ปลวก เป็นแมลงสังคมชั้นสูง (eusocial insect) ที่ถูกจัดลำดับอนุกรมวิธาน อยู่ในอันดับฐาน Isoptera หรือวงศ์ Terimitoidae ซึ่งอยู่ภายใต้อันดับแมลงสาบ Blattodea ปลวกเคยถูกจัดลำดับในอันดับแยกจากแมลงสาบแต่จากการศึกษาทางวงศ์วานวิวัฒนาการ ล่าสุดพบว่าปลวกวิวัฒนาการมาจากบรรพบุรุษร่วมกับแมลงสาบในยุคจูแรสสิก หรือไทรแอสซิก อย่างไรก็ตามปลวกตัวแรกอาจจะกำเนิดในยุคเพอร์เมียน หรือแม้กระทั่งยุคคาร์บอนิเฟอรัส ประมาณ 3106 สปีชีส์ได้ถูกศึกษาแล้วยังคงเหลืออีกประมาณไม่กี่ร้อยสปีชีส์ที่ยังไม่ได้รับการศึกษา
ปลวกมีการแบ่งวรรณะในลักษณะเดียวกับมดและผึ้งและตัวต่อบางชนิด โดยมีปลวกงานและปลวกทหารซึ่งมีทั้งตัวผู้และตัวเมียที่เป็นหมัน และ ราชาและราชินีปลวกซึ่งสามารถสืบพันธ์ได้ ในแต่ละรังจะมีราชินีปลวกหนึ่งตัวหรือมากกว่าและมีราชาปลวกหลายตัว ปลวกกินอาหารจากซากพืชและเซลลูโลส จากไม้, เศษใบไม้, ดิน หรือ มูลสัตว์ ปลวกนับว่าเป็นผู้บริโภคซากพืชซากสัตว์ ที่สำคัญโดยเฉพาะในเขตร้อนและกึ่งเขตร้อน การย่อยสลายไม้และซากพืชของปลวกนั้นมีความสำคัญต่อระบบนิเวศน์ อย่างมาก
ปลวกจัดว่าเป็นแมลงกลุ่มที่ประสบความสำเร็จมากที่สุดในโลกกลุ่มหนึ่งเพราะว่ากระจายอยู่ทุกพื้นดินในโลกยกเว้นแอนตาร์กติกา รังของมันมีขนาดตั้งแต่ไม่กี่ร้อยตัวจนถึงกลุ่มขนาดยักษ์ที่มีสมาชิกหลายล้านตัวเลยทีเดียว ราชินีปลวกมีอายุขัยยาวนานที่สุดในแมลงทุกชนิด บางตัวอยู่ได้ถึง 30-50 ปี ปลวกแต่ละตัวจะมีการเปลี่ยนสัณฐาน (metamorphosis) แบบไม่สมบูรณ์ โดยเริ่มจากไข่ไปยังตัวอ่อนและตัวเต็มวัย รังของปลวกสามารถถูกเรียกว่าเป็นระบบมีชีวิตพิเศษ (superorganism) เพราะว่าในรังของปลวกนั้นมีระบบจัดการบริหารตัวเองและแบ่งหน้าที่เหมือนอวัยวะต่างๆ ทำงานร่วมกันเพื่อชีวิตที่ดำรงอยู่เป็นหนึ่งเดียว
ในบางวัฒนธรรมปลวกถูกบริโภคเป็นอาหารและยารักษาโรค ปลวกหลายร้อยชนิดเป็นสัตว์รังควาน สร้างความเสียหายให้กับสิ่งปลูกสร้างพืชไร่และสวน บางสปีชีส์เช่น ปลวกไม้แห้งอินเดียตะวันตก (Cryptotermes brevis ) เป็นชนิดพันธุ์รุกราน (invasive species) อีกด้วย
ชื่ออันดับฐาน Isoptera มาจากภาษากรีก iso (เท่ากัน) และ ptera (มีปีก) ซึ่งมาจากขนาดที่เท่ากันของปีกหน้าและปีกหลัง[ 4] ภาษาละติน termes (หนอนไม้, มดขาว) [ 5] [ 6]
ลักษณะภายนอกของปลวกยักษ์เขตเหนือ Mastotermes darwiniensis ซึ่งแสดงถึงความใกล้เคียงระหว่างปลวกและแมลงสาบ ปลวกเคยถูกจัดอยู่ในอันดับ Isoptera โดยเป็นอันดับของปลวกอย่างเดียว ในปีค.ศ.1934 มีการเสนอว่าปลวกนั้นมีความใกล้เคียงกับพวกแมลงสาบกินไม้ (สกุล Cryptocercus ) โดยดูจากการที่พวกมันต่างมีโปรตัวซัวย่อยไม้ในท้อง[ 7] [ 8] ดีเอ็นเอ สนับสนุนว่าปลวกมีความใกล้ชิดกับอันดับแมลงสาบ Blattodea[ 9] [ 10] Cryptocercus มีความใกล้เคียงทางพันธุกรรมกับปลวกมากที่สุด[ 11] [ 12] [ 13] [ 14] [ 15] [ 16] [ 17]
ฟอสซิลปลวกที่เก่าแก่ที่สุดนั้นมาจากยุกครีเตเชียสช่วงต้น แต่จากการที่ฟอสซิลปลวกที่พบในยุคนี้มีความหลากหลายมากและหลักฐานของภาวะการพึ่งพาอาศัยกันของจุลชีพและพวกมัน ทำให้คาดว่าปลวกน่าจะกำเนิดมาก่อนหน้านี้ในยุคจูแรสสิก หรือไทรแอสซิก หลักฐานอื่นที่ชี้ว่าปลวกกำเนิดในยุกจุแรสสิกมาจากสมมุติฐานของสิ่งมีชีวิตที่สูญพันธ์ไปในยุคจุแรสสิกที่เรียกว่า Fruitafossor นั้นน่าจะกินปลวก เนื่องด้วยมันมีลักษณะคล้ายสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมที่กินปลวกในยุคปัจจุบัน [23] รังปลวกที่เก่าแก่ที่สุดที่ค้นพบนั้นมาจากยุกครีเตเชียสตอนบนในเทกซัสตะวันตกซึ่งเป็นที่ที่ค้นพบมูลปลวกที่เก่าแก่ที่สุดอีก[ 18] [ 19] [ 20] ครีเตเชียส ตัวอย่างเช่น นักวิทยศาสตร์กล่าวว่าปลวกวงศ์ Mastotermitidae นั้นน่าจะมีมาตั้งแต่ 251 ล้านปีก่อน ในยุคเพอร์เมียน[ 21] Mastotermes ที่ยังมีชีวิตอยู่[ 22] [ 23] [ 24]
ภาพปลวกงาน ปลวกยักษ์เขตเหนือ (Mastotermes darwiniensis ) มีลักษณะคล้ายแมลงสาบซึ่งไม่พบในปลวกชนิดอื่น อาทิเช่น การวางไข่เป็นแพ และ การมีกลับทวาร (anal lobe)ที่ปีก[ 25] สัตว์สังคม แต่ลักษณะเหมือนที่ว่านั้นมาจากวิวัฒนาการแบบเบนเข้า (convergent evolution)[ 26] [ 27] [ 28] Zootermopsis nevadensis มีจีโนมขนาด 500Mb[ 29] Macrotermes natalensis and Cryptotermes secundus มีจีโนมขนาดใหญ่กว่ามากประมาณ 1.3Gb[ 30]
ปลวกนั้นพบได้ทุกทวีปยกเว้นแอนตาร์กติกา ความหลากหลายของสปีชีส์ปลวกนั้นต่ำในทวีปอเมริกาเหนือและยุโรป (10 สปีชีส์ในยุโรป และ 50 สปีชีส์ในอเมริกาเหนือ) แต่สูงในอเมริกาใต้ประมาณ 400 สปีชีส์ได้ถูกค้นพบ[ 31] [ 32] [ 31] [ 31] [ 33] [ 31] Cryptotermes brevis ) ที่เป็นเป็นชนิดพันธุ์รุกรานในออสเตรเลีย[ 34]
ภาพโคลสอัพส่วนหัวของปลวกงาน ปลวกมักมีขนาดเล็ก ความยาวระหว่าง 4 ถึง 15 มิลลิเมตร[ 31] Macrotermes bellicosus ที่มีความยาวถึง 10 เซนติเมตร[ 35] Gyatermes styriensis ซึ่งสูญพันธ์ไปแล้ว พบในออสเตรียในสมัยไมโอซีน มีความยาวปีก 76 มิลลิเมตร และตัวยาว 25 มิลลิเมตร[ 36]
ปลวกงานและปลวกทหารส่วนใหญ่นั้นไม่มีดวงตาทำให้ไม่สามารถมองเห็นได้ บางสปีชีส์ อาทิ Hodotermes mossambicus มีตาประกอบ (compound eye) ซึ่งพวกมันใช้ในการหาทิศทางและจำแนกแสงอาทิตย์จากแสงจันทร์[ 37] [ 38]
ในส่วนท้องประกอบด้วยสิบปล้องและแต่ละปล้องมีเปลือกสองซีก ซีกท้อง(tergites) และ ซีกหลัง(sternites) ปล้องท้องที่สิบมีเงี่ยง(cerci)สั้นหนึ่งคู่[ 38]
วรรณะที่ไม่ได้สืบพันธ์ของปลวกนั้นไม่มีปีกและอาศัยขาทั้งหกข้างของพวกมันในการเคลื่อนที่[ 38]
ปีกหน้าและปีกหลังของแมลงเม่ามีขนาดเท่ากันซึ่งต่างจากพวกมด[ 4] [ 38]
ระบบวรรณะของปลวก (A) ราชาปลวก (B) ราชินีปลวก (C) ราชินีปลวกทุติยภูมิ (D) ราชินีปลวกตติยภูมิ (E) ปลวกทหาร (F) ปลวกงาน วรรณะแรงงานมีหน้าที่เป็นแรงงานส่วนใหญ่ภายในรัง มีหน้าที่หาอาหาร เก็บอาหาร ดูแลซ่อมแซมไข่และรัง[ 38] [ 39] [ 40]
วรรณะทหารมีการเปลี่ยนแปลงทางกายวิภาคและพฤติกรรมไปเฉพาะทาง หน้าที่ของวรรณะนี่คือเพื่อปกป้องรังเท่านั้น[ 38] [ 38] [ 41] [ 38] [ 40] [ 42] [ 40]
วรรณะสืบพันธ์ของรังประกอบด้วยตัวผู้และตัวเมียที่เจริญพันธ์เรียกว่าราชาและราชินีปลวก[ 43] [ 44] [ 38] [ 43] [ 43]
ตัวอ่อนของปลวก ตัวอ่อนจะลอกคราบไปเป็นปลวกงานก่อนจากนั้นอาจจะลอกคราบเพิ่มเพื่อจะเป็นปลวกทหารหรือแมลงเม่า ปลวกมักถูกเปรียบเทียบกับแมลงสังคมในอันดับแตน Hymenoptera (มด, ผึ้ง และ ตัวต่อ) แต่วิวัฒนาการที่ต่างกันทำให้วัฏจักรชีวิตนั้นแตกต่างออกไปด้วย ในพวกมด, ผึ้งและตัวต่อ วรรณะแรงงานจะประกอบด้วยตัวเมียทั้งหมด ตัวผู้จะมีโครโมโซมแค่ครึ่งเดียวและพัฒนามาจากไข่ที่ไม่ได้ปฏิสนธิ ในขณะที่ตัวเมียทั้งคนงานและนางพญามีโครโมโซมครบคู่และพัฒนามาจากไข่ที่ได้รับการปฏิสนธิ ในทางกลับกันปลวกงานมีโครโมโซมครบคู่ประกอบด้วยทั้งสองเพศและพัฒนามาจากไข่ที่ได้รับการปฏิสนธิ ในบางสปีชีส์ปลวกเพศผู้และเพศเมียอาจมีบทบาทต่างกันในรัง[ 45]
