ปฏิบัติการค้นหาและกู้ภัยถ้ำหลวง เป็นปฏิบัติการค้นหาและกู้ภัยผู้ประสบภัย 13 ชีวิต ที่ติดภายในถ้ำหลวง บนอุทยานถ้ำหลวง-ขุนน้ำนางนอน อำเภอแม่สาย จังหวัดเชียงราย [ 15] ระหว่างวันที่ 23 มิถุนายน – 10 กรกฎาคม 2561 ประกอบด้วยสมาชิกทีมฟุตบอลเยาวชนในท้องถิ่น 12 คน และผู้ช่วยผู้ฝึกสอน 1 คน ที่เข้าไปสำรวจและหายตัวไป[ 16] [ 17] ทั้งหมดได้เข้าไปในถ้ำหลวงและไม่สามารถกลับออกมาได้เนื่องจาก หลังจากทั้ง 13 คนเข้าไปในถ้ำหลวงในขณะนั้นมีฝนตกหนัก และทำให้น้ำฝนไหลเอ่อเข้าท่วมถ้ำตามเส้นทางน้ำภายในถ้ำ จากทั้งดอยผาหมี จากปากทางเข้าถ้ำ รวมไปถึงรอยแยกบนเขาและสันเขาจนท่วมเอ่อบริเวณที่เป็นเหวหรือจุดต่ำสุดของถ้ำที่ทั้ง 13 คนต้องเดินทางผ่าน และน้ำได้ท่วมปิดทางออก จึงทำให้ทั้ง 13 คนออกมาไม่ได้ โดยเริ่มปฏิบัติการค้นหาโดยทันทีตั้งแต่วันที่ 23 มิถุนายน 2561[ 18] เป็นการรวมผู้เชี่ยวชาญด้านการกู้ภัย การดำน้ำ การขุดเจาะ นักภูมิศาสตร์ นักปีนเขา ตำรวจ ทหาร เอกชนจากทุกภาคส่วนทั้งในประเทศไทย และต่างประเทศ[ 19] ซึ่งเป็นปฏิบัติการที่ได้รับความสนใจจากสังคมเป็นวงกว้าง[ 20] [ 21] [ 22]
ปฏิบัติการนี้มีผู้เข้าร่วมในการช่วยชีวิตกว่า 10,000 คน ซึ่งรวมถึงนักดำน้ำกว่า 100 คน, นักกู้ภัยจำนวนมาก, ตัวแทนจากหน่วยงานของรัฐประมาณ 100 แห่ง, เจ้าหน้าที่ตำรวจ 900 คน และทหาร 2,000 คน รวมทั้งจำเป็นต้องใช้เฮลิคอปเตอร์ตำรวจสิบลำ, รถพยาบาลตำรวจเจ็ดคัน, ถังดำน้ำมากกว่า 700 ถัง และสูบน้ำมากกว่าหนึ่งพันล้านลิตรออกจากถ้ำ
กระทั่งเวลาประมาณ 22.33 น. ของวันที่ 2 กรกฎาคม 2561 ทางผู้ว่าราชการจังหวัดเชียงราย ได้แถลงอย่างเป็นทางการว่า พบผู้ประสบเหตุแล้วทั้ง 13 ชีวิต อยู่บริเวณที่เรียกว่า "เนินนมสาว" ซึ่งอยู่เลยพัทยาบีชไปอีกประมาณ 300-400 เมตร ซึ่งในตอนแรกกู้ภัยคาดว่าทั้ง 13 คนจะอยู่บริเวณนั้น รวมเวลาการปฏิบัติภารกิจจนพบตัวเป็นเวลา 9 วัน 5 ชั่วโมง 41 นาที ซึ่งพบว่าทั้ง 13 ชีวิตปลอดภัย[ 23] และระหว่างวันที่ 8 ถึง 10 กรกฎาคม 2561 ได้เริ่มมีการลำเลียงผู้ติดถ้ำออกมาจนครบหมดทุกคนได้สำเร็จ รวมระยะเวลาปฏิบัติภารกิจทั้งสิ้น 17 วัน 4 ชั่วโมง 29 นาที[ 24]
สูญหาย
เวลา 10.00 น. เมื่อวันที่ 23 มิถุนายน 2561 ผู้ช่วยผู้ฝึกสอน และนักฟุตบอลเยาวชนทีมฟุตบอลหมูป่าอะคาเดมีแม่สาย เดินทางมาฝึกซ้อมฟุตบอลที่สนามบ้านจ้อง ตำบลโป่งผา อำเภอแม่สาย จังหวัดเชียงราย หลังจากฝึกซ้อมฟุตบอลเสร็จทั้งผู้ช่วยผู้ฝึกสอน อายุ 26 ปี 1 คน และนักฟุตบอลเยาวชนทีมฟุตบอลหมูป่าอะคาเดมีแม่สาย อายุระหว่าง 11–16 ปี 12 คนได้ชักชวนกันขี่จักรยานเดินทางไปสำรวจบริเวณถ้ำหลวง ภายในวนอุทยานถ้ำหลวง-ขุนน้ำนางนอน และขาดการติดต่อเป็นเวลานานจนผู้ปกครองแจ้งให้เจ้าหน้าที่ตำรวจทราบ[ 25] จึงประสานกู้ภัยและนักดำน้ำดำเนินการค้นหา[ 26] และในเหตุการณ์นี้ยังมีนักฟุตบอลเยาวชนในทีมอีก 3 คน ที่ถูกชักชวนให้ไปสำรวจถ้ำด้วยกัน แต่ปฏิเสธที่จะเดินทางไปด้วยเนื่องด้วยเหตุผลส่วนตัว จึงไม่ได้ประสบเหตุกับทีม[ 27]
