลง พระโอรสของเจ้าฟ้าโชติกองไท และเป็นพระอนุชาของเจ้ากองคำฟู
  7. องค์ที่ 7 — บรรจุพระอัฐิของเจ้าฟ้ากองไท พระโอรสของเจ้าฟ้ารัตนะก้อนแก้วอินแถลง
  8. องค์ที่ 8 — บรรจุพระอัฐิของเจ้าพรหมลือ พระโอรสของเจ้าฟ้ารัตนะก้อนแก้วอินแถลง และเป็นพระอนุชาของเจ้ากองไท
  9. องค์ที่ 9 — บรรจุพระอัฐิของเจ้าจายหลวง พระโอรสของเจ้ากองไท และเป็นเจ้าฟ้าเชียงตุงองค์สุดท้าย

• อนุสาวรีย์เจ้าฟ้ามหาขนาน — พระราชานุสาวรีย์ของเจ้าฟ้ามหาสิงหบวรสุธรรมราชา หรือเจ้าฟ้ามหาขนานดวงแสง เจ้าฟ้าเชียงตุงองค์ที่ 35 ตั้งอยู่ในพื้นที่แขวง 3 (ရပ်ကွက် ၃ / Ward 3) ติดถนนเซตานหลวง ตรงข้ามกู่เจ้าฟ้าเชียงตุง โดยมีการประกอบพิธีประดิษฐานพระราชานุสาวรีย์เมื่อวันที่ 28 พฤศจิกายน พ.ศ. 2564
• ประตูป่าแดง — เป็นประตูเมืองหนึ่งในสิบสองประตูของเมืองเชียงตุง เป็นประตูเดียวที่ยังหลงเหลืออยู่ ปัจจุบันได้ปิดการจราจรผ่านประตูไปตั้งแต่วันที่ 18 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2564 และได้ปรับปรุงสภาพภูมิทัศน์โดยรอบให้เป็นสถานที่ท่องเที่ยว
• กู่เจ้านางสุวรรณา — สุสานบรรจุพระอัฐิของเจ้านางสุวรรณา พระราชมารดาของเจ้าฟ้ารัตนะก้อนแก้วอินแถลง ตั้งอยู่ในเขตหมู่บ้านน้อยนอ เวียงเชียงตุง

• วัดพระธาตุจอมหมอก
• วัดพระธาตุป้านเมือง
• พระธาตุจุ๊กเป็งฟ้า — ตั้งอยู่ห่างจากเมืองเชียงตุงไปทางทิศเหนือประมาณ 21 กิโลเมตร ใกล้น้ำตกหัวยาง
• พระธาตุจอมแก้ว — ตั้งอยู่ที่หมู่บ้านเดื่อลอเหนือ ตำบลกาดฟ้า ห่างจากเมืองเชียงตุงไปทางทิศเหนือประมาณ 16 กิโลเมตร
• วัดพระธาตุเวียงไชย — ตั้งอยู่ใกล้หมู่บ้านป่าขาม ตำบลกาดฟ้า ห่างจากเมืองเชียงตุงไปทางทิศเหนือประมาณ 12 กิโลเมตร
• หมู่บ้านหนองเงิน — ตั้งอยู่ในเขตตำบลกาดฟ้า เป็นหมู่บ้านของชาวไทเหนือ มีลักษณะพิเศษที่สถาปัตยกรรมของบ้านเรือนซึ่งทำด้วยดิน ตั้งอยู่ในเขตตำบลกาดฟ้า ห่างจากเมืองเชียงตุงประมาณ 6 กิโลเมตร กำลังได้รับการปรับปรุงให้เปิดเป็นแหล่งท่องเที่ยวแบบโฮมสเตย์

• เทศกาลอาบน้ำร้อน — ช่วงต้นเดือนมกราคม ที่น้ำพุร้อนบ้านหล้าว
• เทศกาลดอกซากูระบานดอยเหมย — จัดขึ้นในช่วงต้นเดือนมกราคม ที่อุทยานแห่งชาติดอยเหมย จัดขึ้นครั้งแรกเมื่อระหว่างวันที่ 6-10 มกราคม พ.ศ. 2565
• เทศกาลวัดกาดเก่า — จัดขึ้น ณ บริเวณที่ตั้งของกาดหลวงเดิม ซึ่งตั้งอยู่บริเวณหน้าวัดเชียงจันทร์ ใกล้กู่เจ้าฟ้าเชียงตุง โดยหัวตลาดอยู่ที่วัดหัวกาด และท้ายตลาอดยู่ที่วัดราชฐานหลวงหัวข่วง แต่แรกจัดขึ้นราว 2-3 วันก่อนเทศกาลสงกรานต์ แต่ในปัจจุบันมักเลือกจัดในวันแรมเลขคี่ เดือนห้า ตามปฏิทินไทขืน ก่อนเทศกาลสงกรานต์ และตรงกับวันกาดเต่า ซึ่งจะตรงกับช่วงกลางถึงปลายของเดือนมีนาคมในแต่ละปี โดยจะมีการจัดพิธีสักการะหอเจ้าหลวงกาดพร้อมกันไปด้วย วันกาดเก่านี้จึงมีชื่อเรียกอีกชื่อหนึ่งว่า “วันกาดเจ้าฟ้า”