วัฒจักรชีวิตของปลวกเริ่มจากไข่ แต่จะต่างจากพวกผึ่งหรือมดที่กระบวนการเมตามอร์ฟอซิสของปลวกนั้นไม่สมบูรณ์ ประกอบด้วยไข่ ตัวอ่อน และตัวเต็มวัย[ 46] [ 47] [ 48]
การพัฒนาจากตัวอ่อนไปเป็นตัวเต็มวัยสามารถใช้เวลาหลายเดือน ขึ้นอยู่กับปริมาณอาหาร, อุณหภูมิ และจำนวนประชากรปลวกในรัง เนื่องจากตัวอ่อนไม่สามารถหาอาหารเองได้ ปลวกงานต้องป้อนอาหารให้พวกมัน[ 40] [ 49] ฟีโรโมน ซึ่งจะป้องกันไม่ให้ปลวกพัฒนาขึ้นมาเป็นราชินีปลวก[ 50]
ราชินีปลวกของสปีชีส์ Reticulitermes speratus สามารถมีอายุขัยยืนยาวโดยไม่สุญเสียความเจริญพันธ์ ราชินีเหล่านี้มีอัตราการเสียหายจากอนุมูลอิสระ ในร่างกายและในโครงสร้างดีเอ็นเอ น้อยกว่าพวกปลวกงาน ทหาร และตัวอ่อน[ 51] เอนไซม์ catalase ที่ปกป้องความเสียหายจากอนุมูลอิสระ[ 51]
ฝูงแมลงเม่าบินออกมาเพื่อสืบพันธ์หลังฝนตก แมลงเม่าปลวกบินออกจากรังเมื่อถึงเวลาผสมพันธ์เท่านั้น แมลงเม่าตัวผู้และตัวเมียจะจับคู่กันและหาที่ที่เหมาะสมกับการสร้างรังใหม่ ปลวกราชาและราชินีจะไม่ผสมพันธ์กันจนกว่าจะเจอที่สร้างรังที่เหมาะสม[ 52] [ 52] [ 53] [ 36]
ราชินีจะวางไข่ครั้งละ 10-20 ฟองในช่วงแรกของรัง แต่อาจจะวางไข่ได้มากถึงวันละ 1000 ฟอง เมื่อมีอายุหลายปี[ 40] [ 54] [ 55]
ส่วนราชาปลวกจะมีโตขึ้นหลังจากที่ผสมพันธ์เล็กน้อยเท่านั้น และจะผสมพันธ์กับราชินีปลวกตัวเดิมตลอดทั้งชีวิต ซึ่งต่างจากพวกมดที่นางพญามดจะผสมพันธ์กับตัวผู้ครั้งเดียวแล้วจะกับเซลล์สืบพันธ์ของตัวผู้เอาไว้ทั้งชีวิตเนื่องจากมดตัวผู้จะตายหลังจากผสมพันธ์ในไม่ช้า[ 56] [ 57] [ 58]
ในบางสปีชีส์ปลวกจะพัฒนาผ่านกระบวนการเมตามอร์โฟซิสแบบไม่สมบูรณ์เพื่อจะมาเป็นแมลงเม่ามาเป็นวรรณะพิเศษสำหรับเป็นตัวสำรองในการสืบพันธ์ โดยปลวกสำรองพวกนี้จะพัฒนาไปเป็นราชาหรือราชินีปลวกที่สมบูรณ์ก็ต่อเมื่อราชาหรือราชินีปลวกตัวเดินตายไปหรือหายไปจากรังเท่านั้น[ 59] [ 40] การสืบพันธ์แบบอาศัยเพศ เป็นแบบไม่อาศัยเพศ ได้ โดยจะใช้เพื่อสร้างราชินีปลวกสำรองด้วยวิธีนี้ [ 60] [ 61]
ปลวกเขตร้อนสปีชีส์ Embiratermes neotenicus และอีกหลายสปีชีส์ที่ใกล้เคียงกันมีราชาและราชีนีปลวกหนึ่งคู่ และยังมีราชีนีปลวกสำรองกว่า 200 ตัว ซึ่งกำเนิดจากการสืบพันธ์แบบไม่อาศัยเพศของราชินีปลวก[ 62]
มูลปลวก ปลวกเป็นผู้ย่อยสลายที่บริโภคซากพืชในทุกระยะของการย่อยสลาย พวกมันยังมีบทบาทที่สำคัญในระบบนิเวศโดยการรีไซเคิลวัสดุจำพวกซากไม้, มูล และ พืช[ 38] [ 63] [ 64] เซลลูโลส โดยมีระบบย่อยอาหารพิเศษที่สามารถย่อยเส้นใยอาหารได้ [ 65] แก็สเรือนกระจก จากการย่อยเซลลูโลส[ 66] [ 67] [ 68] Trichonympha อาศัยแบคทีเรียที่อยู่ในกระเพาะปลวกให้สร้างเอนไซม์ให้กับพวกมันเป็นการตอบแทน ปลวกชั้นสูงส่วนใหญ่โดยเฉพาะจากวงศ์ Termitidae สามารถผลิตเอนไซม์เซลลูเลสได้เอง แต่มักจะพึ่งจากการผลิตของแบคทีเรียเป็นหลัก พวกโปรตัวซัวจึงไม่มีบทบาทและหายไปในปลวกวงศ์นี้[ 69] [ 70] [ 71] [ 39] [ 72] Gnathamitermes tubiformans มีนิสัยกินอาหารตามฤดูกาล พวกมันจะกินพืชคนละชนิดกันในแต่ละฤดู และจะบริโภคอาหารในฤดูใบไม้ผลิน้อยกว่าในฤดูใบไม้ร่วง[ 73]
ไม้แต่ละชนิดจะทนต่อการรุกรานของปลวกได้ต่างกัน ขึ้นอยู่กับหลายปัจจัยเช่น ความชื้น ความแข็ง ปริมาณยางไม้และลิกนิน ในงานวิจัยหนึ่งพบว่าปลวกไม้แห้ง Cryptotermes brevis มักจะนิยมไม้พอปลาร์และเมเปิ้ลมากกว่าไม้ประเภทอื่นที่จะไม่เป็นที่ต้องการของรัง คาดว่าเป็นพฤติกรรมที่เกิดจากเรียนรู้ของพวกมัน[ 74]
บางสปีชีส์มีการเพาะเลี้ยงเชื้อรา ในรังของพวกมันจะดูแลสวนราสกุล Termitomyces ซึ่งจะได้สารอาหารจากมูลของพวกปลวก เมื่อรานี้ถูกกิน สปอร์ของมันจะคงสภาพอยุ่ในระบบย่อยอาหารของปลวกมาอยู่ในลำไส้เพื่อที่จะสืบพันธุ์ในมูลสดของปลวก[ 75] [ 76] [ 77]
ปลวกแบ่งได้ออกเป็นสองกลุ่มตามพฤติกรรมการหาอาหารของมันคือปลวกชั้นต่ำและปลวกชั้นสูง ปลวกชั้นต่ำจะบริโภคไม้เป็นหลัก เนื่องจากเนื้อไม้นั้นย่อยยาก ปลวกเหล่านี้จึงมักจะชอบไม้ที่ถูกราย่อยแล้วเพราะย่อยง่ายและรามีโปรตีนสูง ในขณะที่ปลวกชั้นสูงจะบริโภคหลายอ่างเช่น มูลสัตว์ หญ้า ใบไม้และรากไม้[ 78] [ 79]
แมงมุมจับแมลงเม่ากิน ปลวกถูกล่าโดยนักล่าหลากหลายชนิด ตัวอย่างเช่น ปลวกสปีชีส์ Hodotermes mossambicu s นั้นถูกพบในกระเพาะของนก 65 ชนิด และสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม 19 ชนิด[ 80] สัตว์ขาปล้อง เช่น มด [ 81] [ 82] ตะขาบ แมลงสาบ จิ้งหรีด แมลงปอ แมงป่อง และแมงมุม [ 83] สัตว์เลื้อยคลาน เช่น กิ้งก่า [ 84] สัตว์ครึ่งบกครึ่งน้ำ เช่น กบ [ 85] คางคก นั้นล่าปลวกเป็นอาหาร โดยแมงมุมสองสปีชีส์ใยวงศ์ Ammoxenidae ล่าปลวกเป็นอาหารหลัก[ 86] [ 87] ตัวกินมด ค้างคาว หมี นก อีคิดนา หมาจิ้งจอก กาเลโก้ นัมแบท หนู และตัวนิ่ม เป็นต้น [ 88] [ 89] [ 90] Paranthropus robustus มีการสร้างเครื่องมือจากกระดูกเพือขุดจอมปลวก [ 91]
มดมาตาเบล (Megaponera analis ) ฆ่าปลวกทหาร Macrotermes bellicosus ในการโจมตี ในบรรดานักล่าทั้งหลายนั้น มดถือว่าเป็นศัตรูที่ยิ่งใหญ่ที่สุดของปลวก[ 81] [ 82] Megaponera เป็นสกุลมดที่กินปลวกอย่างเดียว และมีพฤติกรรมบุกทำลายรังปลวก บางครั้งใช้เวลาหลายชั่วโมง[ 92] [ 93] Paltothyreus tarsatus เป็นอีกสปีชีส์ที่มีการบุกรังปลวก โดยมดแต่ละตัวจะงับปลวกด้วยขากรรไกรและนำกลับรังให้ได้มากที่สุด[ 81] Eurhopalothrix heliscata ในมาเลเซียมีกลยุทธ์ในการล่าปลวกโดยการบีบตัวมันให้เล็กลงเพื่อบุกเข้าไปในซากไม้ที่ปลวดอาศัยอยู่ เมื่อเข้าไปมดเหล่านี้จะใช้ขากรรไกรที่แหลมคมกัดปลวก[ 81] Tetramorium uelense เป็นนักล่าที่เชี่ยวชาญการล่าปลวกขนาดเล็ก โดยให้มดงาน 10-30 ตัวไปสำรวจหาที่อยู่ของปลวก แล้วจึงฆ่าปลวกโดนใช้เหล็กในต่อย[ 94]
นอกจากมดที่มีการบุกรุกรังปลวกแล้ว ตัวต่อ หลายชนิดยังมีพฤติกรรมบุกรุกรังปลวกและล่าแมลงเม่ามันที่บินออกมาผสมพันธ์อีกด้วย[ 95]
ปลวกจะโดนโจมตีโดยปรสิตน้อบกว่าพวกผึ้ง ตัวต่อ และมด เพราะมันมีการป้องกันที่ดีจากจอมปลวก[ 96] แมลงวัน [ 97] หมัด และปรสิตจำพวกหนอนตัวกลม [ 96] [ 96] เชื้อรา เช่น Aspergillus nomius และ Metarhizium anisopliae เป็นอันตรายต่อรังปลวกอย่างมากเพราะสามารถแพร่กระจายไปได้ทั้งรัง [ 98] [ 99] [ 96] M. anisopliae นั้นสามารถทำลายระบบภูมิคุ้มกันของปลวกได้ ในขณะที่การติดโรคจาก A. nomius จะเกิดขึ้นเมื่อรังมีความเครียดสูง นอกจากนี้ปลวกยังสามารถติดเชื้อไวรัสได้อีกด้วย[ 100] [ 101]