ผู้สูญหายมีรายชื่อดังต่อไปนี้:[ 28] [ 29]
การปฏิบัติการค้นหา
การค้นหาช่วงแรก
เวลา 15.00 น. ของวันที่ 23 มิถุนายน 2561 เจ้าหน้าที่วนอุทยานถ้ำหลวง-ขุนน้ำนางนอน สังเกตเห็นรถจักรยานจอดอยู่ 11 คัน จนเวลา 22.00 น. ในวันเดียวกันทีมกู้ภัยของมูลนิธิสยามรวมใจแม่สาย และศูนย์วิทยุ 191 สภ. แม่สาย ได้รับแจ้งเหตุว่ามีเด็กหายตัวเข้าไปในถ้ำหลวง จึงได้ประสานงานส่งเจ้าหน้าที่ตำรวจสายตรวจในพื้นที่ เข้าไปตรวจสอบเวลา ตี 1 ของวันที่ 24 มิถุนายน เป็นการค้นหาภายในถ้ำเป็นครั้งแรก ออกจากถ้ำเวลาตี 3 รายงานว่าพบรองเท้าแตะและข้าวของจำนวนหนึ่งวางทิ้งไว้บนพื้นถ้ำ และระดับน้ำภายในถ้ำที่สูงขึ้นเรื่อย ๆ พอรุ่งเช้า 7.30 น. ของวันที่ 24 มิถุนายน เริ่มกลับไปค้นหาต่อ พบว่าระดับน้ำภายในถ้ำสูงขึ้นกว่าเดิม สภาพอากาศข้างในมีความชื้นและอากาศไม่ถ่ายเท ตอนบ่ายโมงได้พยายามสูบน้ำออก แต่ก็เลิกไปเพราะน้ำขุ่นและมีทรายไหล จนเวลา 18.00 น. เจ้าหน้าที่ประสานขอความช่วยเหลือจากหน่วยทำลายใต้น้ำจู่โจม ได้ส่งทีมประดาน้ำชุดแรกเข้าไป พบรอยนิ้วมือคนเกาะตามถ้ำ[ 30]
วันจันทร์ที่ 25 มิถุนายน ตั้งแต่เที่ยงคืน เริ่มมีการค้นหาจากหลายหน่วยงานทั้งของทหารและตำรวจตระเวนชายแดน (ตชด.) หน่วยเรือรักษาความสงบเรียบร้อยตามลำแม่น้ำโขง (นรข.) จนเวลา 2.30 น. หน่วยซีลซึ่งมีนาวาเอก อนันต์ สุราวรรณ เป็นหัวหน้างาน มาถึงบริเวณถ้ำหลวง เพื่อร่วมวางแผนค้นหา โดยแบ่งเป็น 4 ทีมเพื่อค้นหา จนเวลา 17.30 น. หน่วยซีล รายงานว่าพบรอยเท้าและสายผูกเปล จนเวลา 19.30 น. หน่วยซีลถอนกำลังออกจากถ้ำเนื่องจากปริมาณน้ำสูงขึ้นจนถึงระดับอันตราย
ตั้งแต่เช้าวันอังคารที่ 26 มิถุนายน เริ่มค้นหาอีกครั้ง โดยมีเครื่องสูบน้ำเข้ามา ขณะเดียวกันก็สำรวจภายนอกถ้ำ วันพุธที่ 27 มิถุนายน ฝนยังคงตกต่อเนื่อง เจ้าหน้าที่ที่ปักหลักอยู่ข้างในจึงต้องถอยมาอยู่ที่โถง 2 ยังมีการสำรวจโพรง 3 แห่ง แต่ไม่สามารถโรยตัวเข้าไปได้ จนเวลา 20.00 น. ทีมกู้ภัยจำนวน 3 คน จากองค์กร British Cave Rescue Council -BCRC มาถึงบริเวณถ้ำหลวง หลังจากนี้ยังคงสำรวจโพรงถ้ำและระบายน้ำอย่างต่อเนื่อง มีการซ้อมเคลื่อนย้ายผู้ป่วยฉุกเฉินในวันที่ 30 มิถุนายน และวันที่ 1 กรกฎาคม มีคำสั่งให้ระดมถังออกซิเจนเข้าถ้ำ[ 31]
ค้นพบ
2 กรกฎาคม 2561 เวลา 21.38 น. นักประดาน้ำชาวอังกฤษ 2 คนได้ค้นพบผู้รอดชีวิตทั้ง 13 คน เวลา 22:15 น. ณรงค์ศักดิ์ โอสถธนากร ผู้ว่าฯ เชียงราย ออกแถลงข่าวอย่างเป็นทางการ พบ 13 ชีวิตทีมหมูป่าแล้ว[ 32] พบ 13 ชีวิตบริเวณบนเนินนมสาว เลยจากหาดพัทยาไป 400 เมตร โดยอยู่ห่างจากปากถ้ำ 4 กม. ผู้พบคือริชาร์ด สแตนตัน และจอห์น โวลันเธน ซึ่งได้รับมอบหมายเป็นชุดปฏิบัติการแนวหน้าเพื่อวางเส้นนำทางในถ้ำสำหรับทีมซีล และทีมกู้ภัยนานาชาติคนอื่น ๆ แต่เมื่อโวลันเทนวางเส้นนำทางจนสุดปลายเชือกแล้ว จึงโผล่เหนือน้ำก็พบทั้ง 13 ชีวิตรอคอยอยู่บนเนินนมสาว[ 33]
