อำเภอเมืองน่าน

อำเภอเมืองน่าน
อำเภอเมืองน่าน
	อำเภอ
การถอดเสียงอักษรโรมัน
• อักษรโรมัน	Amphoe Mueang Nan
	แม่ค้าริมถนนข้างวัดภูมินทร์ยามค่ำคืน
	คำขวัญ: นมัสการพระธาตุเขาน้อย แอ่วดอยภูหลวง บวงสรวงเสาหลักเมือง ; ศิลปกรรมรุ่งเรืองตำนานวัดเมืองน่าน
	แผนที่จังหวัดน่าน เน้นอำเภอเมืองน่าน
	พิกัด: 18°47′37″N 100°43′46″E / 18.79361°N 100.72944°E
ประเทศ	ไทย
จังหวัด	น่าน
พื้นที่
• ทั้งหมด	813.126 ตร.กม. (313.950 ตร.ไมล์)
ประชากร (2564)
• ทั้งหมด	82,060 คน
• ความหนาแน่น	100.92 คน/ตร.กม. (261.4 คน/ตร.ไมล์)
รหัสไปรษณีย์	55000
รหัสภูมิศาสตร์	5501
ที่ตั้งที่ว่าการ	ที่ว่าการอำเภอเมืองน่าน เลขที่ 538 หมู่ที่ 11 ตำบลไชยสถาน อำเภอเมืองน่าน จังหวัดน่าน 55000
	ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

เมืองน่าน (ไทยถิ่นเหนือ: ) เป็นอำเภอที่เป็นศูนย์กลางการบริหารราชการและศูนย์กลางธุรกิจของจังหวัดน่าน

แต่เดิมที อำเภอเมืองน่าน มีอาณาเขตที่กว้างขวางมาก ภายหลังจึงมีการแบ่งพื้นที่การปกครองออกเป็นอำเภอต่างๆ ตามลำดับ ดังนี้