เนื่องจากปลวกงานและปลวกทหารไม่มีปีกจึงบินไม่ได้ และปลวกวรรณะสืบพันธ์จะบินในช่วงสั้นๆเท่านั้น ปลวกจึงอาศัยเท้าในการเคลื่อนที่เป็นหลัก[ 38] [ 102] [ 38] [ 103] [ 104] Nasutitermes costalis การออกหาอาหารมี 3 ขั้นตอน ขั้นแรก ปลวกทหารจะสำรวจพิ้นที่ เมื่อพวกมันเจออาหารมันจะสื่อสารกับปลวกทหารตัวอื่นเพื่อไปตามปลวกงาน ขึ้นที่สองปลวกงานจำนวนมากจะตามมา ขั้นที่สามปลวกทหารก็จะเริ่มกลับไป เหลือแต่ปลวกงาน[ 105]
การแข่งขันระหว่างรังสองรังจะทำให้แต่ละรังไม่ชอบกันและจบลงด้วยการต่อสู้ ซึ่งอาจจะทำให้เกิดการสูญเสียชีวิตของทั้งสองรัง และในบางครั้งมีการได้หรือเสียอาณาเขต[ 106] [ 107] [ 108] [ 109] [ 110] Coptotermes formosanus มีการฆ่าตัวตายเพื่อปิดเส้นทางเพื่อยุติความขัดแย้งระหว่างสองรัง โดยเหล่าปลวกจะเบียดกันไปในโพรงและตายลง[ 111]
ในวรรณะสืบพันธ์ ราชินีปลวกสำรองอาจจะแข่งขันกันเพื่อเป็นราชินีปลวกตัวต่อไปเมื่อราชินีตัวปัจจุบันตาย ซึ่งสุดท้ายจะทำให้เหลือราชินีในรังตัวเดียวที่จะผสมพันธ์กับราชาปลวกและควบคุมรังทั้งหมด[ 112]
มดและปลวกมักจะแย่งที่ทำรังกันโดยเฉพาะมดชนิดที่ล่าปลวกเป็นอาหาร[ 113]
ฝูงปลวก Nasutitermes ออกหาอาหาร โดยเดินตามและทิ้งร่องรอยผ่านฟีโรโมน ปลวกส่วนใหญ่นั้นตาบอด พวกมันจึงสื่อสารกันผ่านสารเคมี การสัมผัส และ ฟีโรโมน[ 114] [ 115] [ 114] [ 115] [ 115] [ 114] [ 116] [ 115] [ 116] [ 115] [ 117]
เมื่อปลวกสร้างรัง มันจะใช้การสื่อสารทางอ้อม ในแต่ละงานจะมีปลวกหลายตัวรับผิดชอบงานนั้น โดยปลวกแต่ละตัวนั้นไม่ได้คิดแต่ใช้การตอบสนองต่อสารเคมี แต่ว่าในระดับกลุ่มพวกมันทำงานเสมือนว่ามีความนึกคิด โดยปลวกจะเริ่มสร้างโครงสร้างต่างๆของรังเมื่อพบก้อนดินหรือเสาดิน เมื่อปลวกตัวอื่นเห็นก็จะเข้ามาช่วยกันสร้าง ผลลัพธ์ที่ได้คือระบบที่มีระเบียบที่เกิดจากการตอบสนองต่อสิ่งแวดล้อมที่มากำกับพฤติกรรมของปลวกแต่ละตัว[ 115]
ปลวกจะแบ่งแยกปลวกรังอื่นจากสารเคมีและจุลชีพในกระเพาะ โดยสารเคมีที่หลั่งจากเปลือกนั้นจะทำให้รู้ได้ว่าปลวกตัวนั้นเป็นสปีชีส์อื่นหรือไม่[ 118] [ 119] [ 120]
ปลวกรี่เข้ามาปกป้องรัง ปลวกอาศัยการสื่อสารแบบเฝ้าระวังเพื่อปกป้องรังของพวกมัน[ 115] [ 121] [ 115] [ 122]
ในบางสปีชีส์ ปลวกทหารจะปิดกั้นทางเข้ารังเพื่อนไม่ให้ศัตรูเข้ามา และอาจจะยอมสละชีวิตเพื่อป้องกันรัง[ 123] [ 124] [ 124]
ปลวกทหาร Nasute อยู่ในไม้เน่า ในปลวกวงศ์ย่อย Nasutitermitinae จะมีวรรณะทหารแบบพิเศษเรียกว่า nasutes ที่มีจะงอยปากที่สามารถหลั่งสารพิษออกมาเพื่อป้องกันตัวได้ พวก nasutes สูญเสียขากรรไกรไปจึงต้องให้ปลวกงานป้อนอาหารให้[ 125]
ปลวกทหารในสปีชีส์ Globitermes sulphurous ฆ่าตัวตายด้วยการฉีกต่อมใต้เปลือกของมันเพื่อหลั่งของเหลวข้นสีเหลืองซึ่งจะเหนียวขึ้นเมื่อสัมผัสกับอากาศ สามารถดักจับมดหรือแมลงอื่นๆที่บุกรุกรังได้[ 127] Neocapriterme taracua ก็มีการฆ่าตัวตายเพื่อป้องกันตัว ปลวกงานที่ไม่สามารถป้องกันตัวได้จะสร้างฉีกตัวเองเพื่อปล่อยสารพิษมาเพื่อทำให้ศัตรูเป็นอัมพาตหรือฆ่าศัตรู[ 128] [ 129]
ปลวกงานมีหลายวิธีการในการจัดการกับศพของพวกสมาชิกรัง เช่น การฝัง การกินศพ หรือ หลีกเลี่ยงศพไปเลย [ 130] [ 131] [ 132] [ 133]
กล้วยไม้ Rhizanthella gardneri เป็นกล้วยไม้ชนิดเดียวที่ใช้ปลวกช่วยผสมเกสร เห็ดราบางชนิดนั้นมีรูปร่างที่เลียนแบบไข่ของปลวกเพื่อป้องกันตัวจากผู้ล่า ซึ่งบางครั้งปลวกงานก็จะดูแลมันเหมือนไข่จริง[ 134] Trichopsenius ก็ปลอมตัวเป็นปลวกในสกุล Reticulitermes เนื่องจากมันมีเปลือกที่มีองค์ประกอบทางเคมีคล้ายกัน ทำให้แมลงปีกแข็งพวกนี้เข้ามาอยู่ในรังเดียวกับปลวกได้[ 135] [ 136] [ 137] Nasutitermes กับมด Azteca เพื่อช่วยกันป้องกันจากมดผู้ล่า[ 138]
ฝูงมดบุกรังปลวก Pseudocanthotermes militaris และจับปลวกไปเป็นเชลย มีมดถึง 54 สปีชีส์ที่อาศัยอยู่ในจอมปลวกของปลวก Nasititermes ทั้งอันที่ยังมีปลวกอยู่และอันที่ว่าง[ 139] [ 140] [ 141] สัตว์ไม่มีกระดูกสันหลัง ชนิดอื่น เช่น ด้วง หนอน แมลงวัน และ กิ้งกือ ก็เข้าไปอาศัยในรังปลวกเพื่อหลบภัยเพราะมันไม่สามารถป้องกันตัวเองได้[ 116] [ 116]
ปลวกยังสามารถช่วยผสมเกสรดอกไม้ได้อีกด้วย[ 142] [ 143] Rhizanthella gardneri ถูกผสมเกสรโดยปลวกงานที่มาอาหาร นับเป็นกล้วยไม้เพียงชนิดเดียวที่ผสมเกสรโดยปลวก[ 142]
พืชหลายชนิดได้พัฒนากระบวนการป้องกันตัวเองจากปลวกอย่างมีประสิทธิภาพ อย่างไรก็ตามต้นอ่อนมักจะอ่อนแอต่อการโจมตีของปลวกและต้องการการป้องกันเป็นพิเศษเนื่องจากกระบวนการป้องกันนั้นจะถูกพัฒนาเมื่อต่ออ่อนเจริญเติบโตแล้วเท่านั้น[ 144] [ 145]
รังปลวกบนต้นไม่ในเมกซิโก รังปลวกสามารถแบ่งออกได้เป็นสองส่วน ส่วนที่มีชีวิตและไม่มีชีวิต ส่วนที่มีชีวิตคือปลวกที่อาศัยในรัว ส่วนที่ไม่มีชีวิตโครงสร้างของรังที่ถูกสร้างโดยปลวก[ 38] [ 146] [ 38] [ 147] [ 146] [ 38] [ 146]
ส่วนรังปลวกบนต้นไม้ ของปลวกป่าชายเลนในสกุล Nasutitermes มีองค์ประกอบจากลิกนินสูงแต่มีเซลลูโลสต่ำ เนื่องจากส่วนนี้ถูกย่อยในท้องปลวกไปแล้ว จึงนำเศษมูลที่เหลือจากการย่อยมาสร้างรัง รังของ Nasutitermes ส่วนใหญ่ประกอบด้วยเศษไม้ที่ย่อยแล้วบางส่วนจากกิ่งไม้และยอดไม้ของไม้ในป่าชายเลน[ 148]
จอมปลวกคือรังปลวกที่โผล่พ้นมาจากพื้นดิน จอมปลวกเป็นที่ป้องกันให้กับปลวกเหมือนรังทั่วไปแต่แข็งแรงกว่า[ 38]
จอมปลวกในพื้นที่ที่ฝนตกชุกมีความเสื่องต่อการโดนกัดเซาะเนื่องจากองค์ประกอบที่เป็นดินโคลน จอมปลวกที่มีองค์ประกอบจากเศษไม้จะสามารถทนต่อน้ำฝนได้ดีมาก[ 38] [ 149] [ 38]
ปลวกในสกุล Macrotermes นั้นถือได้ว่าสร้างรังได้ซับซ้อนที่สุดในโลกของแมลง[ 38] [ 116] Amitermes meridionalis สร้างรังได้ 3-4 เมตรและกว้าง 2-5 เมตร จอมปลวกที่สูงที่สุดในโลกสูงถึง 12.8 เมตร พบที่ประเทศคองโก [ 150]
บางครั้งจอมปลวกจะมีรูปร่างพิเศษ อย่างเช่น ของปลวกเข็มทิศ (Amitermes meridionalis และ A. laurensis ), ซึ่งจะสร้างจอมปลวกสูงเป็นสันจากทิศเหนือมายังทิศใต้[ 151] [ 152] [ 153]
จอมปลวกขนาดยักษ์ใน Northern Territory, Australia
จอมปลวกของปลวกเข็มทิศวางตัวในทิศเหนือ-ใต้เพื่อช่วยระบายความร้อน
จอมปลวกใน Queensland, Australia
ปลวกในเนินดิน Analamazoatra Reserve, Madagascar
จอมปลวกใน Namibia
ปลวกทำความเสียหายภายนอกต่อสิ่งปลูกสร้าง เนื่องจากพฤติกรรมการกินไม้ของพวกมัน ปลวกหลายสปีชีส์สามารถทำความเสียหายอย่างมากแก่สิ่งปลูกสร้างที่สร้างจากไม้ที่ไม่ได้รับการป้องกัน[ 154] [ 155] [ 154]
ปลวกไม้แห้งอาศัยอยู่ได้ดีในอากาศเขตร้อน และกิจกรรมจากมนุษย์ทำให้มันสามารถบุกรุกบ้านของมนุษย์ได้เนื่องจากพวกมันสามารถติดไปกับสินค้าและเรือขนส่ง[ 154] [ 156]
นอกจากทำความเสียหายกับสิ่งปลูกสร้างแล้ว ปลวกยังสามารถทำความเสียหายกับพืชผลทางการเกษตร[ 157] [ 157]
เด็กชาวโมซัมบิคจากเผ่าวาโยกำลังจับแมลงเม่า