วิดีโอการพบผู้รอดชีวิต ที่ถ่ายโดยนักประดาน้ำชาวอังกฤษ ได้โพสต์ลงบนเฟซบุ๊กของหน่วยบัญชาการสงครามพิเศษทางเรือ กองเรือยุทธการ [ 34] ในวิดีโอแสดงให้เห็นว่า เด็ก ๆ ไม่รู้ว่าตัวเองติดอยู่ในถ้ำนานแล้วเท่าใด จากที่เด็กคนหนึ่งถามว่า วันนี้คือวันอะไร[ 35]
3 กรกฎาคม ทีมดำน้ำ 7 คน รวมถึงแพทย์และพยาบาล เข้าร่วมกับ 13 ชีวิตภายในถ้ำ ยังมีคลิปที่ 2 ออกมา หลายคนได้ห่มฟอยล์เพื่อเพิ่มความอบอุ่น มีการปฐมพยาบาลรอยถลอก แพทย์ประเมินว่า สภาพร่างกายสมบูรณ์ โดยดูจากกิจกรรม หากเดินได้ 15 ก้าว ถือว่าปกติดี[ 36]
วางแผนและเตรียมการ
มีการติดตั้งปั๊มน้ำสูบออกจากถ้ำ
ท่อสูบน้ำภายในถ้ำ
กระดานบันทึกข้อมูล
ปฏิบัติการครั้งนี้ต้องเผชิญกับระดับน้ำที่สูงขึ้น แผนคือ การฝึกใช้อุปกรณ์ดำน้ำ หรือรออีกหลายเดือนจนกว่าระดับน้ำจะลดลง[ 37] [ 38] โดยปกติแล้ว ถ้ำจะมีน้ำท่วมในช่วงฤดูฝน คือท่วมตั้งแต่กันยายนถึงตุลาคม[ 39] แต่น้ำก็ยังอาจสูงท่วมได้มากกว่านี้เพราะเพิ่งเข้าฤดูฝน และจะตกหนักสุดในเดือนสิงหาคม การให้เด็ก ๆ รอคอย 4 เดือน อาจส่งผลกระทบทางด้านจิตใจและเสี่ยงต่อการป่วยและเป็นโรค[ 40]
จากการสำรวจทางน้ำไหลภายในถ้ำ จุดที่เด็ก ๆ อยู่นั้นอยู่ห่างจากปากถ้ำ 3.75 กิโลเมตร (2.33 ไมล์) และอยู่ต่ำกว่ายอดเขา 800–1,000 เมตร (2,600–3,300 ฟุต)[ 41] โถงที่อยู่มีความกว้างราว 8 ม. ความสูงราว 3 ม.[ 40] เส้นทางที่จะเข้าถึงมีน้ำท่วมขังหลายจุดและบางช่วงก็แคบมาก[ 42] และบางช่วงกระแสน้ำไหลเชี่ยวและทัศนวิสัยเท่ากับ 0[ 43] การเดินทางเข้าไปในถ้ำใช้เวลาหลายชั่วโมงแม้จะเป็นนักประดาน้ำที่มีประสบการณ์[ 38] จากข้อมูลของหน่วยซีลรายงานว่าการเข้า-ออกถ้ำใช้เวลาถึง 11 ชม. เป็นขาเข้า 6 ชม. และขาออก 5 ชม.[ 44] ทีมจึงได้ค้นหาทางออกอื่นที่อาจเป็นเส้นทางที่ง่ายกว่า[ 45] การเจาะถ้ำก็ใช้เป็นการช่วยระบายน้ำออกจากถ้ำได้ และพิจารณาการเปิดช่องทางสำหรับการออกจากถ้ำด้วย อย่างไรก็ดียังไม่พบจุดเจาะถ้ำที่เหมาะสม[ 42] [ 41] บริเวณโถงพัทยาบีช หากขุดเจาะจากด้านบน คาดว่ามีระยะ 1.2 กิโลเมตร (0.75 ไมล์) แต่การขุดเจาะอาจเป็นไปด้วยความยากลำบาก เนื่องจากเต็มไปด้วยชั้นหินปูนและอาจใช้เวลานานหลายอาทิตย์[ 40]
มีการติดตั้งระบบปั๊มน้ำออกจากถ้ำและได้ทำการเปลี่ยนทางน้ำไหล จากการวัดระดับน้ำในวันที่ 5 กรกฎาคม สามารถลดระดับน้ำได้ 1.5 เซนติเมตร (0.59 นิ้ว) ต่อชั่วโมง ส่งผลทำให้ทีมผู้ช่วยเหลือสามารถเดินเข้าไปได้ในถ้ำ 1.5 กิโลเมตร (0.93 ไมล์) อย่างไรก็ดี คาดว่าฝนจะตกหนักในวันที่ 8 กรกฎาคม อาจจะต้องหยุดดำเนินการหรือเปลี่ยนวิธี เพราะอาจทำให้น้ำท่วมไปถึงผู้ติดอยู่ภายใน[ 46] [ 39] [ 41]
