อำเภอเดชอุดม

อำเภอเดชอุดม
อำเภอ
การถอดเสียงอักษรโรมัน
• อักษรโรมัน	Amphoe Det Udom
เจดีย์อนุสรณ์สถานพระครูถาวรกิตติคุณ (หลวงปู่มึ้ม ถาวโร) ภายในวัดจันทร์ทุมมาวาส ตำบลบัวงาม
คำขวัญ:  ศาลหลักเมืองสง่างาม ลือนามข้าวปลาอุดม สมถิ่นภูมินทร์ตั้งเมือง รุ่งเรืองวัฒนธรรม เย็นฉ่ำลำน้ำโดม คนเดชอุดมน้ำใจงาม
แผนที่จังหวัดอุบลราชธานี เน้นอำเภอเดชอุดม
พิกัด: 14°54′12″N 105°4′36″E / 14.90333°N 105.07667°E / 14.90333; 105.07667
ประเทศ	ไทย
จังหวัด	อุบลราชธานี
พื้นที่
• ทั้งหมด	1,158.375 ตร.กม. (447.251 ตร.ไมล์)
ประชากร  (2564)
• ทั้งหมด	177,837 คน
• ความหนาแน่น	153.52 คน/ตร.กม. (397.6 คน/ตร.ไมล์)
รหัสไปรษณีย์	34160
รหัสภูมิศาสตร์	3407
ที่ตั้งที่ว่าการ	หมู่ที่ 1 ถนนประชา บ้านเมืองเก่า ตำบลเมืองเดช อำเภอเดชอุดม จังหวัดอุบลราชธานี 34160
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

เดชอุดม เป็นอำเภอขนาดใหญ่ของจังหวัดอุบลราชธานี ที่มีประวัติศาสตร์ยาวนาน อำเภอเดชอุดม เดิมชื่อ "เมืองเดชอุดม ตั้งขึ้นในปี พ.ศ. 2388 ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว โดยขึ้นตรงต่อกรุงเทพมหานคร ต่อมาในปี พ.ศ. 2455 ได้ยุบเมืองเดชอุดม และตั้งเป็นอำเภอเดชอุดม อำเภอเดชอุดมเป็นศูนย์กลางเศรษฐกิจ การศึกษา คมนาคม สังคมและวัฒนธรรมทางตอนใต้ของจังหวัดอุบลราชธานี

อำเภอเดชอุดมตั้งอยู่ทางทิศใต้ของจังหวัด มีอาณาเขตติดต่อกับอำเภอข้างเคียง ดังนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอวารินชำราบ อำเภอนาเยีย และอำเภอพิบูลมังสาหาร
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอบุณฑริก
• ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอนาจะหลวย อำเภอน้ำยืน และอำเภอน้ำขุ่น
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอทุ่งศรีอุดม อำเภอเบญจลักษ์ อำเภอโนนคูณ (จังหวัดศรีสะเกษ) และอำเภอสำโรง

พงศาวดารหัวเมืองมณฑลอีสาน ที่ หม่อมอมรวงษ์วิจิตร (ม.ร.ว.ปฐม คเนจร) เรียบเรียงปรากฏที่เกี่ยวข้องกับเมืองเดชอุดม ดังนี้

ในระหว่างนั้น หลวงธิเบศร์ หลวงมหาดไทย หลวงอภัย กรมการเมือง ศรีสะเกษ ร้องไม่สมัครที่จะทำราชการกับพระยาวิเศษภักดี เจ้าเมืองศรีสะเกษ เชื้อสายราชวงศ์เจ้าจารย์เเก้ว^[1] จึงอพยพครอบครัวไปอยู่บ้านโดมใหญ่ ซึ่งเป็นพรมแดนระหว่างเมืองจำปา ศักดิ์ เมืองอุบล เมืองขุขันธ์ เมืองศรีสะเกษ ต่อกันมีจำนวนเลข ฉกรรจ์ 606 คน สัมโนครัว 2,150 คน ครั้นวัน ปี มะเส็ง สัปตศก จุลศักราช 1207 (พ.ศ. 2388) จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ยก บ้านโดมใหญ่ขึ้นเป็นเมืองเดชอุดม ตั้งหลวงธิเบศร์ เป็นพระศรีสุระเจ้าเมือง ให้หลวงมหาดไทยเป็นอุปฮาด ให้หลวงอภัยเป็นราชวงศ์ ให้หลวงวิเศษเป็นราชบุตร รักษาราชการแขวง เมืองเดชอุดมทิศเหนือตั้งแต่ลำห้วยเท้าสารฝั่งใต้ ทิศตะวันตกตั้งแต่ลำห้วย เท้าสารไปถึงเชิงเขาเพียงลำน้ำซอง (ฤๅซอม) โอบตามเชิงเขาไปถึงโดมน้อย ทิศ ตะวันออกตั้งแต่ลำโดมน้อยฟากทิศตะวันตกไปจนถึงลำน้ำมูล คณะกรรมการเมืองก่อน นี้ประกอบด้วยเจ้าเมืองอุปฮาดราชบุตรแลราชวงศ์ เมื่อยุบเมืองมาเป็นอำเภอจึง เทียบตำแหน่งคล้ายคลึงกัน ดังนี้ เจ้าเมือง (นายอำเภอ) อุปฮาด (ปลัด ขวา) ราชวงศ์ (ปลัดซ้าย) และราชบุตร (สมุห์บัญชี) "