แมลงเม่าพวกนี้ถูกจับตอนที่พวกมันบินออกมาจากรังในฤดูฝน 43 สปีชีส์ของปลวกนั้นถูกนำมาเป็นอาหารสำหรับบริโภคหรือเป็นอาหารสัตว์ โดยเฉพาะในประเทศด้อยพัฒนาที่ภาวะทุพโภชนาการเป็นปัญหาเนื่องด้วยปลวกมีโปรตีนสูงและเป็นสารอาหารที่ดี ปลวกถูกบริโภคในหลายภูมิภาคทั่วโลกแต่เพิ่งจะมาถูกนำมาแพร่หลายในประเทศด้อยพัฒนาไม่กี่ปีนี้[ 158]
ในแอฟริกา แมลงเม่าเป็นอาหารที่สำคัญในกลุ่มคนเผ่า[ 159] [ 160] [ 159]
แมลงเม่าจะถูกจับเมื่อฤดูฝนเริ่มต้น เมื้อถึงช่วงเวลาผสมพันธ์ แมลงเม่ามักจะถูกพบบินวนรอบแสงไฟซึ่งดึงดูดพวกมัน จึงมักจะมีการใช้ตาข่ายรอบโคมไฟเพื่อดักจับแมลงเม่า ปีกของพวกมันจะถูกเอาออกด้วยวิธีการคล้ายกับการสีข้าว แล้วนำมาปรุงด้วยการย่างหรือทอดจนกรอบโดยที่ไม่ต้องใช้น้ำมันเพราะตัวของปลวกมีประมาณไขมันเพียงพอ ปลวกมักถูกกินเมื่อปศุสัตว์ยังโตไม่เต็มที่และพืชผลยังไม่โตดีหรืออาหารมีจำกัด[ 159]
นอกจากแอฟริกาแล้ว ปลวกยังถูกบริโภคในชนเผ่าต่างๆในเอเชียและอเมริกาเหนือและใต้ ในออสเตรเลีย ชนเผ่าพื้นเมืองรู้ว่าปลวกนั้นกินได้แต่ไม่กินพวกมัน[ 159] [ 161]
ปลวกถือว่าเป็นศัตรูพืชที่สำคัญ โดยเฉพาะในแอฟริกาใต้และเอเชียเหนือ โดยความเสียหายนั้นอาจจะสูงมาก (สูญเสียผลผลิต 3–100% ในแอฟริกา)[ 162] ยูคาลิปตัส ข้าว และ อ้อย นั้นได้รับความเสียหายจากปลวก ซึ่งกัดกินใบ ราก และ เนื้อไม้ ปลวกยังโจมตีพืชชนิดอื่นเช่น มันสำปะหลัง กาแฟ ฝ้าย ไม้ผล ข้าวโพด ถั่วลิสง ถั่วเหลือง และ ผัก[ 17]
↑ Behrensmeyer, A. K.; Turner, A. "Fossilworks, Gateway to the Paleobiology Database" . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม เมื่อ 2021-12-13. สืบค้นเมื่อ 2023-01-03 . ↑
Engel, M.S.; Grimaldi, D.A.; Krishna, K. (2009). "Termites (Isoptera): their phylogeny, classification, and rise to ecological dominance" . American Museum Novitates (3650): 1–27. doi :10.1206/651.1 . hdl :2246/5969 ISSN 0003-0082 . S2CID 56166416 .
↑ 4.0 4.1 Cranshaw, W. (2013). "11". Bugs Rule!: An Introduction to the World of Insects ISBN 978-0-691-12495-7 ↑ Harper, Douglas. "Termite" . Online Etymology Dictionary ↑ Lobeck, A. Kohl (1939). Geomorphology; an Introduction to the Study of Landscapes (1st ed.). University of California: McGraw Hill Book Company, Incorporated. pp. 431–432. ASIN B002P5O9SC . ↑ Cleveland, L.R.; Hall, S.K.; Sanders, E.P.; Collier, J. (1934). "The Wood-Feeding Roach Cryptocercus , its protozoa, and the symbiosis between protozoa and roach". Memoirs of the American Academy of Arts and Sciences . 17 (2): 185–382. doi :10.1093/aesa/28.2.216 . ↑ McKittrick, F.A. (1965). "A contribution to the understanding of cockroach-termite affinities". Annals of the Entomological Society of America . 58 (1): 18–22. doi :10.1093/aesa/58.1.18 . PMID 5834489 . ↑ Inward, D.; Beccaloni, G.; Eggleton, P. (2007). "Death of an order: a comprehensive molecular phylogenetic study confirms that termites are eusocial cockroaches" . Biology Letters . 3 (3): 331–5. doi :10.1098/rsbl.2007.0102 . PMC 2464702 PMID 17412673 . ↑ Eggleton, P.; Beccaloni, G.; Inward, D. (2007). "Response to Lo et al. " . Biology Letters . 3 (5): 564–565. doi :10.1098/rsbl.2007.0367 . PMC 2391203 ↑ Ohkuma, M.; Noda, S.; Hongoh, Y.; Nalepa, C.A.; Inoue, T. (2009). "Inheritance and diversification of symbiotic trichonymphid flagellates from a common ancestor of termites and the cockroach Cryptocercus " . Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences . 276 (1655): 239–245. doi :10.1098/rspb.2008.1094 . PMC 2674353 PMID 18812290 . ↑ Lo, N.; Tokuda, G.; Watanabe, H.; Rose, H.; Slaytor, M.; Maekawa, K.; Bandi, C.; Noda, H. (June 2000). "Evidence from multiple gene sequences indicates that termites evolved from wood-feeding cockroaches". Current Biology . 10 (13): 801–814. doi :10.1016/S0960-9822(00)00561-3 . PMID 10898984 . ↑ Grimaldi, D.; Engel, M.S. (2005). Evolution of the insects 237 . ISBN 978-0-521-82149-0 ↑ Klass, K.D.; Nalepa, C.; Lo, N. (2008). "Wood-feeding cockroaches as models for termite evolution (Insecta: Dictyoptera): Cryptocercus vs. Parasphaeria boleiriana ". Molecular Phylogenetics & Evolution . 46 (3): 809–817. doi :10.1016/j.ympev.2007.11.028 . PMID 18226554 . ↑ Lo, N.; Engel, M.S.; Cameron, S.; Nalepa, C.A.; Tokuda, G.; Grimaldi, D.; Kitade, O..; Krishna, K.; Klass, K.-D.; Maekawa, K.; Miura, T.; Thompson, G.J. (2007). "Comment. Save Isoptera: a comment on Inward et al. " . Biology Letters . 3 (5): 562–563. doi :10.1098/rsbl.2007.0264 . PMC 2391185 PMID 17698448 . ↑ Costa, James (2006). The other insect societies 135 –136. ISBN 978-0-674-02163-1 ↑ 17.0 17.1 Capinera, J.L. (2008). Encyclopedia of Entomology (2nd ed.). Dordrecht: Springer. pp. 3033–3037, 3754. ISBN 978-1-4020-6242-1 ↑ Vrsanky, P.; Aristov, D. (2014). "Termites (Isoptera) from the Jurassic/Cretaceous boundary: Evidence for the longevity of their earliest genera". European Journal of Entomology . 111 (1): 137–141. doi :10.14411/eje.2014.014 . ↑ Poinar, G.O. (2009). "Description of an early Cretaceous termite (Isoptera: Kalotermitidae) and its associated intestinal protozoa, with comments on their co-evolution" . Parasites & Vectors . 2 (1–17): 12. doi :10.1186/1756-3305-2-12 . PMC 2669471 PMID 19226475 . ↑ Legendre, F.; Nel, A.; Svenson, G.J.; Robillard, T.; Pellens, R.; Grandcolas, P.; Escriva, H. (2015). "Phylogeny of Dictyoptera: Dating the Origin of Cockroaches, Praying Mantises and Termites with Molecular Data and Controlled Fossil Evidence" . PLoS ONE . 10 (7): e0130127. Bibcode :2015PLoSO..1030127L . doi :10.1371/journal.pone.0130127 . PMC 4511787 PMID 26200914 . ↑ Weesner, F.M. (1960). "Evolution and Biology of the Termites". Annual Review of Entomology . 5 (1): 153–170. doi :10.1146/annurev.en.05.010160.001101 . ↑ Tilyard, R.J. (1937). "Kansas Permian insects. Part XX the cockroaches, or order Blattaria". American Journal of Science . 