เมื่อวันที่ 6 กรกฎาคม นักทำลายใต้น้ำจู่โจมนอกราชการ อดีตหน่วยซีลที่รับภารกิจให้ลำเลียงขวดอากาศจากโถงสามภายในถ้ำหลวง ไปยังจุดต่าง ๆ บริเวณสามแยก ตั้งแต่เมื่อวันที่ 5 กรกฎาคม โดยเริ่มดำน้ำตั้งแต่เวลา 20.37 น. เมื่อเสร็จภารกิจขณะดำน้ำกลับได้หมดสติในน้ำ คู่ดำน้ำได้ทำการปฐมพยาบาล (CPR) แต่ไม่ได้สติ จึงนำกลับมายังโถงสามเพื่อปฐมพยาบาลอีกครั้ง แต่ก็ยังไม่ได้สติและเสียชีวิตลงเวลาประมาณ 01.00 น เจ้าหน้าที่จึงได้นำพาร่างออกมาถึงหน้าถ้ำหลวง และส่งไปยัง โรงพยาบาลค่ายเม็งรายมหาราช ภายหลังทราบชื่อคือ จ่าเอกสมาน กุนัน [ 47] [ 48] โดยสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวฯ ทรงรับสั่งจัดงานศพและพระราชทานน้ำหลวงอาบศพแด่จ่าเอกสมาน กุนัน[ 49]
การช่วยเหลือ
ช่วยเหลือออกจากถ้ำ
การลำเลียงผู้ประสบภัยภายในถ้ำหลวงทางอากาศโดยเฮลิคอปเตอร์
วันที่ 8 กรกฎาคม เริ่มปฏิบัติการช่วยเหลือออกจากถ้ำ เนื่องจากความพร้อมในหลาย ๆ ด้านทั้งระดับน้ำ ร่างกายของน้อง ๆ และทีมงาน เริ่มปฏิบัติการลำเลียงในเวลา 10.00 น. โดยมีทีมผู้เชี่ยวชาญดำน้ำจากต่างประเทศ 13 คนและหน่วยซีล 5 คน มีเจ้าหน้าที่ดำน้ำเข้าร่วมปฏิบัติการทั้งหมด 90 คน ในจำนวนนี้เป็นนักดำน้ำจากต่างชาติ 50 คน โดยสามารถนำคนแรกออกจากถ้ำได้เวลา 17.40 น. ซึ่งถือว่าเร็วกว่าประมาณการเดิมถึง 3 ชม. ส่วนคนที่ 2 ออกมาในอีก 10-20 นาทีต่อมา ส่วนคนที่ 3 และ 4 ออกมาเวลา 19.40 น. และ 19.50 น. ทั้งหมดถูกส่งตัวไปที่โรงพยาบาลสนามซึ่งตั้งขึ้นบริเวณหน้าปากถ้ำ เพื่อประเมินอาการและปฐมพยาบาลเบื้องต้น ก่อนเคลื่อนย้ายไปที่โรงพยาบาลเชียงรายประชานุเคราะห์ ซึ่งห่างจากถ้ำหลวงไปราว 58 กม.[ 50] ปฏิบัติการของวันแรก ต้องหยุดลง เนื่องจากต้องวางขวดอากาศและเชือกใหม่ เพราะขวดอากาศหมด อุปกรณ์ต่าง ๆ ที่ต้องทำใหม่ โดยใช้เวลา 10 ถึง 20 ชั่วโมง[ 51] [ 52] ปฏิบัติการช่วยเหลือในวันถัดมา 9 กรกฎาคม สภาพแวดล้อมพร้อม เช่นเดียวกับเมื่อวาน จึงเริ่มปฏิบัติการ เวลา 11.00 น.[ 53] โดยทีมนักประดาน้ำทีมเดิม แต่มีการเปลี่ยนแปลงบ้างเล็กน้อย[ 54] ภารกิจในวันนี้ช่วยเหลือออกมาได้อีก 4 คน[ 55] จนวันที่ 10 กรกฎาคม มีรายงานข่าวว่า สามารถช่วยนักฟุตบอลและผู้ช่วยผู้ฝึกสอน ได้ครบทั้ง 13 คน[ 24]