เจ้าเมืองเดชอุดมนั้นมีตำแหน่งเป็นพระศรีสุระทุกคน พอถึงสมัยเปลี่ยนแปลง การปกครองเป็นระบอบเทศาภิบาล ร.ศ. 126 (พ.ศ. 2450) เมืองเดชอุดมขึ้นกับมณฑล อีสาน พระสุรเดชอุดมมาภิรักษ์ (ทองปัญญา) เป็นผู้ว่าราชการเมือง จึงแบ่ง เมืองเดชอุดมออกเป็น 3 อำเภอ คือ

1. อำเภอปจิมเดชอุดม ตั้งที่ว่าการที่บ้านเมืองเก่า (บ้านเมืองเก่า) ตำบลเมืองเดช อำเภอเดชอุดมในปัจจุบัน)
2. อำเภอกลางเดชอุดม ตั้งที่ว่าการบ้านกลาง (บ้านกลาง ตำบลกลาง อำเภอเดชอุดมในปัจจุบัน)
3. อำเภออุทัยเดชอุดม ตั้งที่ว่าการที่บ้านยางใหญ่ (บ้านยางใหญ่ ตำบลยาง อำเภอน้ำยืนในปัจจุบัน)

ต่อมาในปี พ.ศ. 2455 ให้ยุบเมืองเดชอุดม และอำเภอต่างๆ รวมเรียกว่า อำเภอ เดชอุดมขึ้นต่อจังหวัดศรีสะเกษ เพิ่งโอนมาขึ้นกับจังหวัดอุบลราชธานี ใน ปี พ.ศ. 2472 แรกเริ่มที่ว่าการอำเภอเดชอุดม ตั้งอยู่บ้านเมืองเก่าเป็น เมืองและอำเภอมาหลายปี บ้านเมืองเก่าพื้นที่ลุ่ม เวลาน้ำโดมไหลหลากมาจากทาง เหนือจะเกิดน้ำท่วมบ้านเรือนราษฎรอยู่เสมอและมักจะเกิดน้ำท่วมกะทันหัน บ่อยๆ บางครั้งราษฎรไม่รู้ตัว ในที่ว่าการอำเภอต้องขนหนังสือราชการไปเก็บ ไว้บนขื่อ

พระยาศรีธรรมศกราช (ปิ่ว บุนนาค) สมุหเทศาภิบาลมณฑลอุบลราชธานี เคยได้รับ เรื่องน้ำท่วมจากหนังสือราชการของเจ้าเมืองและนายอำเภอ และสั่งว่าควรจะย้าย ที่ว่าการอำเภอจากบ้านเมืองเก่าไปตั้งที่ใหม่ที่น้ำท่วมไม่ถึง นายอำเภอหลาย คนได้พยายามไปตั้งที่ว่าการใหม่หลายแห่งแต่ไม่สำเร็จ เพราะราษฎรไม่อยากย้าย จากที่เดิม จนกระทั่งในสมัยหลวงประชากรเกษม(เป้ย ส่งศรี) เป็นนายอำเภอสมุหเทศาภิบาล ได้สั่งการพยายามย้ายให้ได้ หลวงประชากรเกษมจึงปรึกษาข้าราชการ ราษฎร พ่อค้า ประชาชนทั้งหลายเห็นว่า บริเวณ "โนนขามป้อม" เป็นที่สูงน้ำท่าบริบูรณ์เหมาะสมที่จะเป็นที่ว่าการ อำเภอ จึงได้ทำพิธีย้ายที่ว่าการอำเภอมาตั้งที่โนนขามป้อม ในวันที่ 10 มกราคม พ.ศ. 2464 เวลา 10.45 น. โดยมีขบวนแห่อัญเชิญพระบรมรูปพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 6 ผู้ร่วมขบวนแห่มีข้าราชการ พ่อค้า ประชาชน นักเรียน ประมาณ 100 คนเศษ ขบวนถึงที่ว่าการอำเภอหลังใหม่ (อาคารชั่วคราว) เวลา 11.00 น. (อันเป็นที่ตั้งที่ว่าการอำเภอในปัจจุบัน)^[2]