34 (201): 169–202, 249–276. Bibcode :1937AmJS...34..169T . doi :10.2475/ajs.s5-34.201.169 . ↑ Henry, M.S. (2013). Symbiosis: Associations of Invertebrates, Birds, Ruminants, and Other Biota . New York, New York: Elsevier. p. 59. ISBN 978-1-4832-7592-5 ↑ Krishna, K.; Grimaldi, D.A.; Krishna, V.; Engel, M.S. (2013). "Treatise on the Isoptera of the world" (PDF) . Bulletin of the American Museum of Natural History . 1. 377 (7): 1–200. doi :10.1206/377.1 . ↑ Bell, W.J.; Roth, L.M.; Nalepa, C.A. (2007). Cockroaches: ecology, behavior, and natural history . Baltimore, Md.: Johns Hopkins University Press. p. 161. ISBN 978-0-8018-8616-4 ↑ Thorne, Barbara L (1997). "Evolution of eusociality in termites" (PDF) . Annual Review of Ecology and Systematics . 28 (5): 27–53. doi :10.1146/annurev.ecolsys.28.1.27 . PMC 349550 แหล่งเดิม (PDF) เมื่อ 2010-05-30. ↑ Harrison, Mark C.; Jongepier, Evelien; Robertson, Hugh M.; Arning, Nicolas; Bitard-Feildel, Tristan; Chao, Hsu; Childers, Christopher P.; Dinh, Huyen; Doddapaneni, Harshavardhan; Dugan, Shannon; Gowin, Johannes; Greiner, Carolin; Han, Yi; Hu, Haofu; Hughes, Daniel S. T.; Huylmans, Ann-Kathrin; Kemena, Carsten; Kremer, Lukas P. M.; Lee, Sandra L.; Lopez-Ezquerra, Alberto; Mallet, Ludovic; Monroy-Kuhn, Jose M.; Moser, Annabell; Murali, Shwetha C.; Muzny, Donna M.; Otani, Saria; Piulachs, Maria-Dolors; Poelchau, Monica; Qu, Jiaxin; Schaub, Florentine; Wada-Katsumata, Ayako; Worley, Kim C.; Xie, Qiaolin; Ylla, Guillem; Poulsen, Michael; Gibbs, Richard A.; Schal, Coby; Richards, Stephen; Belles, Xavier; Korb, Judith; Bornberg-Bauer, Erich (2018). "Hemimetabolous genomes reveal molecular basis of termite eusociality". Nature Ecology & Evolution . 2 (3): 557–566. doi :10.1038/s41559-017-0459-1 . PMID 29403074 . ↑ "Termites had first castes". Nature . 530 (7590): 256. 2016. Bibcode :2016Natur.530Q.256. . doi :10.1038/530256a . ↑ Terrapon, Nicolas; Li, Cai; Robertson, Hugh M.; Ji, Lu; Meng, Xuehong; Booth, Warren; Chen, Zhensheng; Childers, Christopher P.; Glastad, Karl M.; Gokhale, Kaustubh; และคณะ (2014). "Molecular traces of alternative social organization in a termite genome" . Nature Communications . 5 : 3636. Bibcode :2014NatCo...5E3636T . doi :10.1038/ncomms4636 . PMID 24845553 . ↑ Poulsen, Michael; Hu, Haofu; Li, Cai; Chen, Zhensheng; Xu, Luohao; Otani, Saria; Nygaard, Sanne; Nobre, Tania; Klaubauf, Sylvia; Schindler, Philipp M .; และคณะ (2014). "Complementary symbiont contributions to plant decomposition in a fungus-farming termite" . Proceedings of the National Academy of Sciences . 111 (40): 14500–14505. Bibcode :2014PNAS..11114500P . doi :10.1073/pnas.1319718111 . PMC 4209977 PMID 25246537 . ↑ 31.0 31.1 31.2 31.3 31.4 "Termite Biology and Ecology" . Division of Technology, Industry and Economics Chemicals Branch . United Nations Environment Programme. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม เมื่อ 10 November 2014. สืบค้นเมื่อ 12 January 2015 .↑ Meyer, V.W.; Braack, L.E.O.; Biggs, H.C.; Ebersohn, C. (1999). "Distribution and density of termite mounds in the northern Kruger National Park, with specific reference to those constructed by Macrotermes Holmgren (Isoptera: Termitidae)" . African Entomology . 7 (1): 123–130. ↑ Sanderson, M.G. (1996). "Biomass of termites and their emissions of methane and carbon dioxide: A global database". Global Biogeochemical Cycles . 10 (4): 543–557. Bibcode :1996GBioC..10..543S . doi :10.1029/96GB01893 . ↑ Heather, N.W. (1971). "The exotic drywood termite Cryptotermes brevis (Walker) (Isoptera : Kalotermitidae) and endemic Australian drywood termites in Queensland". Australian Journal of Entomology . 10 (2): 134–141. doi :10.1111/j.1440-6055.1971.tb00022.x . ↑ Claybourne, Anna (2013). A colony of ants, and other insect groups ISBN 978-1-4329-6487-0 ↑ 36.0 36.1 Engel, M.S.; Gross, M. (2008). "A giant termite from the Late Miocene of Styria, Austria (Isoptera)". Naturwissenschaften . 96 (2): 289–295. Bibcode :2009NW.....96..289E . doi :10.1007/s00114-008-0480-y . PMID 19052720 . ↑ Heidecker, J.L.; Leuthold, R.H. (1984). "The organisation of collective foraging in the harvester termite Hodotermes mossambicus (Isoptera)" . Behavioral Ecology and Sociobiology . 14 (3): 195–202. doi :10.1007/BF00299619 . ↑ 38.00 38.01 38.02 38.03 38.04 38.05 38.06 38.07 38.08 38.09 38.10 38.11 38.12 38.13 38.14 38.15 38.16 38.17 38.18 Bignell, D.E.; Roisin, Y.; Lo, N. (2010). Biology of Termites: a Modern Synthesis (1st ed.). Dordrecht: Springer. ISBN 978-90-481-3977-4 .
↑ 39.0 39.1 Machida, M.; Kitade, O.; Miura, T.; Matsumoto, T. (2001). "Nitrogen recycling through proctodeal trophallaxis in the Japanese damp-wood termite Hodotermopsis japonica (Isoptera, Termopsidae)". Insectes Sociaux . 48 (1): 52–56. doi :10.1007/PL00001745 . ISSN 1420-9098 . ↑ 40.0 40.1 40.2 40.3 40.4 40.5 "Termites" . Australian Museum. Retrieved 8 January 2015.↑ Busvine, J.R. (2013). Insects and Hygiene The biology and control of insect pests of medical and domestic importance (3rd ed.). Boston, MA: Springer US. p. 545. ISBN 978-1-4899-3198-6 ↑ Meek, S.P. (1934). Termite Control at an Ordnance Storage Depot . American Defense Preparedness Association. p. 159. ↑ 43.0 43.1 43.2 Horwood, M.A.; Eldridge, R.H. (2005). Termites in New South Wales Part 1. Termite biology (PDF) (Technical report). Forest Resources Research. ISSN 0155-7548 . 96-38. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF) เมื่อ 2021-02-27. สืบค้นเมื่อ 2019-05-08 . ↑ Keller, L. (1998). "Queen lifespan and colony characteristics in ants and termites". Insectes Sociaux . 45 (3): 235–246. doi:10.1007/s000400050084.
