|
3 Regiment Pieszy Czapskiego
.JPG)     3 Regiment Pieszy Czapskiego – oddział piechoty armii koronnej wojska I Rzeczypospolitej.
Formowanie i zmiany organizacyjneWykonując w roku 1777 ustawę sejmu z roku 1776 rozpoczęto reorganizację trzech regimentów dragonii. Zreorganizowany, spieszony były konny regiment dragonii im. królewicza składał się z sześciu kompanii[2]. Początkowo w hierarchii plasował się na ósmym miejscu[2]. W 1790[a] roku szef regimentu, Mikołaj Czapski, spowodował, że regiment przesunięto na miejsce trzecie[2]. Miejsce to utrzymał do końca. Funkcjonowały różne nazwy regimentu. Nazywano go: „Regimentem Spieszonym Królewicza", „Regimentem Grenadierów Czapskiego", „Regimentem Grenadyerów pod Imieniem Królewicza chodzącym szefostwa JW Czapskiego Pułkownika [...]" lub po prostu „Czapskich"[2]. Podobnie jak 11 Regiment Pieszy Grenadierów był jednostką grenadierską. Jego żołnierze nosili białe kity-grzebienie na kaszkietach oraz boczną białą kitkę z czerwoną końcówką (w odróżnieniu od innych regimentów, które w większości miały czarne grzebienie i boczne czarno-białe kitki). Sejm roku 1776 ułożył nowy etat wojska, zmieniając znacznie jego strukturę. Regiment miał liczyć 6 kompanii[b], a w sumie etatowo 353 żołnierzy[3], a praktycznie w 1778 roku liczył 321 głów[4]. W 1786 roku liczył etatowo 353 żołnierzy[5]. Wchodził w skład Dywizji Małopolskiej[6]. W 1775 roku ujednolicono uzbrojenie podoficerów i szeregowych, odbierając tym pierwszym broń krótką, a oficerom pozostawiając jedynie szpady[7]. W 1786 roku wprowadzono numeracje regimentów piechoty od 1 do 14. Regiment gwardii pozostał bez numeru[7]. Reformy Sejmu Wielkiego zwiększyły stany polskiej piechoty w poszczególnych regimentach. Etaty z października 1789 i maja 1792 roku zakładały istnienie regimentu składającego się z dwunastu kompanii uszykowanych w trzy bataliony[8], w tym jeden grenadierski i dwa fizylierskie. W praktyce nigdy takiej organizacji nie osiągnięto[9]. W przededniu wojny w obronie Konstytucji 3 maja 3 regiment piechoty szefostwa Mikołaja Czapskiego liczył 1455 żołnierzy[10].
W marcu 1994 stan regimentu wynosił koło 900 żołnierzy. Pod koniec maja regiment liczył już 1181 głów, a pod koniec września liczył 1132 ludzi. Brakowało do kompletu: 291 szeregowych, 11 cieśli, 3 doboszy, podoficera i oficera[11]. Na uzbrojeniu regiment posiadał 781 karabinów[12]. Po bitwie pod Maciejowicami pozostało w regimencie 666 żołnierzy, którzy walczyli potem w obronie Pragi[11].
Liczebność regimentuEtatowe i faktyczne zmiany liczebności regimentu po 1777 roku przedstawiały się następująco[2]:
Liczebność regimentu w 1792 roku wynosiła 1589 osób[14], w marcu 1794 roku 900[15], w maju 1181[15], a we wrześniu 1132 żołnierzy[15]. Barwy regimentu
W roku 1789 zmieniono poważnie krój i kolor mundurów piechoty. Składał on się z kurtki zimowej koloru granatowego z wyłogami zielonymi, naramiennikami srebrnymi[16], lejbika białego ze stojącym kołnierzem, w lecie koletu sukiennego w kolorze białym z wykładkami podobnymi do wyłogów, zapinanego na guziki białe[16] od dołu do góry, długich białych spodni wkładanych do butów kroju węgierskiego, wysokich do kolan i wyciętych z tyłu, a wreszcie z kołpaka okrągłego filcowego, wysokiego na około 30 cm, z sukiennym wierzchem pąsowym, daszkiem i blachą mosiężną z orłem. Żołnierze nosili poza tym halsztuki i naramiennik z czarnej szmelcowanej blachy z nicianym kutasem, jako strój zaś koszarowy – kitle i furażerki. Mundury były o wiele wygodniejsze i pozwalały na większą swobodę ruchów. Strój oficerów różnił się barankowym czarnym obszyciem czapek i galonami. Roczny koszt umundurowania piechura (wraz z przymunderunkiem) wynosił 111 zł[18]. Oficer z około 1785 roku: Kapelusz czarny, taśma złota, suknia pąsowa, wyłogi zielone, podszewka biała, przybory złote. Szarfa i temblak srebrne, przerabiane karmazynem. Oprawa szpady mosiężna. Czaprak pąsowy z galonami złotymi[1]. Podczas insurekcji kościuszkowskiej: wyłogi pąsowe, guziki srebrne[17]. Żołnierze regimentuRegimentem dowodził zazwyczaj pułkownik. Stanowisko szefa regimentu, związane z wielkimi poborami, było najczęściej uważane za synekurę. Szefowie posiadali prawo fortragowania (przedstawiania do awansu) oficerów[19]. Do 1790 roku w sztabie służyło ośmiu oficerów. Byli to: szef regimentu, pułkownik, podpułkownik, major, regimentskwatermistrz, adiutant, audytor i regimentsfelczer. Szefa i pułkownika w dowodzeniu kompaniami zastępowali kapitanowie sztabowi. W kompaniach było dwóch kapitanów, sześciu poruczników i sześciu chorążych. Zatem w regimencie znajdowało się 24 oficerów, wyłączając kapelana[9]. Od 1790 roku było dwóch majorów i trzech kapitanów z kompanią. Pojawili się ponadto: trzeci kapitan sztabowy, drugi adiutant, dwóch nowych poruczników, ośmiu podporuczników i dwóch nowych chorążych. Podniosło to liczbę oficerów do 40 osób. W ten sposób regiment osiągnął liczbę równą liczbie oficerów służących w regimencie ośmiokompanijnym. Oficerowie ci obsadzili dwa nowe czterokompanijne bataliony, na które podzielono regiment[9].
Walki regimentu3 Regiment Pieszy Koronny uczestniczył w 1792 w VII wojnie polsko-rosyjskiej toczonej w obronie Konstytucji 3 Maja. Dowódca: Józef Hutten-Czapski. Stan osobowy: 1590 ludzi. Dwa bataliony 3 Regimentu Pieszego Koronnego wzięły także udział w bitwie pod Racławicami (4 kwietnia 1794). Dowódca: gen. Józef Hutten-Czapski. Stan osobowy: 400 ludzi.
Hierarchia regimentu
UwagiPrzypisy
Bibliografia
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