• วันที่ 28 กรกฎาคม 2455 เลิกและยุบอำเภอต่างๆ ในมณฑลอุบล (1,2,3)^[3]
  • (1) ยกเลิกอำเภอโดมประดิษฐ์ อำเภอกลางเดช อำเภออุไทยเดช ไปรวมเข้ากับอำเภอเดชอุดม
  • (2) ยุบอำเภอบัวบุณฑริก ลงเป็นกิ่งอำเภอ ไปขึ้นกับอำเภอเดชอุดม และเรียกว่า กิ่งอำเภอบัวบุณฑริก
  • (3) เปลี่ยนชื่ออำเภอปจิมเดชอุดม เป็น อำเภอเดชอุดม
• วันที่ 23 ธันวาคม 2471 ประกาศโอนอำเภอเดชอุดม และกิ่งอำเภอโพนงาม จังหวัดขุขันธ์ ไปขึ้นกับจังหวัดอุบลราชธานี และให้กิ่งอำเภอโพนงาม มาขึ้นกับอำเภอเดชอุดม^[4]
• วันที่ 10 มิถุนายน 2490 ตั้งตำบลนาเยีย แยกออกจากตำบลนาส่วง^[5]
• วันที่ 15 ตุลาคม 2499 จัดตั้งสุขาภิบาลเมืองเดช ในท้องที่บางส่วนของตำบลเมืองเดช^[6]
• วันที่ 28 พฤศจิกายน 2499 จัดตั้งสุขาภิบาลบุณฑริก ในท้องที่บางส่วนของตำบลโพนงาม^[7]
• วันที่ 17 ธันวาคม 2500 ตั้งตำบลกุดประทาย แยกออกจากตำบลเมืองเดช^[8]
• วันที่ 22 กรกฎาคม 2501 ยกฐานะจากกิ่งอำเภอบุณฑริก อำเภอเดชอุดม เป็น อำเภอบุณฑริก^[9]
• วันที่ 23 พฤษภาคม 2504 ตั้งตำบลทุ่งเทิง แยกออกจากตำบลสมสะอาด และตำบลแก้ง^[10]
• วันที่ 29 ตุลาคม 2506 จัดตั้งสุขาภิบาลนาส่วง ในท้องที่บางส่วนของตำบลนาส่วง^[11]
• วันที่ 13 กันยายน 2509 ตั้งตำบลนาเจริญ แยกออกจากตำบลเมืองเดช ตำบลทุ่งเทิง ตำบลสมสะอาด และตำบลนาส่วง^[12]
• วันที่ 25 มีนาคม 2512 แยกพื้นที่ตำบลโซง ตำบลตาเกา ตำบลยาง และตำบลโดมประดิษฐ์ มาตั้งเป็น กิ่งอำเภอน้ำยืน ขึ้นกับอำเภอเดชอุดม^[13]
• วันที่ 29 กรกฎาคม 2512 ตั้งตำบลหนองอ้ม แยกออกจากตำบลทุ่งเทิง^[14]
• วันที่ 3 ตุลาคม 2515 ตั้งตำบลพรสวรรค์ แยกออกจากตำบลตบหู และตำบลนาจะหลวย^[15]
• วันที่ 6 กุมภาพันธ์ 2516 แยกพื้นที่ตำบลนาจะหลวย ตำบลพรสวรรค์ และตำบลโนนสมบูรณ์ อำเภอเดชอุดม มาตั้งเป็น กิ่งอำเภอนาจะหลวย ขึ้นกับอำเภอเดชอุดม^[16]
• วันที่ 29 พฤษภาคม 2516 จัดตั้งสุขาภิบาลน้ำยืน ในท้องที่บางส่วนของตำบลโซง^[17]
• วันที่ 28 มีนาคม 2517 ยกฐานะจากกิ่งอำเภอน้ำยืน อำเภอเดชอุดม เป็น อำเภอน้ำยืน^[18]
• วันที่ 23 ธันวาคม 2517 จัดตั้งนิคมสร้างตนเอง ในท้องที่อำเภอเดชอุดม^[19]
• วันที่ 9 พฤศจิกายน 2519 ตั้งตำบลท่าโพธิ์ศรี แยกออกจากตำบลเมืองเดช และตำบลกลาง^[20]
• วันที่ 12 เมษายน 2520 ยกฐานะจากกิ่งอำเภอนาจะหลวย อำเภอเดชอุดม เป็น อำเภอนาจะหลวย^[21]
