19 Brygada Ochrony Pogranicza

19 Brygada Ochrony Pogranicza – zlikwidowany związek taktyczny Wojsk Ochrony Pogranicza pełniąca służbę na granicy polsko-czechosłowackiej.

19 Brygada Ochrony Pogranicza JW 1957 (Zarządzenie SzSG Nr 053/Org. 30 marca 1946)^[2] została sformowana w 1948 na bazie Krakowskiego Oddziału WOP nr 9, na podstawie rozkazu MON nr 055/org. z 20 marca 1948^[3]. Brygada posiadała cztery bataliony, a stan etatowy wynosił 1898 żołnierzy i 12 pracowników cywilnych^[4]. Podporządkowana została Głównemu Inspektoratowi Ochrony Pogranicza. Zaopatrzenie nadal realizowane było przez kwatermistrzostwo okręgu wojskowego^[5]. Rozkazem Ministra Obrony Narodowej nr 205/Org. z 4 grudnia 1948, z dniem 1 stycznia 1949, Wojska Ochrony Pogranicza podporządkowano Ministerstwu Bezpieczeństwa Publicznego^[6]. Zaopatrzenie brygady przejęła Komenda Wojewódzka MO^[5].

Sztab brygady stacjonował w Krakowie.

Aby nadać ochronie granic większą rangę, podkreślano wojskowy charakter formacji. Od 1 stycznia 1950 powrócono w nazwach jednostek do wcześniejszego określania: „Wojska Ochrony Pogranicza”^[7]. Z dniem 1 stycznia 1951 weszła w życie nowa numeracja batalionów i brygad Wojsk Ochrony Pogranicza^[8]. Na bazie 19 Brygady Ochrony Pogranicza powstała 3 Brygada WOP.

 Osobny artykuł: Brygady ochrony pogranicza.

W 1948^[3]:

• dowództwo, sztab i pododdziały dowodzenia
• samodzielny batalion ochrony pogranicza nr 49 - Nowy Sącz
• samodzielny batalion ochrony pogranicza nr 53 - Nowy Targ
• samodzielny batalion ochrony pogranicza nr 55 - Czarny Dunajec
• samodzielny batalion ochrony pogranicza nr 57 – Żywiec

Etat brygady przewidywał: 4 bataliony, 1898 wojskowych i 12 pracowników cywilnych^[9].

Na terenie odpowiedzialności brygady funkcjonowały trzy GPK^[10]:

• Graniczna Placówka Kontrolna nr 62 „Muszyna” (drogowa)
• Graniczna Placówka Kontrolna nr 42 „Chyżne” (kolejowa)
• Graniczna Placówka Kontrolna nr 43 „Łysa Polana” (kolejowa).

Na krakowskim rynku, 10 października 1948, marszałek Polski Michał Rola-Żymierski wręczył brygadzie sztandar. W uroczystości udział wzięli m.in.: dowódca Okręgu Wojskowego V (Kraków) gen. dyw. Stefan Mossor, wojewoda krakowski dr Pasenkiewicz, prezydent m. Krakowa H. Dobrowolski, przewodniczący WRN w Krakowie Klimaszewski oraz przedstawiciele władz wojewódzkich i powiatowych^[11].

W okresie, kiedy brygada przechodziła reorganizacje i zmieniała numery i nazwy, na sztandarze dokonano zmiany. Usunięto cyfry „19” z czterech napisów znajdujących się na stronie głównej płatu, a które brzmiały: KRAKOWSKA (19 BRYG.) O.P. Na sztandarze pozostał niesymetryczny napis trzywierszowy: „KRAKOWSKA BRYG. O.P.” Na puszce grotu sztandaru z jego czołowej strony znajduje się napis „W.O.P.”, a na przeciwległej ściance -"KRAKÓW”^[11].

W drzewce sztandaru wbito 24 gwoździe. Aktualnie brak jest trzech gwoździ. Z trzech brakujących gwoździ - jeden należał do marszałka Polski Michała Roli-Żymierskiego, a drugi do dowódcy Okręgu Wojskowego V gen. dyw. Stefana Mossora^[11].

• ppłk Władysław Horabik
• ppłk Aleksander Fomin.

9 Oddział Ochrony Pogranicza → 9 Krakowski Oddział WOP → 19 Brygada Ochrony Pogranicza → 3 Brygada WOP → 3 Karpacka Brygada WOP → Karpacka Brygada WOP → Karpacki Oddział SG

• Henryk Dominiczak: Wojska Ochrony Pogranicza w latach 1845-1948. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1971.
• Henryk Dominiczak: Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945-1985. Warszawa: Wojskowa drukarnia w Łodzi, 1985.
• Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza (1945-1991). Krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
• Jerzy Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945-1965. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-027-2.
• Tadeusz Niedziela: Wojska Ochrony Pogranicza w pięćdziesiątą rocznice objęcia służby w ochronie granicy Polski 1945-1995. Jednodniówka Związku Byłych Żołnierzy Zawodowych Środowiska WOP. 1995.
• Grzegorz Goryński. Wojska Ochrony Pogranicza w latach 1945 – 1965. Próba oceny – cz. I. „Biuletyn Centralnego Ośrodka Straży Granicznej”. 1/11, 2011. Koszalin: Centralny Ośrodek Straży Granicznej. ISSN 1429-2505. 
• Archiwum Straży Granicznej, DWOP sygn.2825/1. Rejestr główny jednostek WOP.
• Wykaz dyslokacyjny pododdziałów Wojsk Ochrony Pogranicza w latach 1948−1956, Szczecin, Archiwum Straży Granicznej.