ในการลำเลียงทั้ง 13 ชีวิตออกจากถ้ำ ภารกิจไม่สามารถดำเนินการได้เนื่องจากระดับน้ำที่ยังสูงอยู่ จนวันที่ 7-8 กรกฎาคม ระดับน้ำจึงลดลง มีภาครัฐ และเอกชน เข้ามาช่วยสูบน้ำ ให้ลดลงวันละ 1-2 เซนติเมตร แต่บริเวณโถง 3 น้ำยังคงท่วมขังอยุ่ โดยได้เตรียมขวดอากาศ 200 ขวด ไปใต้น้ำตลอดทางไปจนถึงบริเวณที่เด็ก ๆ อยู่[ 56] จากนั้นลำเลียงผู้ประสบภัย โดยให้สวมเวทสูท ขนาด 5 มิลลิเมตร และสวมเครื่องชุดหายใจแบบเต็มหน้าพิเศษที่มีท่อหน้ากากเต็มหน้าต่อกับขวดออกซิเจน เมื่อดำน้ำลงไปพร้อมขวดอากาศที่มีการปรับความกดอากาศ ทำให้ไม่ลอยขึ้นมา และง่ายต่อการเคลื่อนย้าย โดย 1 คน จะมีนักดำน้ำลำเลียงไป ผู้ประสบภัยเพียงนอนอยู่นิ่ง ๆ ใช้ทีมงานเคลื่อนย้ายกว่า 100 คน ระหว่างทางจะมีการตรวจสอบอุณหภูมิร่างกายเป็นระยะ[ 57]
การฟื้นฟูร่างกาย
เมื่อถึงห้องผู้ป่วย แพทย์ได้รับการประเมินระดับความรู้สึก สัญญาณชีพ และสภาพความอบอุ่นของร่างกาย มีการเจาะเลือด เอกซเรย์ปอด ตรวจวัดคลื่นหัวใจ และให้น้ำเกลือ ฉีดวัคซีนป้องกันบาดทะยัก พิษสุนัขบ้า และมีการให้วิตามินบี 1 และยาปฏิชีวนะ ทางเส้นเลือดดำตามแผนการรักษา ผู้ป่วยชุดแรก 4 คน มีภาวะร่างกายอุณหภูมิต่ำ นำเครื่องให้ความอบอุ่น มี 2 คนมีความผิดปกติที่ปอด สงสัยว่าปอดอักเสบ และ 1 ราย มีแผลถลอกที่ข้อเท้าขวา ผู้ป่วยชุด 2 เมื่อแรกรับ ทุกคนอุณหภูมิร่างกายต่ำ และมี 1 คนอุณหภูมิร่างกายต่ำมากและมีภาวะหัวใจเต้นช้ากว่าปกติ แพทย์ให้ยาจนมีอาการปกติ เช้ารุ่งขึ้นทุกคนสดชื่นดี ตอบโต้ได้ ไม่มีไข้[ 58] และกลุ่มที่ 3 อีก 5 คน มีอาการปอดอักเสบเล็กน้อย[ 59]
จากข้อมูลของกระทรวงสาธารณสุข เด็ก ๆ มีน้ำหนักลดเฉลี่ย 2 กิโลกรัม[ 60] ยังอยู่ในอาการ Refeeding syndrome ยังไม่สามารถรับประทานอาหารปกติได้ทันที[ 61] แต่สามารถรับประทานอาหารอ่อน ๆ ได้อย่างเช่น โจ๊ก สำหรับอาหารปกติน่าจะรับประทานได้ใน 10 วัน[ 62]
ความช่วยเหลือและกำลังใจ
ในประเทศ
พระบรมวงศานุวงศ์
พระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงมีพระราชกระแสชื่นชม ทรงขอบใจทุกคนทุกฝ่ายที่ปฏิบัติการณ์ช่วยเหลือออกจากถ้ำหลวงขุนน้ำนางนอน จังหวัดเชียงราย ประสบความสำเร็จอย่างงดงาม
พระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงติดตามการให้ความช่วยเหลือกลุ่มเด็กและโค้ชฟุตบอล จำนวน 13 ราย ที่ยังติดอยู่ในภายในถ้ำหลวง-ขุนน้ำนางนอน อ.แม่สาย จ.เชียงราย รวมทั้งทรงห่วงใยกลุ่มผู้ประสบภัยทุกคน และทรงให้กำลังใจไปยังครอบครัวผู้ประสบภัยทุกคน[ 63] รวมถึงทรงพระราชทานสิ่งของและอุปกรณ์ต่าง ๆ ที่จำเป็นในการกู้ภัยให้แก่ผู้ปฏิบัติงาน ตามที่มีการร้องขอการสนับสนุนเช่นอุปกรณ์ดำน้ำ ชุดดำน้ำ หลอดไฟให้ความสว่างในถ้ำชนิดมีแบตเตอรี่ในตัว หลอดและถังเก็บอากาศสำหรับนักดำน้ำไว้สับเปลี่ยนระหว่างการดำน้ำในถ้ำ ทั้งยังทรงพระราชทานกำลังใจให้แก่ผู้ปฏิบัติหน้าที่ในการติดตามค้นหาขอให้ประสบความสำเร็จ[ 64] และได้ทรงพระกรุณาฯ พระราชทานจัดตั้งโรงครัวพระราชทานซึ่งพระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัวพระราชทานเลี้ยงเจ้าหน้าที่และสื่อมวลชนในภารกิจค้นหาทีมนักฟุตบอลเยาวชน 13 คนที่พลัดหลงไปในถ้ำหลวง-ขุนน้ำนางนอน อำเภอแม่สาย จังหวัดเชียงราย โดยมีบรรดาจิตอาสาผลัดเปลี่ยนหมุนเวียนมาช่วยกันประกอบอาหารเพิ่มขึ้นอีกแห่ง ซึ่งก่อนหน้านี้ วันที่ 24 มิ.