อำเภอแม่จริม
- วันที่ 24 กันยายน พ.ศ. 2512 ได้มีประกาศกระทรวงมหาดไทยให้แยกตำบลพงษ์ ตำบลหนองแดง และตำบลหมอเมือง ออกจากการปกครองของอำเภอเมืองน่าน รวมตั้งเป็น กิ่งอำเภอแม่จริม
- วันที่ 12 เมษายน พ.ศ. 2520 จึงมีพระราชกฤษฎีกาฯ ให้ยกฐานะขึ้นเป็น ”อำเภอแม่จริม“
อำเภอบ้านหลวง
- วันที่ 17 มีนาคม พ.ศ. 2496 โอนพื้นที่ตำบลสวด อำเภอปง จังหวัดเชียงราย ให้มาขึ้นกับจังหวัดน่าน
- วันที่ 12 มกราคม พ.ศ. 2516 ตั้งตำบลป่าคาหลวง แยกจากตำบลสวด
- วันที่ 13 พฤษภาคม พ.ศ. 2518 ได้มีประกาศกระทรวงมหาดไทยให้แยกตำบลป่าคาหลวง ตำบลสวด และตำบลบ้านฟ้า ออกจากการปกครองของอำเภอเมืองน่าน รวมตั้งเป็น กิ่งอำเภอบ้านหลวง แต่ไม่สามารถตั้งเป็นอำเภอใหม่ได้ เนื่องจากไม่เข้าเกณฑ์ในการจัดตั้งอำเภอใหม่
- วันที่ 26 สิงหาคม พ.ศ. 2523 ได้มีประกาศกระทรวงมหาดไทยให้แยกบางหมู่บ้านออกมาจากการปกครองของตำบลป่าคาหลวง รวมตั้งเป็นตำบลบ้านพี้
- วันที่ 3 พฤศจิกายน พ.ศ. 2536 จึงมีพระราชกฤษฎีกาฯ ยกฐานะขึ้นเป็น “อำเภอบ้านหลวง”
อำเภอสันติสุข
- วันที่ 24 กันยายน พ.ศ. 2512 ได้มีประกาศกระทรวงมหาดไทยให้แยกตำบลพงษ์ ตำบลหนองแดง และตำบลหมอเมือง ออกจากการปกครองของอำเภอเมืองน่าน รวมตั้งเป็น กิ่งอำเภอแม่จริม
- วันที่ 12 เมษายน พ.ศ. 2520 จึงมีพระราชกฤษฎีกาฯ ให้ยกฐานะขึ้นเป็น ”อำเภอแม่จริม“
- วันที่ 15 สิงหาคม พ.ศ. 2521 แยกหมู่ 4-6, 8, 10 และหมู่ 12 (ในขณะนั้น) ออกมาจากการปกครองของตำบลดู่พงษ์ จัดตั้งตำบลป่าแลวหลวง เพื่อเตรียมจัดตั้งเป็นกิ่งอำเภอ
- วันที่ 14 กรกฎาคม พ.ศ. 2524 ได้มีประกาศกระทรวงมหาดไทยให้แยกท้องที่ตำบลป่าแลวหลวง และตำบลดู่พงษ์ ของอำเภอเมืองน่าน ออกมาตั้งเป็น กิ่งอำเภอสันติสุข
- วันที่ 16 มีนาคม พ.ศ. 2526 ได้มีประกาศกระทรวงมหาดไทยให้โอนท้องที่ตำบลพงษ์ (ส่วนที่เหลือจากการแยกตำบลแม่จริม) ของอำเภอแม่จริม เข้ามาสมทบในการปกครองของทางกิ่งอำเภอ โดยให้มีผลภายในวันที่ 21 เมษายน ปีเดียวกัน
- วันที่ 4 กรกฎาคม พ.ศ. 2537 จึงมีพระราชกฤษฎีกาฯ ให้ยกฐานะขึ้นเป็น ”อำเภอสันติสุข“
อำเภอภูเพียง
- วันที่ 10 มิถุนายน พ.ศ. 2490 แยกพื้นที่หมู่ 4-7 (ในขณะนั้น) ของตำบลน้ำแก่น จัดตั้งขึ้นเป็นตำบลนาปัง และแยกพื้นที่หมู่ 4-6 (ในขณะนั้น) ของตำบลท่าน้าว จัดตั้งขึ้นเป็นตำบลม่วงตึ๊ด กับแยกพื้นที่หมู่ 6-7 (ในขณะนั้น) ของตำบลฝายแก้ว จัดตั้งขึ้นเป็นตำบลเมืองจัง
- วันที่ 12 กันยายน พ.ศ. 2533 โดยแยกพื้นที่หมู่ 3, 6, 9-10 และหมู่ 12 (ในขณะนั้น) ของตำบลน้ำแก่น ตั้งเป็นตำบลน้ำเกี๋ยน
- วันที่ 1 มิถุนายน พ.ศ. 2540 ได้มีประกาศกระทรวงมหาดไทยให้แยกพื้นที่ตำบลม่วงตึ๊ด ตำบลนาปัง ตำบลน้ำแก่น ตำบลน้ำเกี๋ยน ตำบลเมืองจัง ตำบลท่าน้าว และตำบลฝายแก้ว ของอำเภอเมืองน่าน จัดตั้งเป็น กิ่งอำเภอภูเพียง
- วันที่ 24 สิงหาคม พ.ศ. 2550 จึงมีพระราชกฤษฎีกาฯ ให้ยกฐานะขึ้นเป็น ”อำเภอภูเพียง“ ตามโครงการเฉลิมพระเกียรติเนื่องในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา 80 พรรษา 5 ธันวาคม พ.ศ. 2550

ที่ตั้งและอาณาเขต

อำเภอเมืองน่านมีอาณาเขตติดต่อกับอำเภอข้างเคียง ดังนี้

ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอเชียงม่วน อำเภอปง (จังหวัดพะเยา) และอำเภอท่าวังผา
ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอสันติสุขและอำเภอภูเพียง
ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอเวียงสา
ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอบ้านหลวง