กำหนดการจัดงานวันกาดเก่าตั้งแต่ปี พ.ศ. 2556

ปี พ.ศ.	วันจัดงาน	วันตามปฏิทินไทขืน	วันเม็ง	วันไท	วัดกาด	หมายเหตุ
2556	3 มีนาคม	แรม 7 ค่ำ เดือน 5	อาทิตย์	เปิกสี	วันกาดเต่า
2557	18 มีนาคม	แรม 3 ค่ำ เดือน 5	อังคาร	เปิกใจ้	วันกาดเต่า
2558	8 มีนาคม	แรม 4 ค่ำ เดือน 5	อาทิตย์	ก่าเม็ด	วันกาดเต่า
2559	1 เมษายน	แรม 10 ค่ำ เดือน 5	ศุกร์	ก่าเป้า	วันกาดเต่า
2560	17 มีนาคม	แรม 5 ค่ำ เดือน 5	ศุกร์	ก่าเหม้า	วันกาดเต่า
2561	2 มีนาคม	แรม 1 ค่ำ เดือน 5	ศุกร์	ก่าใส้	วันกาดเต่า
2562	27 มีนาคม	แรม 7 ค่ำ เดือน 5	พุธ	ก่าใค้	วันกาดเต่า
2563	16 มีนาคม	แรม 8 ค่ำ เดือน 5 (วันศีล)	จันทร์	เปิกสะง้า	วันกาดเต่า	เป็นงานที่จัดขึ้นอย่างไม่เป็นทางการ
2564	—	—	—	—	—	ไม่มีการจัดงาน เนื่องจากสถานการณ์การระบาดของโรคโควิด-19
2565	26 มีนาคม	แรม 9 ค่ำ เดือน 5	เสาร์	เปิกยี	วันกาดเต่า
2566	11 มีนาคม	แรม 5 ค่ำ เดือน 5	เสาร์	เปิกสี	วันกาดเต่า
2567	5 มีนาคม	แรม 11 ค่ำ เดือน 5	อังคาร	เปิกสี	วัดกาดเต่า
2568	20 มีนาคม	แรม 7 ค่ำ เดือน 5	พฤหัสบดี	เปิกใจ้	วันกาดเต่า

หมายเหตุ — ในปี พ.ศ. 2563 แต่เดิมได้กำหนดให้มีการจัดงานวันกาดเก่าขึ้นในวันที่ 16 มีนาคม แต่เนื่องจากสถานการณ์การระบาดของโรคโควิด-19 ที่รุนแรงขึ้น ทำให้มีประกาศยกเลิกการจัดงานในวันที่ 14 มีนาคม อย่างไรก็ตามเมื่อถึงวันที่ 16 มีนาคม ก็ยังมีผู้ค้ามาตั้งร้านขายของและมีประชาชนเข้ามาร่วมงาน ร่วมถึงมีการเปิดให้ประชาชนเข้าสักการะกู่เจ้าหลวงได้ตามปกติ แต่จำนวนผู้ค้าและประชาชนที่มาร่วมงานมีน้อยกว่าในปีที่ผ่านๆ มา

• เทศกาลตั้งธรรม — จัดขึ้นในช่วงเดือนมีนาคม
• เทศกาลสงกรานต์ — จัดขึ้นในช่วงเดือนเมษายน
• เทศกาลเข้าพรรษา — จัดขึ้นในช่วงวันเข้าพรรษา
• เทศกาลออกพรรษา — จัดขึ้นในช่วงวันออกพรรษา
• เทศกาลกินเจ — จัดขึ้นในช่วงเดือนตุลาคม
• เทศกาลปีใหม่ไท — จัดขึ้นในช่วงปลายเดือนธันวาคม

วันกาดคือวันที่กำหนดให้มีการจัดตลาดนัดขึ้นภายในเวียงเชียงตุง ซึ่งเชื่อว่าเป็นธรรมเนียมที่รับมาจากจีน โดยตั้งแต่ในสมัยโบราณได้กำหนดให้มีการจัดตลาดนัดใหญ่ 5 วันต่อครั้ง ณ บริเวณกาดหลวงเดิม หรือกาดเก่า เรียกวันที่จัดตลาดนัดนี้ขึ้นว่า "วันกาดหลวง" ซึ่งมาจากคำว่า "กาด" ที่แปลว่าตลาด กับคำว่า "หลวง" ที่แปลว่าใหญ่ ส่วนอีกสี่วันที่เหลือ แม้จะไม่มีการจัดตลาดนัดใหญ่เหมือนในวันกาดหลวง แต่ก็จะยังมีผู้นำสินค้ามาขายอยู่บ้าง โดยจะมีการนับรอบวันในการจัดให้มีตลาดนัดหมุมเวียนไปดังนี้^[17]