↑ Korb, J. (2008). "Termites, hemimetabolous diploid white ants?" . Frontiers in Zoology . 5 (1): 15. doi :10.1186/1742-9994-5-15 . PMC 2564920 PMID 18822181 . ↑ Davis, P. "Termite Identification" . Entomology at Western Australian Department of Agriculture. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม เมื่อ 2009-06-12. ↑ Neoh, K.B.; Lee, C.Y. (2011). "Developmental stages and caste composition of a mature and incipient colony of the drywood termite, Cryptotermes dudleyi (Isoptera: Kalotermitidae)" . Journal of Economic Entomology . 104 (2): 622–8. doi :10.1603/ec10346 . PMID 21510214 . ↑ "Native subterranean termites" . University of Florida. สืบค้นเมื่อ 8 January 2015 .↑ Schneider, M.F. (1999). "Termite Life Cycle and Caste System" . University of Freiburg. สืบค้นเมื่อ 8 January 2015 . ↑ Simpson, S.J.; Sword, G.A.; Lo, N. (2011). "Polyphenism in Insects" (PDF) . Current Biology . 21 (18): 738–749. doi :10.1016/j.cub.2011.06.006 . ↑ 51.0 51.1 Tasaki E, Kobayashi K, Matsuura K, Iuchi Y (2017). "An Efficient Antioxidant System in a Long-Lived Termite Queen" . PLoS ONE . 12 (1): e0167412. Bibcode :2017PLoSO..1267412T . doi :10.1371/journal.pone.0167412 . PMC 5226355 PMID 28076409 . ↑ 52.0 52.1 Miller, D.M. (5 March 2010). "Subterranean Termite Biology and Behavior" . Virginia Tech (Virginia State University). สืบค้นเมื่อ 8 January 2015 . ↑ Gouge, D.H.; Smith, K.A.; Olson, C.; Baker, P. (2001). "Drywood Termites" . Cooperative Extension, College of Agriculture & Life Sciences . University of Arizona. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม เมื่อ 2016-11-10. สืบค้นเมื่อ 16 September 2015 . ↑ Kaib, M.; Hacker, M.; Brandl, R. (2001). "Egg-laying in monogynous and polygynous colonies of the termite Macrotermes michaelseni (Isoptera, Macrotermitidae)". Insectes Sociaux . 48 (3): 231–237. doi :10.1007/PL00001771 . ↑ Gilbert, executive editors, G.A. Kerkut, L.I. (1985). Comprehensive insect physiology, biochemistry, and pharmacology ISBN 978-0-08-026850-7 ↑ Keller, L. (1998). "Queen lifespan and colony characteristics in ants and termites". Insectes Sociaux . 45 (3): 235–246. doi :10.1007/s000400050084 . ↑ Wyatt, T.D. (2003). Pheromones and animal behaviour: communication by smell and taste (Repr. with corrections 2004. ed.). Cambridge: Cambridge University Press. p. 119. ISBN 978-0-521-48526-5 ↑ Morrow, E.H. (2004). "How the sperm lost its tail: the evolution of aflagellate sperm". Biological Reviews of the Cambridge Philosophical Society . 79 (4): 795–814. doi :10.1017/S1464793104006451 . PMID 15682871 . ↑ "Supplementary reproductive" . University of Hawaii. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม เมื่อ 30 October 2014. สืบค้นเมื่อ 16 September 2015 .↑ Yashiro, T.; Matsuura, K. (2014). "Termite queens close the sperm gates of eggs to switch from sexual to asexual reproduction" . Proceedings of the National Academy of Sciences . 111 (48): 17212–17217. Bibcode :2014PNAS..11117212Y . doi :10.1073/pnas.1412481111 . PMC 4260566 PMID 25404335 . ↑ Matsuura, K.; Vargo, E.L.; Kawatsu, K.; Labadie, P. E.; Nakano, H.; Yashiro, T.; Tsuji, K. (2009). "Queen Succession Through Asexual Reproduction in Termites". Science . 323 (5922): 1687–1687. Bibcode :2009Sci...323.1687M . doi :10.1126/science.1169702 . PMID 19325106 . ↑ Fougeyrollas R, Dolejšová K, Sillam-Dussès D, Roy V, Poteaux C, Hanus R, Roisin Y (June 2015). "Asexual queen succession in the higher termite Embiratermes neotenicus" . Proc. Biol. Sci . 282 (1809): 20150260. doi :10.1098/rspb.2015.0260 . PMC 4590441 PMID 26019158 . ↑ Freymann, B.P.; Buitenwerf, R.; Desouza, O.; Olff (2008). "The importance of termites (Isoptera) for the recycling of herbivore dung in tropical ecosystems: a review". European Journal of Entomology . 105 (2): 165–173. doi :10.14411/eje.2008.025 . ↑ de Souza, O.F.; Brown, V.K. (2009). "Effects of habitat fragmentation on Amazonian termite communities". Journal of Tropical Ecology . 10 (2): 197–206. doi :10.1017/S0266467400007847 . ↑ Tokuda, G.; Watanabe, H.; Matsumoto, T.; Noda, H. (1997). "Cellulose digestion in the wood-eating higher termite, Nasutitermes takasagoensis (Shiraki): distribution of cellulases and properties of endo-beta-1,4-glucanase". Zoological Science . 14 (1): 83–93. doi :10.2108/zsj.14.83 . PMID 9200983 . ↑ Ritter, Michael (2006). The Physical Environment: an Introduction to Physical Geography แหล่งเดิม เมื่อ 18 May 2007. ↑ Ikeda-Ohtsubo, W.; Brune, A. (2009). "Cospeciation of termite gut flagellates and their bacterial endosymbionts: Trichonympha species and Candidatus Endomicrobium trichonymphae". Molecular Ecology . 18 (2): 332–342. doi :10.1111/j.1365-294X.2008.04029.x . PMID 19192183 . ↑ Slaytor, M. (1992). "Cellulose digestion in termites and cockroaches: What role do symbionts play?". Comparative Biochemistry and Physiology B . 103 (4): 775–784. doi :10.1016/0305-0491(92)90194-V . ↑ Watanabe, H..; Noda, H.; Tokuda, G.; Lo, N. (1998). "A cellulase gene of termite origin". Nature . 394 (6691): 330–331. Bibcode :1998Natur.394..330W . doi :10.1038/28527 . PMID 9690469 . ↑ Tokuda, G.; Watanabe, H. (2007). "Hidden cellulases in termites: revision of an old hypothesis" . Biology Letters . 3 (3): 336–339. doi :10.1098/rsbl.2007.0073 . PMC 2464699 PMID 17374589 . ↑ Li, Z.-Q.; Liu, B.-R.; Zeng, W.-H.; Xiao, W.-L.; Li, Q.-J.; Zhong, J.-H. (2013). "Character of Cellulase Activity in the Guts of Flagellate-Free Termites with Different Feeding Habits" . Journal of Insect Science . 13 (37): 1–8. doi :10.1673/031.013.3701 . PMC 3738099 PMID 23895662 . ↑ Dietrich, C.; Kohler, T.; Brune, A. (2014). "The Cockroach origin of the termite gut microbiota: patterns in bacterial community structure reflect major evolutionary events" . Applied and Environmental Microbiology . 80 (7): 2261–2269. doi :10.1128/AEM.04206-13 . PMC 3993134 PMID 24487532 . ↑ Allen, C.T.; Foster, D.E.; Ueckert, D.N. (1980). "Seasonal Food Habits of a Desert Termite, Gnathamitermes tubiformans , in West Texas" . Environmental Entomology . 9 (4): 461–466. doi :10.1093/ee/9.4.461 . ↑ McMahan, E.A. (1966). "Studies of Termite Wood-feeding Preferences" (PDF) . Hawaiian Entomological Society . 19 (2): 239–250. ISSN 0073-134X . ↑ Aanen, D.K.; Eggleton, P.; Rouland-Lefevre, C.; Guldberg-Froslev, T.; Rosendahl, S.; Boomsma, J.J. (2002). "The evolution of fungus-growing termites and their mutualistic fungal symbionts" . Proceedings of the National Academy of Sciences . 99 (23): 14887–14892. Bibcode :2002PNAS...9914887A . doi :10.1073/pnas.222313099 . JSTOR 3073687 . PMC 137514 ↑ Mueller, U.G.; Gerardo, N. (2002). "Fungus-farming insects: Multiple origins and diverse evolutionary histories" . Proceedings of the National Academy of Sciences . 99 (24): 15247–15249. Bibcode :2002PNAS...9915247M . doi :10.1073/pnas.242594799 . PMC 137700 PMID 12438688 . ↑ Roberts, E.M.; Todd, C.N.; Aanen, D.K.; Nobre, T.; Hilbert-Wolf, H.L.; O'Connor, P.M.; Tapanila, L.; Mtelela, C.; Stevens, N.J. (2016). "Oligocene termite nests with in situ fungus gardens from the Rukwa Rift Basin, Tanzania, support a paleogene African origin for insect agriculture" . PLoS ONE . 11 (6): e0156847. Bibcode :2016PLoSO..1156847R . doi :10.1371/journal.pone.0156847 . PMC 4917219 PMID 27333288 . ↑ Radek, R. (1999). "Flagellates, bacteria, and fungi associated with termites: diversity and function in nutrition – a review" (PDF) . Ecotropica . 5 : 183–196. ↑ Breznak, J.A.; Brune, A. (1993). "Role of microorganisms in the digestion of lignocellulose by termites". Annual Review of Entomology . 39 (1): 453–487. doi :10.1146/annurev.en.39.010194.002321 . ↑ Kok, O.B.; Hewitt, P.H. (1990). "Bird and mammal predators of the harvester termite Hodotermes mossambicus (Hagen) in semi-arid regions of South Africa". South African Journal of Science . 86 (1): 34–37. ISSN 0038-2353 . ↑ 81.0 81.1 81.2 81.3 Hölldobler, B.; Wilson, E.O. (1990). The Ants 559 –566. ISBN 978-0-674-04075-5 ↑ 82.0 82.1 Culliney, T.W.; Grace, J.K. (2000). "Prospects for the biological control of subterranean termites (Isoptera: Rhinotermitidae), with special reference to Coptotermes formosanus ". Bulletin of Entomological Research . 90 (1): 9–21. doi :10.1017/S0007485300000663 . PMID 10948359 . ↑ Dean, W.R.J.; Milton, S.J. (1995). "Plant and invertebrate assemblages on old fields in the arid southern Karoo, South Africa". African Journal of Ecology . 