Urtarrilaren 12a gregoriotar egutegiaren urteko hamabigarren eguna da. 353 egun falta dira urtea amaitzeko, 354 egun bisurteetan.
|
|
Gertaerak
|
|
Egutegia
|
|
Aurreko eta hurrengo urteetan
|
Izendegia
|
Seaska egutegia:
Xiker eta Eder/Ederne/Ederra.
|
|
Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.
Gertaerak
Euskal Herria
Mundua
Arte eta kultura
Euskal Herria
Mundua
- 1943 – Shadow of a Doubt (Zalantza Baten Itzala) filma estreinatu zen, Alfred Hitchcockek zuzendu eta Teresa Wright, Joseph Cotten, Macdonald Carey, Patricia Collinge eta Henry Travers aktoreek antzeztu zuten.
- 1966 – Batman telesaila ABC katean estreinatu zen, Adam West, Burt Ward, Alan Napier, Neil Hamilton, Stafford Repp, Madge Blake, Yvonne Craig eta Cesar Romero aktoreek antzeztu zutelarik.
Zientzia eta teknologia
Euskal Herria
Mundua
Kirolak
Euskal Herria
Mundua
- 2003 – Seb Clover britaniarrak 15 urterekin gurutzatu zuen Ozeano Atlantikoa, inoiz egin duen gazteena izanik.
Jaiotzak
Euskal Herria
- 1770 – Gabriel Benito Orbegozo, bizkaitar arkitekto eta politikaria.
- 1864 – Joxepa Inaxi Elizegi, gipuzkoar bertsolaria.
- 1871 – Ricardo Baroja, Euskal Herrian bizitako espainiar margolaria, grabatzailea eta idazlea, Río Tinton (h. 1953).
- 1872 – Victoriano Flamarique, nafar apaiza eta kooperatibismoaren aitzindaria (h. 1946).
- 1898 – Antonio Maria Labaien, euskal idazlea eta politikaria, euskarazko lehen antzerkilaria (h. 1994).
- 1926 – Gonzalo Txillida, donostiar margolaria (h. 2008).
- 1932 – Juan Maria Apellaniz, bizkaitar arkeologo eta antropologoa (h. 2021).
- 1936 – Imanol Lazkano, gipuzkoar bertsolaria.
- 1938 – Lluís Omedes, kataluniar kirolaria, arraunean eta lugean aditua, Altzan (h. 2022).
- 1943 – Joseba Arzak, "Pela", gipuzkoar futbolaria (h. 2020).
- 1954 – Jesus Mari Satrustegi, Errealeko nafar futbolaria.
- 1957 – Mila Hernando, bizkaitar diplomazialaria (h. 2017).
- 1958 – Iñaki Gaminde, bizkaitar euskalaria.
- 1959 – Wolfgang Ratz, gaztelaniazko eta alemanezko austriar poeta eta itzultzailea, Bilbon.
- 1961 – Maribel Aizarna, gipuzkoar kazetari eta telebista aurkezlea.
- 1962 – Agustín Alarcón, bizkaitar arraunlari ohia.
- 1964 – Jose Manuel Manzisidor, gipuzkoar idazlea.
- 1975 – Yolanda Vicente, gipuzkoar politikaria.
- 1977 – Oier Zearra, bizkaitar pilotari ohia.
- 1988 – Urtzi Iturriotz, bizkaitar futbolaria.
- 1992 – Uxue Garmendia, gipuzkoar futbolaria.
- 1993 – Maxime Lucu, lapurtar errugbilaria.
- 1999 –
- 2001 - Marcos Bustillo, bizkaitar futbolaria.
- 2007 - Paula Ostiz, nafar txirrindularia.
Mundua
- 1562 – Karlos Emanuel I.a Savoiakoa, Savoiako dukea (h. 1630).
- 1579 – Jan Baptist Van Helmont, flandriar sendagilea, kimikaria eta filosofoa (h. 1644).
- 1591 – José de Ribera, kataluniar margolaria eta imprimatzailea (h. 1652).
- 1597 – François Duquesnoy, Flandesko eskultorea (h. 1643).
- 1628 – Charles Perrault, frantziar idazlea (h. 1703).
- 1716 – Antonio de Ulloa, espainiar zientzialaria eta marinela (h. 1795).
- 1729 – Edmund Burke, irlandar politikari, filosofo eta idazlea (h. 1797).