การแบ่งเขตการปกครอง

การปกครองส่วนภูมิภาค

อำเภอเมืองน่านแบ่งเขตการปกครองย่อยออกเป็น 11 ตำบล 109 หมู่บ้าน ได้แก่

ที่	ชื่อตำบล	อักษรโรมัน	จำนวนหมู่บ้าน	จำนวนประชากร (ธันวาคม 2565)^[1]
1.	ในเวียง	Nai Wiang	-	17,241
2.	บ่อ	Bo	10	4,293
3.	ผาสิงห์	Pha Sing	9	7,109
4.	ไชยสถาน	Chai Sathan	11	8,254
5.	ถืมตอง	Thuem Tong	8	3,460
6.	เรือง	Rueang	8	4,257
7.	นาซาว	Na Sao	7	3,619
8.	ดู่ใต้	Du Tai	15	8,653
9.	กองควาย	Kong Khwai	12	5,199
10.	บ่อสวก	Bo Suak	13	6,473
11.	สะเนียน	Sanian	16	13,507

การปกครองส่วนท้องถิ่น

ท้องที่อำเภอเมืองน่าน ประกอบด้วย องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 11 แห่ง ได้แก่

เทศบาลเมืองน่าน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลในเวียงทั้งตำบลและบางส่วนของตำบลผาสิงห์
เทศบาลตำบลดู่ใต้ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลดู่ใต้ทั้งตำบล
เทศบาลตำบลกองควาย ครอบคลุมพื้นที่ตำบลกองควายทั้งตำบล
องค์การบริหารส่วนตำบลบ่อ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ่อทั้งตำบล
องค์การบริหารส่วนตำบลผาสิงห์ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลผาสิงห์ (นอกเขตเทศบาลเมืองน่าน)
องค์การบริหารส่วนตำบลไชยสถาน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลไชยสถานทั้งตำบล
องค์การบริหารส่วนตำบลถืมตอง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลถืมตองทั้งตำบล
องค์การบริหารส่วนตำบลเรือง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลเรืองทั้งตำบล
องค์การบริหารส่วนตำบลนาซาว ครอบคลุมพื้นที่ตำบลนาซาวทั้งตำบล
องค์การบริหารส่วนตำบลบ่อสวก ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ่อสวกทั้งตำบล
องค์การบริหารส่วนตำบลสะเนียน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลสะเนียนทั้งตำบล

สถานที่สำคัญ

สถานที่ท่องเที่ยว

พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ น่าน
เสาหลักเมืองน่าน
แนวกำแพงเมืองเก่า
วนอุทยานถ้ำผาตูบ ตำบลผาสิงห์
แหล่งเตาเผาโบราณบ้านบ่อสวก ตำบลบ่อสวก
น้ำตกดอยหลวง ตำบลเรือง
น้ำตกสองแคว ตำบลสะเนียน
น้ำตกดอยหมอก
น้ำตกห้วยซ้อน
ดอยตีดู้ว์
หาดหินขาว หมู่บ้านท่าช้าง ตำบลในเวียง
ศูนย์การเรียนรู้ดาราศาสตร์และหอดูดาว เฉลิมพระเกียรติฯ
โฮงเจ้าฟองคำ
พิพิธภัณฑ์ชุมชนบ้านพระเกิด
หอศิลป์ริมน่าน
หอศิลป์พิงพฤกษ์
หออัตลักษณ์นครน่าน

ศาสนาพุทธในอำเภอเมืองน่าน

พระอารามหลวงมหานิกาย

วัดพระธาตุช้างค้ำวรวิหาร (พระอารามหลวงชั้นตรี ชนิดวรวิหาร) ตำบลในเวียง อำเภอเมืองน่าน
วัดพญาภู (พระอารามหลวงชั้นตรี ชนิดสามัญ) ตำบลในเวียง อำเภอเมืองน่าน