ธงชาติ

บทความนี้ไม่มีการอ้างอิงจากแหล่งที่มาใด กรุณาช่วยปรับปรุงบทความนี้ โดยเพิ่มการอ้างอิงแหล่งที่มาที่น่าเชื่อถือ เนื้อความที่ไม่มีแหล่งที่มาอาจถูกคัดค้านหรือลบออก (เรียนรู้ว่าจะนำสารแม่แบบนี้ออกได้อย่างไรและเมื่อไร)

ธงชาติ คือธงที่แสดงถึงสัญลักษณ์ของประเทศและดินแดนต่าง ๆ ปกติแล้วรัฐบาลของประเทศต่าง ๆ ย่อมเป็นผู้กำหนดแบบธงชาติและข้อบังคับการใช้ธงชาติ หากแต่พลเมืองในแต่ละประเทศก็สามารถใช้ธงชาติในดินแดนของตนเองได้เช่นกัน โดยขึ้นอยู่กับข้อบังคับการใช้ธงตามที่รัฐบาลกำหนดไว้

ธงชาตินิยมใช้ชักตามสถานที่ต่าง ๆ ทั้งของเอกชนและของรัฐ เช่น โรงเรียน และศาลาว่าการเมือง แต่ในบางประเทศ ได้มีข้อกำหนดการใช้ธงชาติว่าจะชักอยู่บนอาคารอื่น ๆ ที่ไม่ใช่อาคารทางทหารได้ในวันที่กำหนดให้ชักธงบางวันเท่านั้น

ตามหลักสากล นิยมแบ่งลักษณะการใช้ธงชาติออกเป็น 3 ประเภทสำหรับใช้บนแผ่นดิน และอีก 3 ประเภทสำหรับใช้ในภาคพื้นทะเล แม้ว่าหลายประเทศมักจะใช้ธงชาติเพียงแบบเดียวในการใช้ธงหลาย ๆ ลักษณะ และบางทีก็ใช้ธงชาติในหน้าที่ทั้ง 6 ประเภทก็ตาม

ธงชาติสำหรับใช้บนแผ่นดิน มี 3 ประเภท คือ

• ธงพลเรือน หรือ ธงราษฎร ()
• ธงราชการ หรือ ธงรัฐบาล ()
• ธงกองทัพ หรือ ธงราชการทหาร ()

ธงราษฎรนั้นสามารถใช้ได้โดยทั่วไปโดยอยู่บนพื้นฐานของกฎหมายเกี่ยวกับธงที่รัฐบาลบังคับใช้ ขณะที่ธงราชการจะมีการกำหนดให้หน่วยงานของรัฐเป็นผู้ใช้ในราชการเท่านั้น เช่นเดียวธงรบ ซึ่งกำหนดเฉพาะให้ใช้แต่เพียงในหน่วยงานต่าง ๆ ทางทหารเช่น กองทัพ เป็นต้น

ในทางปฏิบัติ หลายประเทศรวมถึงสหรัฐอเมริกาและสหราชอาณาจักร มักจะใช้ธงเดียวกันในลักษณะการใช้ธงชาติ ทั้ง 3 ประเภทข้างต้น โดยใช้สัญลักษณ์ทางด้านวิชาการศึกษาธง (Vexillology) อธิบายหน้าที่ของธงดังรูป () อย่างไรก็ตาม มีหลายประเทศเช่นกัน โดยเฉพาะอย่างยิ่งในแถบลาตินอเมริกา จะแบ่งธงชาติออกเป็นธงราษฎรและธงราชการอย่างชัดเจน ธงราษฎรส่วนใหญ่จะมีรูปแบบเป็นธงราชการอย่างง่าย กล่าวคือ ธงราชการมักจะบรรจุภาพตราแผ่นดินไว้ในธง แต่ในธงราษฎรจะไม่ปรากฏเครื่องหมายข้างตัน

มีเพียงไม่กี่ประเทศเท่านั้นที่จะกำหนดลักษณะธงทหารให้แตกต่างจากธงราชการอย่างชัดเจน

หลายประเทศกำหนดให้มีธงชาติแบบพิเศษสำหรับใช้ในทะเล เรียกว่า ธงเดินเรือ (ensign) ธงนี้แบ่งออกเป็น 3 ชนิดเช่นกัน คือ

• ธงเรือราษฎร์ หรือ ธงเรือพาณิชย์ () สำหรับใช้ชักบนเรือเอกชน
• ธงเรือราชการ หรือ ธงเรือหลวง () สำหรับใช้ชักบนเรือของรัฐบาล
• ธงนาวี หรือ ธงเรือรบ () (ธงทหารเรือเรียกอีกอย่างว่า ธงราชนาวี หรือ ธงรัฐนาวี) สำหรับใช้ชักบนเรือรบและใช้เป็นสัญลักษณ์ของกองทัพเรือต่าง ๆ โดยทั่วไป