ย. ทหาร มทบ.37 ได้ใช้รถเคลื่อนที่ตั้ง "ครัวพระราชทาน" แห่งแรก ด้านทิศใต้ของวนอุทยานฯ เลี้ยงประชาชนวันละ 1,000 คน[ 65] และหลังจากที่ทรงทราบว่า จ.อ.สมาน กุนัน ได้เสียชีวิต จึงมีรับสั่งให้จัดงานศพอย่างสมเกียรติและทรงมีรับสั่งให้ดูแลครอบครัวและบุตรหลานอย่างดีที่สุด[ 66]
สมเด็จพระเจ้าน้องนางเธอ เจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์ อัครราชกุมารี กรมพระศรีสวางควัฒน วรขัตติยราชนารี ทรงห่วงใยทีมฟุตบอลหมูป่าอะคาเดมี และโค้ช รวม 13 ชีวิตที่ติดอยู่ในถ้ำหลวง-ขุนน้ำนางนอน อ.แม่สาย จ.เชียงราย ทั้งนี้พระองค์ได้พระราชทานเงิน จำนวน 500,000 บาท ให้แก่ นายณรงค์ศักดิ์ โอสถธนากร ผู้ว่าฯ เชียงราย เพื่อนำไปจัดซื้ออาหาร ยา สิ่งของจำเป็นต่างๆ ในการปฏิบัติการช่วยเหลืออย่างเร่งด่วน และพระราชทานกำลังใจ และมีพระดำรัส "ให้ทุกคนปลอดภัย และประสบความสำเร็จในการช่วยเหลือเด็ก 13 ชีวิตที่ติดถ้ำ ทั้งเจ้าหน้าที่และทุกคนที่เกี่ยวข้อง ขอให้พระคุ้มครองทั้งคนช่วยและคนถูกช่วย"[ 67]
ทูลกระหม่อมหญิงอุบลรัตนราชกัญญา สิริวัฒนาพรรณวดี ทรงโพสต์ข้อความทางอินสตาแกรม ประทานกำลังใจให้เจ้าหน้าที่และผู้ที่เกี่ยวข้องกับการช่วยเหลือ 13 ชีวิต ระบุว่า “ขอให้กำลังใจเจ้าหน้าที่และทุกคนที่เกี่ยวข้องกับการช่วยเหลือ 13 ชีวิตที่ติดถ้ำ ขอให้พระคุ้มครองทั้งคนช่วยและคนถูกช่วย”[ 68] และได้ทรงโพสต์ภาพถ่ายฝีพระหัตถ์แสดงความดีพระทัย หลังทรงทราบข่าวพบ 13 ชีวิตทีมฟุตบอลหมูป่าอะคาเดมี่ในถ้ำหลวงแล้ว โดยมีข้อความบรรยายภาพว่า "พบหมูป่าแล้ว ดีใจจัง ขอบคุณทุกคนที่ช่วยเหลือน้องๆ ทั้ง 13 คน"[ 69]
พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าโสมสวลี กรมหมื่นสุทธนารีนาถ เสด็จแทนพระองค์เป็นประธานในพิธีทบทวนคำปฏิญาณและสวนสนามของลูกเสือ เนื่องในวันคล้ายวันสถาปนาคณะลูกเสือแห่งชาติ ประจำปี 2561 ที่สนามกีฬาแห่งชาติ โดยก่อนเสด็จกลับ ทรงมีพระปฏิสันถารกับพลอากาศเอก ประจิน จั่นตอง รองนายกรัฐมนตรี โดยทรงห่วงใยเด็กๆ และโค้ช 13 ชีวิต ที่ติดอยู่ภายในถ้ำหลวง วนอุทยานถ้ำหลวง-ขุนน้ำนางนอน อ.แม่สาย จ.เชียงราย พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าโสมสวลี กรมหมื่นสุทธนารีนาถ มีพระดำรัสว่า “ไม่ทราบตอนนี้ เด็กๆ ยังหาไม่เจอหรอคะ ที่เชียงราย …ก็ติดตามข่าว เป็นห่วง ก็ขอฝากให้กำลังใจเจ้าหน้าที่ที่ปฏิบัติงาน เพราะว่าพระองค์หญิงก็ทราบว่าคงลำบาก เพราะว่าน้ำสูงและก็ถ้ำมันมืดมาก ก็ขอภาวนาให้หาได้โดยเร็ว เพราะว่าเป็นห่วงเด็ก ๆ”[ 70]
สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าทีปังกรรัศมีโชติ มหาวชิโรตตมางกูร สิริวิบูลยราชกุมาร ทรงติดตามข่าว นักฟุตบอลเยาวชนและผู้ฝึกสอนทีมหมูป่าอะคาเดมี ที่ติดอยู่ในถ้ำหลวง วนอุทยานถ้ำหลวง-ขุนน้ำนางนอน อำเภอแม่สาย จังหวัดเชียงราย ด้วยความห่วงใย การนี้ ได้ประทานโปสการ์ดเพื่อเป็นกำลังใจให้แก่นักฟุตบอลเยาวชนและผู้ฝึกสอน เป็นภาพโปสการ์ดภาพก้อนหินที่มีสีและขนาดแตกต่างกันจัดเรียงซ้อนกัน ในแต่ละก้อนมีข้อความภาษาเยอรมัน ที่สื่อถึงการประทานกำลังใจ ได้แก่ คำว่า Mut (กล้าหาญ), Glück (มีโชคดี), Gelassenheit (มีความสุข), Erfolg (ประสบความสำเร็จ), Freude (มีความยินดี), Gesundheit (ให้มีสุขภาพดี) ด้านในของภาพโปสการ์ด สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าทีปังกรรัศมีโชติ มหาวชิโรตตมางกูร สิริวิบูลยราชกุมาร ได้มีลายพระหัตถ์ ลงวันที่ 3 กรกฎาคม 2561 ที่ทรงแสดงถึงความห่วงใยต่อนักฟุตบอลเยาวชนและผู้ฝึกสอนเป็นภาษาเยอรมัน โดยมีข้อความที่แปลเป็นภาษาไทยว่า
“เด็ก ๆ ที่รัก
พวกเธอคงกลัวกันมากอย่างแน่นอน แต่ฉันก็นึกถึงพวกเธออยู่เสมอ ฉันมีความยินดีมากที่ทุกคนปลอดภัยและสุขภาพแข็งแรง ฉันขอขอบคุณเจ้าหน้าที่ทุกคนในการช่วยเหลือในครั้งนี้และขอให้ภารกิจนี้ประสบความสำเร็จได้ด้วยดี
(ลงพระนาม) ทีปังกรรัศมีโชติ”[ 71]
รัฐบาล
ต่างประเทศ
เยอรมนี ส่งนักประดาน้ำมาช่วยเหลือผู้ประสบภัยในถ้ำหลวง[ 97]
สหราชอาณาจักร นักสำรวจ เวิร์น อันสเวิร์ธ[ 98] และผู้ชำนาญการดำน้ำในถ้ำ จาก British Cave Rescue Council (BCRC) รอเบิร์ต ชาร์ลี ฮาร์เปอร์, ริชาร์ด วิลเลียม สแตนตัน และจอห์น โวลันเธน [ 99] พร้อมด้วย คริส จีเวลล์, เจสัน มัลลินสัน จากสมาคมดำน้ำในถ้ำ Cave Diving Group (CDG) และทิม แอคตัน พร้อมด้วยผู้เชี่ยวชาญท่านอื่นๆ ได้เดินทางมาช่วยเหลือนักกีฬาฟุตบอลเยาวชนพร้อมผู้ฝึก จำนวน 13 คน ที่ติดค้างอยู่ในถ้ำ[ 98] 10 กรกฎาคม เทเรซา เมย์ นายกรัฐมนตรี ทวิตเตอร์ ข้อความกล่าวว่า “ยินดีที่ภารกิจการช่วยเหลือผู้ติดอยู่ในถ้ำในประเทศไทยสำเร็จลุล่วง โลกได้ติดตามและจะยกย่องความกล้าหาญของผู้ที่เกี่ยวข้องทุกคน”[ 100]
สหรัฐอเมริกา 27 มิถุนายน พลเอก ธารไชยยันต์ ศรีสุวรรณ เปิดเผยว่าได้รับแจ้งจากหน่วยบัญชาการอินโดแปซิฟิกสหรัฐ (USPACOM) ของสหรัฐอเมริกา ได้ประสานส่งเจ้าหน้าที่ ทหารและพลเรือนที่มีความเชี่ยวชาญด้านการบรรเทาสาธารณภัยมาช่วยเหลือ[ 101] [ 102] และยังมีความช่วยเหลือจากนายอีลอน มัสก์ ผู้บริหารของบริษัทสเปซเอ็กซ์ โดยได้นำเรือดำน้ำจิ๋ว "หมูป่า" มาช่วยในการปฏิบัติการในครั้งนี้และมอบให้รัฐบาลไทยในการใช้ในกรณีฉุกเฉินครั้งต่อไป[ 103] 8 กรกฎาคม ดอนัลด์ ทรัมป์ ประธานาธิบดี ทวิตเตอร์ข้อความกล่าวว่า กำลังทำงานร่วมกับรัฐบาลไทยอย่างใกล้ชิด เพื่อที่จะช่วยเด็กออกมาจากถ้ำได้อย่างปลอดภัย ด้วยคนที่มีความกล้าหาญ และความเชี่ยวชาญ[ 104] และวันที่ 10 กรกฎาคม ทวิตเตอร์ข้อความกล่าวว่า “ในนามของสหรัฐอเมริกา ขอแสดงความยินดีกับหน่วยซีลของประเทศไทย และแสดงความยินดีที่ภารกิจช่วยเหลือเด็ก ๆ 12 ชีวิต และโค้ช จากถ้ำในประเทศไทย เป็นช่วงเวลาที่สวยงาม ทั้งหมดออกมาแล้ว เยี่ยมมาก!”[ 105]