- 1746 – Johann Heinrich Pestalozzi, suitzar pedagogoa, pedagogia modernoaren aintzindaria (h. 1827).
- 1751 – Fernando I.a Bi Sizilietakoa, Napoliko Erresumako erregea eta Bi Sizilietako erregea (h. 1825).
- 1763 – Georges Michel, frantziar margolaria (h. 1843).
- 1783 – Erik Gustaf Geijer, suediar olerkaria eta historialaria (h. 1847).
- 1809 – Leopoldo O'Donnell, espainiar aitoren seme, militar eta politikaria (h. 1867).
- 1810 – Fernando II.a Bi Sizilietakoa, Bi Sizilietako erregea (h. 1859).
- 1822 – Étienne Lenoir, belgikar ingeniaria, barne errekuntzako lehen motorraren asmatzailea (h. 1900).
- 1833 – Eugen Dühring, alemaniar ekonomialaria eta filosofoa (h. 1921).
- 1849 – Jean Béraud, frantziar margolari inpresionista (h. 1935).
- 1852 – Joseph-Jaques-Césaire Joffre, Frantziako mariskala (h. 1931).
- 1853 – Gregorio Ricci-Curbastro, italiar matematikaria (h. 1925).
- 1856 – John Singer Sargent, erbesteratutako estatubatuar margolaria, bete belaunaldiko erretratu margolari nabarmenena (h. 1925).
- 1861 – Silvestras Žukauskas, Errusiar Inperioaren armadako jenerala (h. 1937).
- 1863 – Swami Vivekananda, buruzagi eta erlijio-eraberritzaile hindua (h. 1902).
- 1873 – Spiridon Louis, greziar urketari eta korrikalaria, lehenengo Olinpiar Joko modernoen maratoiaren irabazlea (h. 1940).
- 1874 – Marta Anna Wiecka, poloniar moja (h. 1904).
- 1876 – Jack London, estatubatuar idazlea, kazetaria eta gizarte ekintzailea (h. 1916).
- 1878 – Ferenc Molnár, hungariar antzerkigile, antzerki-zuzendari, eleberrigile eta olerkaria (h. 1952).
- 1885 – Thomas Ashe, irlandar nazionalista (h. 1917).
- 1890 – Joseph Helffrich, alemaniar astronomoa (h. 1971).
- 1893 –
- 1894 – Georges Carpentier, frantziar boxeolaria (h. 1975).
- 1896 – Boris Skossyreff, Andorrako errege izendatutako errusiar abenturazale eta espia (h. 1989).
- 1899 – Paul Hermann Müller, suitzar kimikaria, 1948ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 1965).
- 1901 – Kurt Jooss, alemaniar dantzari eta koreografoa (h. 1979).
- 1905 – Erich Andres, alemaniar argazkilaria, Espainiako Gerra Zibilean Euskal Herrian argazkiak ateratakoa (h. 1992).
- 1906 – Emmanuel Levinas, lituaniar-frantziar filosofoa (h. 1995).
- 1907 – Sergei Koroliov, Sobietar Batasuneko suzirien ingeniari eta espazio-ontzien diseinatzaile nagusia (h. 1966).
- 1908 – Jean Delannoy, frantziar zinemagilea (h. 2008).
- 1909 – Archie Cochrane, eskoziar medikua (h. 1988).
- 1910 – Luise Rainer, alemaniar aktorea (h. 2014).
- 1915 – Tove Wallenstrøm, danimarkar aktorea (h. 2013).
- 1916 –
- 1917 – Stella Cunliffe, britainiar estatistikaria, Royal Statistical Societyko lehen emakumezko presidentea (h. 2012).
- 1918 – Maharishi Mahesh Yogi, indiar yogia, gogoeta transzendentalaren mugimenduaren sortzailea (h. 2008).
- 1923 – Alice Miller, suitzar psikoanalista, umeen tratu txarren eta gizartearen eragina indibiduetan egindako lanengatik famatua (h. 2010).
- 1925 – Katherine MacGregor, estatubatuar aktorea (h. 2018).
- 1926 – Morton Feldman, estatubatuar musikagilea (h. 1987).
- 1928 – André Labarrère, frantziar politikaria, Akitaniako Eskualde Kontseiluko presidentea (h. 2006).
- 1931 – Franz Hinkelammert, alemaniar ekonomialari eta teologoa (h. 2023).