• วันที่ 19 กรกฎาคม 2520 ตั้งตำบลนาเรือง แยกออกจากตำบลเมืองเดช และตำบลนาเยีย^[22]
• วันที่ 13 มีนาคม 2522 เปลี่ยนแปลงเขตสุขาภิบาลเมืองเดช เพื่อความเหมาะสมในการบริหารกิจการและการทะนุบำรุงท้องถิ่น^[23]
• วันที่ 23 ตุลาคม 2522 ตั้งตำบลบัวงาม แยกออกจากตำบลกลาง^[24]
• วันที่ 4 ธันวาคม 2522 ตั้งตำบลนาเกษม แยกออกจากตำบลแก้ง^[25]
• วันที่ 7 กรกฎาคม 2524 ตั้งตำบลคำครั่ง แยกออกจากตำบลกุดประทาย^[26]
• วันที่ 9 สิงหาคม 2526 ตั้งตำบลนากระแซง แยกออกจากตำบลนาเจริญ^[27]
• วันที่ 25 พฤศจิกายน 2528 ตั้งตำบลกุดเรือ แยกออกจากตำบลแก้ง^[28]
• วันที่ 12 ธันวาคม 2529 ตั้งตำบลโพนงาม แยกออกจากตำบลเมืองเดช ตั้งตำบลนาดี แยกออกจากตำบลนาเยีย^[29]
• วันที่ 21 ตุลาคม 2531 ตั้งตำบลป่าโมง แยกออกจากตำบลนาส่วง^[30]
• วันที่ 2 พฤษภาคม 2532 จัดตั้งสุขาภิบาลนาเยีย ในท้องที่บางส่วนของตำบลนาเยีย^[31]
• วันที่ 1 กรกฎาคม 2534 ตั้งตำบลโคกชำแระ แยกออกจากตำบลหนองอ้ม^[32]
• วันที่ 22 เมษายน 2535 แยกพื้นที่ตำบลหนองอ้ม ตำบลกุดเรือ ตำบลนาเกษม ตำบลทุ่งเทิง และตำบลโคกชำแระ อำเภอเดชอุดม มาตั้งเป็น กิ่งอำเภอทุ่งศรีอุดม ขึ้นกับอำเภอเดชอุดม^[33]
• วันที่ 13 พฤศจิกายน 2535 ตั้งตำบลนาห่อม แยกออกจากตำบลทุ่งเทิง^[34]
• วันที่ 28 มกราคม 2536 ตั้งตำบลโนนสมบูรณ์ แยกออกจากตำบลแก้ง^[35]
• วันที่ 8 มิถุนายน 2536 โอนพื้นที่ตำบลทุ่งเทิง กิ่งอำเภอทุ่งศรีอุดม ไปขึ้นกับ อำเภอเดชอุดม ดังเดิม^[36] และแยกพื้นที่ตำบลนาเยีย ตำบลนาดี และตำบลนาเรือง อำเภอเดชอุดม มาตั้งเป็น กิ่งอำเภอนาเยีย ขึ้นกับอำเภอเดชอุดม^[37]
• วันที่ 5 พฤษภาคม 2537 จัดตั้งสุขาภิบาลบัวงาม ในท้องที่บางส่วนของตำบลบัวงาม^[38]
• วันที่ 25 ตุลาคม 2538 จัดตั้งศาลจังหวัดเดชอุดม^[39]
• วันที่ 26 กันยายน 2540 ยกฐานะจากกิ่งอำเภอทุ่งศรีอุดม อำเภอเดชอุดม เป็น อำเภอทุ่งศรีอุดม^[40]
• วันที่ 25 พฤษภาคม 2542 ยกฐานะจากสุขาภิบาลเมืองเดช สุขาภิบาลนาส่วง สุขาภิบาลนาเยีย และสุขาภิบาลบัวงาม เป็นเทศบาลตำบลเมืองเดช เทศบาลตำบลนาส่วง เทศบาลตำบลนาเยีย และเทศบาลตำบลบัวงาม ตามลำดับ
• วันที่ 8 กันยายน 2550 ยกฐานะจากกิ่งอำเภอนาเยีย อำเภอเดชอุดม เป็น อำเภอนาเยีย^[41]
• วันที่ 28 ธันวาคม 2550 ยกฐานะจากเทศบาลตำบลเมืองเดช เป็นเทศบาลเมืองเมืองเดช^[42]
• วันที่ 16 กรกฎาคม 2551 เปลี่ยนชื่อจากเทศบาลเมืองเมืองเดช เป็นเทศบาลเมืองเดชอุดม