ธงเดินเรือเหล่านี้จะชักขึ้นบนเสาสำหรับชักธงเดินเรือที่เสาท้ายหรือที่เสาก๊าฟฟ์ในเวลาที่ไม่ได้ผูกเรือหรือทอดสมอเรือ เหตุที่เป็นเช่นนี้ก็เพราะว่าทั้งสองตำแหน่งกล่าวเป็นตำแหน่งที่เด่นที่สุดในเรือ แม้ว่าเสากระโดงเรือจะเป็นเสาเรือที่สูงกว่าเสาอื่น ๆ ก็ตาม สำหรับเรือที่ไม่มีเสาก๊าฟฟ์ ธงเดินเรืออาจจะใช้ชักขึ้นที่ปลายแขนเสากระโดงเรือก็ได้ นอกจากนี้ธงชาติดังกล่าวยังสามารถใช้ได้ที่เครื่องบินและยานพาหนะที่สำคัญของทางราชการตามที่กฎหมายได้กำหนดไว้

ประเทศต่าง ๆ ส่วนมากใช้ธงชาติเป็นธงเดินเรือในขณะเดียวกัน เรียกว่า ธงชาติประจำเรือ ดังรูป () แต่ธงเดินเรือในบางประเทศ เช่น ฝรั่งเศส จะมีลักษณะคล้ายคลึงกับธงชาติ แต่อาจมีส่วนประกอบที่แตกต่างกันบ้างเล็กน้อย เช่น กำหนดสัดส่วนธงให้ต่างออกไป เป็นต้น มีเพียงไม่กี่ประเทศเท่านั้นที่กำหนดให้มีธงเดินเรือแยกจากธงชาติออกมาโดยเฉพาะ เช่น สหราชอาณาจักร ซึ่งมีการใช้ธงเดินเรือถึง 3 ชนิด สำหรับจำแนกประเภทเรือ ได้แก่ ธงเดินเรือสีแดง สำหรับเรือพาณิชย์ของประชาชนทั่วไป ธงเดินเรือสีขาว สำหรับใช้เป็นธงราชนาวี และ ธงเดินเรือสีน้ำเงิน สำหรับเรือราชการของรัฐบาลที่ไม่ได้สังกัดราชนาวีอังกฤษ

แม้ว่าธงชาติจะมีความหมายเป็นสัญลักษณ์ชาติใดชาติหนึ่งโดยเฉพาะก็ตาม แต่เป็นไปได้ที่หลายประเทศจะมีธงชาติที่มีลักษณะคล้ายคลึงกันหรือเหมือนกัน ตัวอย่างเช่น

• ธงชาติโมนาโกและธงชาติอินโดนีเซียมีการใช้สีและการแบ่งแถบพื้นธงที่เหมือนกัน แต่ต่างกันเพียงขนาดและสัดส่วนของธง

• 
  ธงชาติโมนาโก
• 
  ธงชาติอินโดนีเซีย

• ธงชาติเนเธอร์แลนด์และธงชาติลักเซมเบิร์ก มีการแบ่งแถบริ้วธงเหมือนกัน แต่ความเข้มของสีฟ้าในริ้วธงของทั้งสองประเทศมีความแตกต่างกันเล็กน้อย

• 
  ธงชาติเนเธอร์แลนด์
• 
  ธงชาติลักเซมเบิร์ก

• ธงชาติโรมาเนีย ธงชาติของประเทศชาดในทวีปแอฟริกา ธงชาติประเทศมอลโดวา และธงชาติอันดอร์รามีลักษณะที่เหมือนกันเกือบทุกประการ ทั้งการแบ่งริ้วธง และสีที่ใช้ในธง

• 
  ธงชาติชาด
• 
  ธงชาติโรมาเนีย
• 
  ธงชาติมอลโดวา
• 
  ธงชาติอันดอร์รา

• ธงชาติไทยและธงชาติคอสตาริกามีการแบ่งแถบริ้วธงเหมือนกัน แต่การวางตำแหน่งของธงนั้นสลับสีกัน

• 
  ธงชาติไทย
• 
  ธงชาติคอสตาริกา

ยิ่งกว่านั้น ยังเป็นไปได้ว่าธงที่ประเทศใดประเทศหนึ่งใช้อยู่ในปัจจุบันจะไปคล้ายกับธงของประเทศอื่น ๆ ที่เคยใช้มาก่อนในประวัติศาสตร์ อาทิ ธงชาติแอลเบเนียคือธงรบของอาณาจักรโรมันตะวันออกหรืออาณาจักรไบเซนไทน์ในอดีต เป็นต้น

• รายการภาพธงชาติ
• ธัชวิทยา
• เพลงชาติ
• เพลงสรรเสริญพระบารมี

• Flags of the World (FOTW) ฐานข้อมูลออนไลน์เกี่ยวกับวิชาการศึกษาธง มีข้อมูลเกี่ยวกับธงประเภทต่างๆ ทั่วโลก
• ฐานข้อมูลออนไลน์เกี่ยวกับประวัติธงประเทศต่างๆ ทั่วโลก
• ฐานข้อมูลออนไลน์เกี่ยวกับประวัติธงประเทศต่างๆ อย่างสังเขป
• ฐานข้อมูลออนไลน์เกี่ยวกับประวัติธงประเภทต่างๆ
• ฐานข้อมูลออนไลน์ภาพธงประเภทต่างๆ
• The World All Countries Flags ข้อมูลเกี่ยวกับสัญลักษณ์ประจำประเทศต่างๆ
• World Flag Database
• National Flags database and History of flags