Strażnica WOP Wielkie Oczy

Strażnica WOP Wielkie Oczy – podstawowy pododdział graniczny Wojsk Ochrony Pogranicza pełniący służbę ochronną na granicy polsko-radzieckiej.

Strażnica została sformowana w 1945 w strukturze 34 komendy odcinka jako 157 strażnica WOP (Wielkie Oczy)^[1] o stanie 56 żołnierzy. Kierownictwo strażnicy stanowili: komendant strażnicy, zastępca komendanta do spraw polityczno-wychowawczych i zastępca do spraw zwiadu. Strażnica składała się z dwóch drużyn strzeleckich, drużyny fizylierów, drużyny łączności i gospodarczej. Etat przewidywał także instruktora do tresury psów służbowych oraz instruktora sanitarnego^[2].

Organizowana była i do stycznia 1946 stacjonowała w Przemyślu^[3]. 25 stycznia 1946 34 komenda OP, wraz ze swoimi strażnicami, wymaszerowała do Lubaczowa. Tam strażnice kwaterowały do czerwca 1946^[4]

W sierpniu 1946 strażnice nr 155 i 157 wymaszerowały na tymczasowy postój do m. Wielkie Oczy i działały tam jako grypa operacyjna^[4]. Wiosna 1948 strażnica nr 155 przeszła na swój właściwy odcinek graniczny do m. Sołotwina. Pozostała na miejscu strażnica została w lutym 1948 przekazana do sąsiedniej brygady chełmskiej^[4]. Na jej miejsce wiosną 1948 powstała nowa strażnica w Krowicy o tym samym numerze^[5]. Od 15 marca 1954 wprowadzono nową numerację strażnic^[a]. Strażnica III kategorii otrzymała numer 155^[7][5].

Jesienią 1946 grupa 12 żołnierzy ze strażnicy Wielkie Oczy i 4 milicjantów jadąc furmanką po ziemniaki do m. Młyny zostało zaatakowanych w lesie przez oddział UPA. Zaatakowani odparli atak ogniem i wycofali się pozostawiając 5 rannych i tabor. Upowcy rannych zamordowali, konie zastrzelili, a wozy spalili^[8].

4 października 1946 patrol 155 strażnicy Wielkie Oczy pod dowództwem ppor. Werona stoczył walkę z UPA w rejonie wsi Młyny nad rzeką Szkło. Poległo trzech kaprali: Stanisław Adamski, Jan Bury i Stefan Goszczko. Rannego erkaemistę st. szer. Pawia Filipowicza ppor. Weron wyniósł z pola walki. Przybyła pomoc ze strażnicy i komendantury doprowadziła do ujęcia 4 upowców^[9].

• Henryk Dominiczak: Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945-1985. Warszawa: Wojskowa drukarnia w Łodzi, 1985.
• Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza: (1945-1991) : krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
• Jerzy Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1965. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-027-2.
• ASGran. Historia Przemyskiego Oddziału Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1955. Przemyśl 1956
• Archiwum SGr., DWOP, sygn. 217/143, Wykazy dyslokacyjne Wojsk Ochrony Pogranicza 1946. Wykaz strażnic i miejsc ich rozlokowania adresowany do Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego i Ministerstwa Spraw Zagranicznych z 4 maja 1946.
• Archiwum SGr., zespół archiwalny DWOP, sygn. 1284/200, Struktury organizacyjno-dyslokacyjne. Dyslokacja jednostek Wojsk Ochrony Pogranicza z 8 kwietnia 1954.