อำเภอเดชอุดมแบ่งพื้นที่การปกครองออกเป็น 16 ตำบล 240 หมู่บ้าน ได้แก่

ท้องที่อำเภอเดชอุดมประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 19 แห่ง ได้แก่

• เทศบาลเมืองเดชอุดม ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลเมืองเดช
• เทศบาลตำบลนาส่วง ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลนาส่วง
• เทศบาลตำบลบัวงาม ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลบัวงาม
• เทศบาลตำบลกุดประทาย ครอบคลุมพื้นที่ตำบลกุดประทายทั้งตำบล
• เทศบาลตำบลโพนงาม ครอบคลุมพื้นที่ตำบลโพนงามทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลเมืองเดช ครอบคลุมพื้นที่ตำบลเมืองเดช (นอกเขตเทศบาลเมืองเดชอุดม)
• องค์การบริหารส่วนตำบลนาส่วง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลนาส่วง (นอกเขตเทศบาลตำบลนาส่วง)
• องค์การบริหารส่วนตำบลนาเจริญ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลนาเจริญทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลทุ่งเทิง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลทุ่งเทิงทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลสมสะอาด ครอบคลุมพื้นที่ตำบลสมสะอาดทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลตบหู ครอบคลุมพื้นที่ตำบลตบหูทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลกลาง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลกลางทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลแก้ง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลแก้งทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลท่าโพธิ์ศรี ครอบคลุมพื้นที่ตำบลท่าโพธิ์ศรีทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลบัวงาม ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบัวงาม (นอกเขตเทศบาลตำบลบัวงาม)
• องค์การบริหารส่วนตำบลคำครั่ง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลคำครั่งทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลนากระแซง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลนากระแซงทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลป่าโมง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลป่าโมงทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลโนนสมบูรณ์ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลโนนสมบูรณ์ทั้งตำบล

• โรงเรียนบ้านหนองแสง
• โรงเรียนอนุบาลนาคสมุทรเดชอุดม
• โรงเรียนดำรงสินอุทิศ
• โรงเรียน ชุมชนบ้านหนองยาว (เคยมีการเปิดสอนในระดับมัธยมศึกษาปีที่ 6 )
• โรงเรียน นิคมสร้างตนเองลำโดมใหญ่
• โรงเรียน บ้านโนนสว่าง
• โรงเรียน บ้านนานวล
• โรงเรียน บ้านกลาง (เปิดสอนถึงระดับมัธยมศึกษาปีที่ 3 )
• โรงเรียนบ้านเม็กใหญ่ (เปิดสอนถึงระดับมัธยมศึกษาปีที่ 3 )
• โรงเรียนบ้านหมากมาย (เปิดสอนถึงระดับมัธยมศึกษาปีที่ 3 )
• โรงเรียนบ้านแขมเจริญ (เปิดสอนถึงระดับมัธยมศึกษาปีที่ 3 )
• โรงเรียนบ้านม่วงนาดี (เปิดสอนถึงระดับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 3 )

• โรงเรียนเดชอุดม
• โรงเรียนท่าโพธิ์ศรีพิทยา
• โรงเรียนทุ่งเทิงยิ่งวัฒนา
• โรงเรียนนากระแซงศึกษา
• โรงเรียนบัวงามวิทยา
• โรงเรียนนาส่วงวิทยา

• วิทยาลัยเทคนิคเดชอุดม

บทความเขตการปกครองของประเทศไทยนี้ยังเป็นโครง คุณสามารถช่วยวิกิพีเดียได้โดยการเพิ่มเติมข้อมูล

• ด
• ค
• ก