- 1933 –
- 1938 – Donald Tapia, estatubatuar enpresaria.
- 1939 –
- 1940 – Serge Latouche, frantziar ekonomialaria, Desazkundearen ekonomiaren teoriko nagusienetako bat.
- 1941 – Kazuo Imanishi, japoniar futbolaria.
- 1942 –
- 1944 – Joe Frazier, Smokin' Joe, pisu astuneko estatubatuar boxeolaria (h. 2011).
- 1949 –
- 1950 – Ajita Wilson, estatubatuar zinema-aktore eta aktore pornografikoa (h. 1987).
- 1951 – Kirstie Alley, estatubatuar aktorea eta umorista (h. 2022).
- 1952 –
- 1953 – Martha Chávez, perutar abokatua eta politikaria.
- 1954 – Howard Stern, estatubatuar aktore, umorista eta idazlea, irratiko eta telebistako pertsonaia esanguratsua.
- 1956 –
- 1958 – Zeba Islam Seraj, bangladeshtar biologo molekularra.
- 1959 –
- Fede Castaños, espainiar futbolari ohi eta entrenatzailea.
- Per Gessle, suediar gitarra-jotzaile, musikari, kantautore eta musikagilea.
- 1960 –
- 1961 – Francisco Marhuenda, espainiar kazetari eta politikari ohia.
- 1963 –
- 1964 –
- 1967 – Meho Kodro, bosniar futbolari ohia.
- 1968 – Laura Mañá, kataluniar zinema-zuzendaria, aktorea eta gidoilaria.
- 1970 –
- 1971 – Scott Burrell, estatubatuar saskibaloi eta beisbol jokalari ohia.
- 1973 – Hande Yener, turkiar abeslari eta musikagilea.
- 1974 –
- 1975 – Carlota Pereda, espainiar film-zuzendaria, errealizadorea eta gidoilaria.
- 1976 - Eloy Moreno, espainiar idazlea.
- 1983 – Kalena Rios, brasildar emakumezko aktore pornografiko ohia eta modelo transexuala.
- 1987 – Naya Rivera, estatubatuar aktorea, modeloa eta abeslaria (h. 2020).
- 1993 –
- 1995 –
- 1996 – Rin Sumida, japoniar futbolaria.
Heriotzak
Euskal Herria
- 1871 – Eduardo Zamacois, euskal herritar margolaria, Madrilen (j. 1841).
- 1961 – André de Chastenet, lapurtar eskultorea (j. 1879).
- 1978 – Rodolfo Bozas, euskal herritar kazetari eta itzultzailea (j. 1913).
- 1988 – Piarres Lartzabal, lapurtar antzerkigilea eta euskal idazlea (j. 1915).
- 1993 – Joxemi Zumalabe, donostiar kazetari eta enpresaburu euskaltzalea, euskalgintzako eragile funtsezkoenetako bat (j. 1950).
- 2001 –
- 2010 – Jorge Cortes Izal, nafar euskaltzain urgazlea (j. 1930).
- 2012 - Manuel Hidalgo Salas, bizkaitar guardia zibila, torturatzailea izaeagatik ezaguna, Úbedan.
- 2013 – Lou Olangua, gipuzkoar rock abeslaria, euskal rockean lehenengo emakumetakoa (j. 1960).
- 2017 –
- 2018 – Joxean Artze, gipuzkoar idazlea eta txalapartaria (j. 1939).
- 2019 –
Mundua
- 690 – Benedikto Biscop, fraide anglosaxoia (j. c. 628).
- 1519 – Maximiliano I.a, Germaniako Erromatar Inperio Santuko enperadorea (j. 1459).
- 1537 – Lorenzo di Credi, italiar pizkundeko margolari eta eskultorea (j. c. 1459).
- 1628 – Francisco Ribalta, kataluniar pintorea (j. 1565).
- 1665 – Pierre de Fermat, frantziar matematikari eta legelaria (j. 1601).
- 1674 – Giacomo Carissimi, italiar musikagilea (j. 1605).
- 1819 – André Morellet, frantziar ekonomialaria, idazlea eta entziklopedista (j. 1717).
- 1829 – Friedrich von Schlegel, alemaniar idazlea (j. 1772).
- 1833 – Marie-Antoine Carême, sukaldarien errege eta erregeen sukaldaria, frantziar okin eta sukaldaria (j. 1784).