33 (1): 1–13. doi :10.1111/j.1365-2028.1995.tb00777.x . ↑ Wade, W.W. (2002). Ecology of Desert Systems . Burlington: Elsevier. p. 216. ISBN 978-0-08-050499-5 ↑ Reagan, D.P.; Waide, R.B. (1996). The food web of a tropical rain forest 294 . ISBN 978-0-226-70599-6 ↑ Bardgett, R.D.; Herrick, J.E.; Six, J.; Jones, T.H.; Strong, D.R.; van der Putten, W.H. (2013). Soil ecology and ecosystem services (1st ed.). Oxford: Oxford University Press. p. 178. ISBN 978-0-19-968816-6 ↑ Choe, J.C.; Crespi, B.J. (1997). The evolution of social behavior in insects and arachnids (1st ed.). Cambridge: Cambridge university press. p. 76. ISBN 978-0-521-58977-2 ↑ Abe, Y.; Bignell, D.E.; Higashi, T. (2014). Termites: Evolution, Sociality, Symbioses, Ecology . Springer. pp. 124–149. doi :10.1007/978-94-017-3223-9 . ISBN 978-94-017-3223-9 ↑ Wilson, D.S.; Clark, A.B. (1977). "Above ground defence in the harvester termite, Hodotermes mossambicus ". Journal of the Entomological Society of South Africa . 40 : 271–282. ↑ Lavelle, P.; Spain, A.V. (2001). Soil ecology (2nd ed.). Dordrecht: Kluwer Academic. p. 316. ISBN 978-0-306-48162-8 ↑ d'Errico, F.; Backwell, L. (2009). "Assessing the function of early hominin bone tools" (PDF) . Journal of Archaeological Science . 36 (8): 1764–1773. doi :10.1016/j.jas.2009.04.005 . ↑ Lepage, M.G. (1981). "Étude de la prédation de Megaponera foetens (F.) sur les populations récoltantes de Macrotermitinae dans un ecosystème semi-aride (Kajiado-Kenya)". Insectes Sociaux (ภาษาสเปน). 28 (3): 247–262. doi :10.1007/BF02223627 . ↑ Levieux, J. (1966). "Note préliminaire sur les colonnes de chasse de Megaponera fœtens F. (Hyménoptère Formicidæ)". Insectes Sociaux (ภาษาฝรั่งเศส). 13 (2): 117–126. doi :10.1007/BF02223567 . ↑ Longhurst, C.; Baker, R.; Howse, P.E. (1979). "Chemical crypsis in predatory ants". Experientia . 35 (7): 870–872. doi :10.1007/BF01955119 . ↑ Mill, A.E. (1983). "Observations on Brazilian termite alate swarms and some structures used in the dispersal of reproductives (Isoptera: Termitidae)". Journal of Natural History . 17 (3): 309–320. doi :10.1080/00222938300770231 . ↑ 96.0 96.1 96.2 96.3 Schmid-Hempel, P. (1998). Parasites in Social Insects ISBN 978-0-691-05924-2 ↑ Wilson, E.O. (1971). The Insect Societies . Vol. 76 (5th ed.). Cambridge, Massachusetts: Belknap Press of Harvard University Press. p. 398. ISBN 978-0-674-45495-8 ↑ Weiser, J.; Hrdy, I. (2009). "Pyemotes – mites as parasites of termites". Zeitschrift für Angewandte Entomologie . 51 (1–4): 94–97. doi :10.1111/j.1439-0418.1962.tb04062.x . ↑ Chouvenc, T.; Efstathion, C.A.; Elliott, M.L.; Su, N.Y. (2012). "Resource competition between two fungal parasites in subterranean termites". Die Naturwissenschaften . 99 (11): 949–58. Bibcode :2012NW.....99..949C . doi :10.1007/s00114-012-0977-2 . PMID 23086391 . ↑ Chouvenc, T.; Mullins, A.J.; Efstathion, C.A.; Su, N.-Y. (2013). "Virus-like symptoms in a termite (Isoptera: Kalotermitidae) field colony" . Florida Entomologist . 96 (4): 1612–1614. doi :10.1653/024.096.0450 . ↑ Al Fazairy, A.A.; Hassan, F.A. (2011). "Infection of Termites by Spodoptera littoralis Nuclear Polyhedrosis Virus". International Journal of Tropical Insect Science . 9 (01): 37–39. doi :10.1017/S1742758400009991 . ↑ Traniello, J.F.A.; Leuthold, R.H. (2000). Behavior and Ecology of Foraging in Termites . Springer Netherlands. pp. 141–168. doi :10.1007/978-94-017-3223-9_7 . ISBN 978-94-017-3223-9 ↑ Reinhard, J.; Kaib, M. (2001). "Trail communication during foraging and recruitment in the subterranean termite Reticulitermes santonensis De Feytaud (Isoptera, Rhinotermitidae)". Journal of Insect Behavior . 14 (2): 157–171. doi :10.1023/A:1007881510237 . ↑ Costa-Leonardo, A.M. (2006). "Morphology of the sternal gland in workers of Coptotermes gestroi (Isoptera, Rhinotermitidae)". Micron . 37 (6): 551–556. doi :10.1016/j.micron.2005.12.006 . PMID 16458523 . ↑ Traniello, J.F.; Busher, C. (1985). "Chemical regulation of polyethism during foraging in the neotropical termite Nasutitermes costalis ". Journal of Chemical Ecology . 11 (3): 319–32. doi :10.1007/BF01411418 . PMID 24309963 . ↑ Jost, C.; Haifig, I.; de Camargo-Dietrich, C.R.R.; Costa-Leonardo, A.M. (2012). "A comparative tunnelling network approach to assess interspecific competition effects in termites". Insectes Sociaux . 59 (3): 369–379. doi :10.1007/s00040-012-0229-7 . ↑ Polizzi, J.M.; Forschler, B.T. (1998). "Intra- and interspecific agonism in Reticulitermes flavipes (Kollar) and R. virginicus (Banks) and effects of arena and group size in laboratory assays". Insectes Sociaux . 45 (1): 43–49. doi :10.1007/s000400050067 . ↑ Darlington, J.P.E.C. (1982). "The underground passages and storage pits used in foraging by a nest of the termite Macrotermes michaelseni in Kajiado, Kenya" . Journal of Zoology . 198 (2): 237–247. doi :10.1111/j.1469-7998.1982.tb02073.x . ↑ Cornelius, M.L.; Osbrink, W.L. (2010). "Effect of soil type and moisture availability on the foraging behavior of the Formosan subterranean termite (Isoptera: Rhinotermitidae)" . Journal of Economic Entomology . 103 (3): 799–807. doi :10.1603/EC09250 . PMID 20568626 . ↑ Toledo Lima, J.; Costa-Leonardo, A.M. (2012). "Subterranean termites (Isoptera: Rhinotermitidae): Exploitation of equivalent food resources with different forms of placement". Insect Science . 19 (3): 412–418. doi :10.1111/j.1744-7917.2011.01453.x . ↑ Jmhasly, P.; Leuthold, R.H. (1999). "Intraspecific colony recognition in the termites Macrotermes subhyalinus and Macrotermes bellicosus (Isoptera, Termitidae)". Insectes Sociaux . 46 (2): 164–170. doi :10.1007/s000400050128 . ↑ Korb, J.; Weil, T.; Hoffmann, K.; Foster, K.R.; Rehli, M. (2009). "A gene necessary for reproductive suppression in termites". Science . 324 (5928): 758. Bibcode :2009Sci...324..758K . doi :10.1126/science.1170660 . PMID 19423819 . ↑ Mathew, T.T.G.; Reis, R.; DeSouza, O.; Ribeiro, S.P. (2005). "Predation and interference competition between ants (Hymenoptera: Formicidae) and arboreal termites (Isoptera: Termitidae)" (PDF) . Sociobiology . 46 (2): 409–419. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF) เมื่อ 2021-04-11. สืบค้นเมื่อ 2019-05-08 . ↑ 114.0 114.1 114.2 Costa-Leonardo, A.M.; Haifig, I. (2010). "Pheromones and exocrine glands in Isoptera". Vitamins and Hormones . 83 : 521–549. doi :10.1016/S0083-6729(10)83021-3 . PMID 20831960 . ↑ 115.0 115.1 115.2 115.3 115.4 115.5 115.6 115.7 Costa-Leonardo, A.M.; Haifig, I. (2013). in Biocommunication of Animals . Springer Netherlands. pp. 161–190. doi :10.1007/978-94-007-7414-8_10 . ISBN 978-94-007-7413-1 ↑ 116.0 116.1 116.2 116.3 116.4 Krishna, K. "Termite" . Encyclopædia Britannica. สืบค้นเมื่อ 11 September 2015 . ↑ Evans, T.A.; Inta, R.; Lai, J.C.S.; Lenz, M. (2007). "Foraging vibration signals attract foragers and identify food size in the drywood termite, Cryptotermes secundus ". Insectes Sociaux . 54 (4): 374–382. doi :10.1007/s00040-007-0958-1 . ↑ Costa-Leonardo, A.M.; Casarin, F.E.; Lima, J.T. (2009). "Chemical communication in isoptera". Neotropical Entomology . 38 (1): 1–6. doi :10.1590/S1519-566X2009000100001 . PMID 19347093 . ↑ Richard, F.-J.; Hunt, J.H. (2013). "Intracolony chemical communication in social insects" (PDF) . Insectes Sociaux . 60 (3): 275–291. doi :10.1007/s00040-013-0306-6 . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF) เมื่อ 2016-03-04. สืบค้นเมื่อ 2019-05-08 . ↑ Dronnet, S.; Lohou, C.; Christides, J.P.; Bagnères, A.G. (2006). "Cuticular hydrocarbon composition reflects genetic relationship among colonies of the introduced termite Reticulitermes santonensis Feytaud". Journal of Chemical Ecology . 32 (5): 1027–1042. doi :10.1007/s10886-006-9043-x . PMID 16739021 . ↑ Rosengaus, R.B.; Traniello, J.F.A.; Chen, T.; Brown, J.J.; Karp, R.D. (1999). "Immunity in a social insect". Naturwissenschaften . 86 (12): 588–591. Bibcode :1999NW.....86..588R . doi :10.1007/s001140050679 . ↑ Wilson, D.S. (1977). "Above ground predator defense in the harvester termite, Hodotermes mossambicus (Hagen)". Journal of the Entomological Society of Southern Africa . 40 : 271–282. ↑ Belbin, R.M. (2013). The Coming Shape of Organization . New York: Routledge. p. 27. ISBN 978-1-136-01553-3 ↑ 124.0 124.1 Wilson, E.O. (2014). A window on eternity: a biologist's walk through Gorongosa National Park 85 , 90. ISBN 978-1-4767-4741-5 ↑ Miura, T.; Matsumoto, T. (2000). "Soldier morphogenesis in a nasute termite: discovery of a disc-like structure forming a soldier nasus" . Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences . 267 (1449): 1185–1189. doi :10.1098/rspb.2000.1127 . PMC 1690655 PMID 10902684 . ↑ Bordereau, C.; Robert, A.; Van Tuyen, V.; Peppuy, A. (1997). "Suicidal defensive behaviour by frontal gland dehiscence in Globitermes sulphureus Haviland soldiers (Isoptera)". Insectes Sociaux . 44 (3): 289–297. doi :10.1007/s000400050049 . ↑ Sobotnik, J.; Bourguignon, T.; Hanus, R.; Demianova, Z.; Pytelkova, J.; Mares, M.; Foltynova, P.; Preisler, J.; Cvacka, J.; Krasulova, J.; Roisin, Y. (2012). "Explosive backpacks in old termite workers". Science . 337 (6093): 436–436. Bibcode :2012Sci...337..436S . doi :10.1126/science.1219129 . PMID 22837520 . ↑ ŠobotnÍk, J.; Bourguignon, T.; Hanus, R.; Weyda, F.; Roisin, Y. (2010). "Structure and function of defensive glands in soldiers of Glossotermes oculatus (Isoptera: Serritermitidae)". Biological Journal of the Linnean Society . 99 (4): 839–848. doi :10.1111/j.1095-8312.2010.01392.x . ↑ Ulyshen, M.D.; Shelton, T.G. (2011). "Evidence of cue synergism in termite corpse response behavior". Naturwissenschaften . 99 (2): 89–93. Bibcode :2012NW.....99...89U . doi :10.1007/s00114-011-0871-3 . PMID 22167071 . ↑ Su, N.Y. (2005). "Response of the Formosan subterranean termites (Isoptera: Rhinotermitidae) to baits or nonrepellent termiticides in extended foraging arenas" . Journal of Economic Entomology . 98 (6): 2143–2152. doi :10.1603/0022-0493-98.6.2143 . PMID 16539144 . ↑ Sun, Q.; Haynes, K.F.; Zhou, X. (2013). "Differential undertaking response of a lower termite to congeneric and conspecific corpses" . Scientific Reports . 3 : 1–8. Bibcode :2013NatSR...3E1650S . doi :10.1038/srep01650 . PMC 3629736 PMID 23598990 . ↑ Neoh, K.-B.; Yeap, B.-K.; Tsunoda, K.; Yoshimura, T.; Lee, C.Y.; Korb, J. (2012). "Do termites avoid carcasses? behavioral responses depend on the nature of the carcasses" . PLoS ONE . 7 (4): e36375. Bibcode :2012PLoSO...736375N . doi :10.1371/journal.pone.0036375 . PMC 3338677 PMID 22558452 . ↑ Matsuura, K. (2006). "Termite-egg mimicry by a sclerotium-forming fungus" . Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences . 273 (1591): 1203–1209. doi :10.1098/rspb.2005.3434 . PMC 1560272 PMID 16720392 . ↑ Howard, R.W.; McDaniel, C.A.; Blomquist, G.J. (1980). "Chemical mimicry as an integrating mechanism: cuticular hydrocarbons of a termitophile and its host" . Science . 210 (4468): 431–433. Bibcode :1980Sci...210..431H . doi :10.1126/science.210.4468.431 . PMID 17837424 . ↑ Forbes, H.O. (1878). "Termites Kept in Captivity by Ants" . Nature . 19 (471): 4–5. Bibcode :1878Natur..19....4F . doi :10.1038/019004b0 . (ต้องรับบริการ) ↑ Darlington, J. (1985). "Attacks by doryline ants and termite nest defences (Hymenoptera; Formicidae; Isoptera; Termitidae)". Sociobiology . 11 : 189–200. ↑ Quinet Y, Tekule N & de Biseau JC (2005). "Behavioural Interactions Between Crematogaster brevispinosa rochai Forel (Hymenoptera: Formicidae) and Two Nasutitermes Species (Isoptera: Termitidae)". Journal of Insect Behavior . 18 (1): 1–17. doi :10.1007/s10905-005-9343-y . ↑ Santos, P.P.; Vasconcellos, A.; Jahyny, B.; Delabie, J.H.C. (2010). "Ant fauna (Hymenoptera, Formicidae) associated to arboreal nests of Nasutitermes spp: (Isoptera, Termitidae) in a cacao plantation in southeastern Bahia, Brazil". Revista Brasileira de Entomologia . 54 (3): 450–454. doi :10.1590/S0085-56262010000300016 . ↑ Jaffe, K.; Ramos, C.; Issa, S. (1995). "Trophic Interactions Between Ants and Termites that Share Common Nests". Annals of the Entomological Society of America . 88 (3): 328–333. doi :10.1093/aesa/88.3.328 . ↑ Trager, J.C. (1991). "A Revision of the fire ants, Solenopsis geminata group (Hymenoptera: Formicidae: Myrmicinae)". Journal of the New York Entomological Society . 99 (2): 141–198. doi :10.5281/zenodo.24912 . JSTOR 25009890 . ↑ 142.0 142.1 Cingel, N.A. van der (2001). An atlas of orchid pollination: America, Africa, Asia and Australia . Rotterdam: Balkema. p. 224. ISBN 978-90-5410-486-5 ↑ McHatton, R. (2011). "Orchid Pollination: exploring a fascinating world" (PDF) . The American Orchid Society. p. 344. สืบค้นเมื่อ 5 September 2015 . ↑ Cowie, R. (2014). Journey to a Waterfall a biologist in Africa . Raleigh, North Carolina: Lulu Press. p. 169. ISBN 978-1-304-66939-1 ↑ Tan, K.H. (2009). Environmental Soil Science (3rd ed.). Boca Raton, Florida: CRC Press. pp. 105–106. ISBN 978-1-4398-9501-6 ↑ 146.0 146.1 146.2 Noirot, C.; Darlington, J.P.E.C. (2000). in Termites: Evolution, Sociality, Symbioses, Ecology . Springer. pp. 121–139. doi :10.1007/978-94-017-3223-9_6 . ISBN 978-94-017-3223-9 ↑ Eggleton, P.; Bignell, D.E.; Sands, W.A.; Mawdsley, N. A.; Lawton, J. H.; Wood, T.G.; Bignell, N.C. (1996). "The Diversity, Abundance and Biomass of Termites under Differing Levels of Disturbance in the Mbalmayo Forest Reserve, Southern Cameroon". Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences . 351 (1335): 51–68. doi :10.1098/rstb.1996.0004 . ↑ Vane, C.H.; Kim, A.W.; Moss-Hayes, V.; Snape, C.E.; Diaz, M.C.; Khan, N.S.; Engelhart, S.E.; Horton, B.P. (2013). "Degradation of mangrove tissues by arboreal termites (Nasutitermes acajutlae ) and their role in the mangrove C cycle (Puerto Rico): Chemical characterization and organic matter provenance using bulk δ13C, C/N, alkaline CuO oxidation-GC/MS, and solid-state" (PDF) . Geochemistry, Geophysics, Geosystems . 14 (8): 3176–3191. Bibcode :2013GGG....14.3176V . doi :10.1002/ggge.20194 . ↑ Perna, A.; Jost, C.; Couturier, E.; Valverde, S.; Douady, S.; Theraulaz, G. (2008). "The structure of gallery networks in the nests of termite Cubitermes spp. revealed by X-ray tomography". Die Naturwissenschaften . 95 (9): 877–884. Bibcode :2008NW.....95..877P . doi :10.1007/s00114-008-0388-6 . PMID 18493731 . ↑ Glenday, Craig (2014). Guinness World Records 2014 . p. 33. ISBN 978-1-908843-15-9 ↑ Jacklyn, P. (1991). "Evidence for Adaptive Variation in the Orientation of Amitermes (Isoptera, Termitinae) Mounds From Northern Australia". Australian Journal of Zoology . 39 (5): 569. doi :10.1071/ZO9910569 . ↑ Jacklyn, P.M.; Munro, U. (2002). "Evidence for the use of magnetic cues in mound construction by the termite Amitermes meridionalis (Isoptera : Termitinae)". Australian Journal of Zoology . 50 (4): 357. doi :10.1071/ZO01061 . ↑ Grigg, G.C. (1973). "Some Consequences of the Shape and Orientation of 'magnetic' Termite Mounds". Australian Journal of Zoology . 21 (2): 231–237. doi :10.1071/ZO9730231 . ↑ 154.0 154.1 154.2 Su, N.Y.; Scheffrahn, R.H. (2000). in Termites: Evolution, Sociality, Symbioses, Ecology . Springer Netherlands. pp. 437–453. doi :10.1007/978-94-017-3223-9_20 . ISBN 978-94-017-3223-9 ↑ "Termites" . Victorian Building Authority . Government of Victoria. 2014. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม เมื่อ 2018-02-03. สืบค้นเมื่อ 20 September 2015 .↑ Grace, J.K.; Cutten, G.M.; Scheffrahn, R.H.; McEkevan, D.K. (1991). "First infestation by Incisitermes minor of a Canadian building (Isoptera: Kalotermitidae)". Sociobiology . 18 : 299–304. ↑ 157.0 157.1 Sands, W.A. (1973). "Termites as Pests of Tropical Food Crops". Tropical Pest Management . 19 (2): 167–177. doi :10.1080/09670877309412751 . ↑ Figueirêdo, R.E.C.R.; Vasconcellos, A.; Policarpo, I.S.; Alves, R.R.N. (2015). "Edible and medicinal termites: a global overview" . Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine . 11 (1): 1–17. doi :10.1186/s13002-015-0016-4 . PMC 4427943 PMID 25925503 . ↑ 159.0 159.1 159.2 159.3 Nyakupfuka, A. (2013). Global Delicacies: Discover Missing Links from Ancient Hawaiian Teachings to Clean the Plaque of your Soul and Reach Your Higher Self . Bloomington, Indiana: BalboaPress. pp. 40–41. ISBN 978-1-4525-6791-4 ↑ Bodenheimer, F.S. (1951). Insects as Human Food: A Chapter of the Ecology of Man . Netherlands : Springer . pp. 331–350. ISBN 978-94-017-6159-8 ↑ Katayama, N.; Ishikawa, Y.; Takaoki, M.; Yamashita, M.; Nakayama, S.; Kiguchi, K.; Kok, R.; Wada, H.; Mitsuhashi, J. (2008). "Entomophagy: A key to space agriculture" (PDF) . Advances in Space Research . 41 (5): 701–705. Bibcode :2008AdSpR..41..701S . doi :10.1016/j.asr.2007.01.027 . ↑ Mitchell, J.D. (2002). "Termites as pests of crops, forestry, rangeland and structures in Southern Africa and their control" . Sociobiology . 40 (1): 47–69. ISSN 0361-6525 .
วิกิพจนานุกรม มีความหมายของคำว่า
termite
_and_Winged_Termite_prey_(12640038823).jpg)
_(8439859723).jpg)