1. วันกาดหลวง — เป็นวันที่กำหนดให้จัดตลาดนัดใหญ่ บริเวณกาดตุ๋ง ซึ่งตั้งอยู่บริเวณหน้าวัดเชียงจันทร์ ใกล้สุสานเจ้าฟ้าเชียงตุง กินพื้นที่ตั้งแต่วัดหัวกาดยาวไปตามถนนจนถึงวัดหัวข่วง วันนี้จะมีผู้ค้านำสินค้ามาขายมากที่สุด และเป็นวันที่คึกคักที่สุด
2. วันวายกาดหลวง — เป็นวันที่ไม่มีการจัดตลาดนัด แต่ยังมีผู้ค้าจำนวนเล็กน้อยที่นำสินค้ามาขาย
3. วันกาดลี — เป็นวันที่มีการจัดตลานัด แต่จะไม่คึกคักนัก
4. วันวายกาดลี — เป็นวันที่ไม่มีการจัดตลาดนัด แต่ยังมีผู้ค้าจำนวนเล็กน้อยที่นำสินค้ามาขาย เช่นเดียวกับวันวายกาดหลวง
5. วันกาดข่วง — เป็นวันที่ผู้ค้าที่เตรียมตัวจะมาขายสินค้าในวันกาดหลวง ซึ่งเป็นวันถัดไป มาตั้งร้านขาย โดยจะไปกระจุกตัวตั้งร้านกันที่บริเวณวัดราชฐานหลวงหัวข่วง

ต่อมาในรัชสมัยของเจ้าฟ้ารัตนะก้อนแก้วอินแถลง พระองค์ทรงพัฒนาปรับปรุงเมืองเชียงตุงในหลายด้าน โดยใน พ.ศ. 2478 ทรงโปรดให้สร้างกาดหลวงแห่งใหม่ คือกาดหลวงในปัจจุบัน^[18] และยกเลิกการจัดตลาดนัดใหญ่ในบริเวณเดิม กาดหลวงใหม่มีลักษณะเป็นตลาดถาวรที่เปิดจำหน่ายสินค้าทุกวัน ทำให้การจัดตลาดนัดภายในเมืองเชียงตุงมีความสำคัญลดลง จนเหลือวันที่มีการจัดตลาดนัดตามธรรมเนียมนี้อยู่เพียงวันเดียว คือในวันกาดหลวง การนับวันกาดหมุมเวียนแบบเดิมจึงไม่ถูกนำมาใช้อีก แต่ก็ได้มีการสืบทอดดัดแปลงนำไปใช้งาน โดยได้มีการจัดตลาดนัดขึ้นในชุมชนใหญ่ทางทิศเหนือของเชียงตุง 4 แห่ง หมุนเวียนกันไปในช่วงที่ไม่ใช่วันกาดหลวง จนทำให้เกิดการนับรอบวันของการจัดให้มีตลาดแบบใหม่ขึ้น อันประกอบด้วย

1. วันกาดตุง — มีการจัดตลาดนัดที่กาดหลวง ในเมืองเชียงตุง
2. วันกาดบุ้ง — มีการจัดตลาดนัดที่บ้านกาดบุ้ง ตำบลกาดถ้าย
3. วันกาดเต่า — มีการจัดตลาดนัดที่บ้านกาดเต่า ตำบลกาดเต่า
4. วันกาดถ้าย — มีการจัดตลาดนัดที่บ้านกาดถ้าย ตำบลกาดถ้าย
5. วันกาดฟ้า — มีการจัดตลาดนัดที่บ้านกาดฟ้า ตำบลกาดฟ้า

วันกาดของวันที่ 1 มกราคม ของแต่ละปี

ปี พ.ศ.	วันกาด	ปี พ.ศ.	วันกาด	ปี พ.ศ.	วันกาด	ปี พ.ศ.	วันกาด	ปี พ.ศ.	วันกาด
2560	วันกาดเต่า	2564	วันกาดถ้าย	2568	วันกาดฟ้า	2572	วันกาดตุง	2576	วันกาดบุ้ง
2561	วันกาดเต่า	2565	วันกาดถ้าย	2569	วันกาดฟ้า	2573	วันกาดตุง	2577	วันกาดบุ้ง
2562	วันกาดเต่า	2566	วันกาดถ้าย	2570	วันกาดฟ้า	2574	วันกาดตุง	2578	วันกาดบุ้ง
2563	วันกาดเต่า	2567	วันกาดถ้าย	2571	วันกาดฟ้า	2575	วันกาดตุง	2579	วันกาดบุ้ง