- 1834 – William Grenville (Grenvilleko I. baroia), Erresuma Batuko lehen ministroa (j. 1759).
- 1839 – Joseph Anton Koch, erromantizismoko austriar margolaria, Alpetar margo-paisaia erraldoien sortzailetzat joa (j. 1768).
- 1856 – Ľudovít Štúr, eslovakiar idazlea, artzain protestantea eta Eslovakiako kultura pizkundearen aitzindaria (j. 1815).
- 1872 – Victor de Persigny, frantziar politikaria (j. 1808).
- 1909 – Hermann Minkowski, lituaniar-alemaniar matematikaria eta Albert Einsteinen irakaslea (j. 1864).
- 1911 – Georg Jellinek, austriar legelaria (j. 1851).
- 1922 – Helen Blanchard, estatubatuar asmatzailea, josteko makinei lotutako asmakizun ugarirengatik ezaguna (j. 1840).
- 1939 – Hariclea Darclée, errumaniar sopranoa (j. 1860).
- 1954 – Ellen Thesleff, finlandiar margolari espresionista, Finlandiako margolari modernista garrantzitsuenetakoa (j. 1869).
- 1955 – Maurice Legendre, frantziar intelektual katoliko eta hispanista (j. 1878).
- 1960 – Nevil Shute, anglo-australiar idazle, ingeniari eta hegazkinlaria (j. 1899).
- 1962 – Ariadna Tyrkova, errusiar politikari, kazetari, literatur kritikari eta teorilari feminista liberala (j. 1869).
- 1963 – Ramón Gómez de la Serna, espainiar idazle, kazetari eta itzultzailea (j. 1888).
- 1970 – Blanche Stuart Scott, Estatu Batuetako lehen emakume hegazkinlaria (j. 1884).
- 1976 – Agatha Christie, 66 misterio- eta hilketa-eleberriren ingeles idazlea (j. 1890).
- 1977 – Henri-Georges Clouzot, frantziar zinemagilea eta gidoi-egilea (j. 1907).
- 1990 – Paul Amadeus Pisk, austro-estatubatuar musikologo eta konpositorea (j. 1893).
- 1991 – Vasco Pratolini, italiar idazlea (j. 1913).
- 1994 – Samuel Bronston, besarabiar jatorriko estatubatuar zinema ekoizlea (j. 1908).
- 1997 –
- 1998 – Ramon Sampedro, espainiar gaixo tetraplegikoa (bere buruaz beste eginda).
- 2001 – William Hewlett, estatubatuar asmalaria, Hewlett-Packard konpainiaren sortzaileetako bat (j. 1913).
- 2002 – Cyrus Vance, estatubatuar politikaria (j. 1917).
- 2003 –
- 2004 – Olga Ladyzhenskaya, sobietar matematikaria (j. 1922).
- 2007 – Alice Coltrane, estatubatuar konpositore, pianista, organo-jotzaile eta jazz harpa- jotzailea (j. 1937).
- 2008 – Ángel González, espainiar poeta (j. 1925).
- 2009 – Claude Berri, frantziar aktore, zinema zuzendari, ekoizle eta gidoigilea (j. 1934).
- 2010 –
- 2012 – Marie Mansart, frantziar aktorea (j. 1925).
- 2014 – Halet Çambel, turkiar arkeologo eta esgrimalaria (j. 1916).
- 2017 – William Peter Blatty, estatubatuar idazle, zinema zuzendari eta ekoizlea (j. 1928).
- 2019 – Etsuko Ichihara, japoniar aktorea (j. 1936).
- 2020 – Roger Scruton, ingeles filosofo eta idazlea (j. 1944).
- 2022 – Ronnie Spector, estatubatuar abeslaria, The Ronettes taldeko ahots nagusia (j. 1943).
- 2023 –
- 2025 –
Jaiak eta urteurrenak
Sehaska egutegiko izendegia: Xiker eta Eder/Ederne/Ederra.
Kanpo estekak
Urtarrilaren 11 | Urteko egutegi | Urtarrilaren 13
- ↑ (Ingelesez) Gupta, Maya; Gupta, Amit Kumar. (2001). Defying Death: Struggle Against Imperialism and Feudalism. Tulika ISBN 978-81-85229-41-6. (Noiz kontsultatua: 2023-12-05).
|