พม่า 28 มิถุนายน ทำเนียบประธานาธิบดีพม่าได้ออกแถลงการณ์ระบุว่า พม่าจะให้ความช่วยเหลืออย่างเต็มที่ต่อปฏิบัติการค้นหาเยาวชนนักฟุตบอลทีมหมูป่าและผู้ฝึกสอน รวม 13 คน ที่ได้หายเข้าไปในถ้ำ[ 109] และได้มีการส่งเจ้าหน้าที่สำรวจถ้ำหลวงด้านที่ติดกับฝั่งประเทศพม่า[ 110]
ออสเตรเลีย พลเอก ธารไชยยันต์ ศรีสุวรรณ ผู้บัญชาการทหารสูงสุดกล่าวว่า รัฐบาลออสเตรเลียพร้อมสนับสนุนที่จะส่งเจ้าหน้าที่กู้ภัย ผู้เชี่ยวชาญ ทั้งยังพร้อมสนับสนุนอุปกรณ์ที่ทันสมัยร่วมปฏิบัติภารกิจค้นหานักฟุตบอลเยาวชนและโค้ช[ 111] รวมทั้ง ดร.ริชาร์ด แฮร์ริส พร้อมทีมงานผู้เชี่ยวชาญท่านอื่นๆ จากออสเตรเลีย[ 112]
ญี่ปุ่น ส่งผู้เชี่ยวชาญเรื่องน้ำซึ่งได้รับมอบหมายจากโครงการความร่วมมือของรัฐบาลญี่ปุ่นเพื่อช่วยเหลือเรื่องการระบายน้ำออกจากถ้ำ[ 113]
จีน สถานเอกอัครราชทูตสาธารณรัฐประชาชนจีนประจำประเทศไทยแถลงว่าหน่วยงานของรัฐบาลจีนกำลังเตรียมส่งผู้เชี่ยวชาญด้านการกู้ภัยและการค้นหาผู้ประสบภัยในถ้ำจำนวน 6 คน โดยเจ้าหน้าที่ผู้เชี่ยวชาญจากจีนได้นำอุปกรณ์ช่วยชีวิตมาด้วย เช่น หุ่นยนต์ใต้น้ำ อุปกรณ์ดำน้ำ สเปกโทรมิเตอร์สามมิติ[ 114]
ฝรั่งเศส นักดำน้ำเพื่อนร่วมทีม Ben Reymenants[ 117] และทางรัฐบาลฝรั่งเศสเองยังเสนอส่งทีมผู้เชี่ยวชาญและอุปกรณ์ แต่เจ้าหน้าที่ของไทยเชื่อว่ามีเพียงพออยู่ในสถานที่แล้ว[ 118]
นครรัฐวาติกัน วันอาทิตย์ที่ 1 ก.ค. พระสันตะปาปาฟรานซิสประกอบพิธีสวดมนต์ประจำวัน ที่ จัตุรัส เซนต์ ปีเตอร์ ในนครรัฐวาติกัน โดยหลังจากเสร็จพิธี พระองค์สวดภาวนาเพื่อขอให้เกิดความสงบสุขแก่พื้นที่ต่างๆ ทั่วโลกที่กำลังประสบปัญหา และยังส่งกำลังใจถึงเหล่านักฟุตบอลเยาวชนทีม ‘หมูป่าอะคาเดมี’ 12 คนและโค้ชอีก 1 คน ซึ่งติดอยู่ในถ้ำหลวง ขุนน้ำนางนอน ในอ.แม่สาย จ.เชียงราย มานานกว่า 1 สัปดาห์แล้ว โดยพระองค์ตรัสว่า พระองค์กำลังสวดอธิษฐานให้กับพวกเขา[ 119]
สวีเดน มีทีมนักประดาน้ำในเบื้องต้น 6 คน เดินทางมาเพื่อช่วยเหลือ[ 120]
อิสราเอล ทีมนักดำน้ำประเทศอิสราเอล จากบริษัทอุปกรณ์สื่อสารฉุกเฉิน เดินทางมาช่วยทันทีที่ทราบข่าว นับตั้งแต่วันที่ 25 มิถุนายน โดยสายการบินแอล อัล ได้ระดมทุนค่าตั๋วเครื่องบินให้แก่พวกเขา เพื่อมาช่วยเหลือเด็ก ๆ[ 121] [ 122] [ 123]
เช็กเกีย เสนอเครื่องสูบน้ำประสิทธิภาพสูงจากประเทศของตน ที่สามารถสูบน้ำได้ 400 ลิตรต่อวินาที[ 127]
ผลสืบเนื่อง
วีระ โรจน์พจนรัตน์ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงวัฒนธรรม ได้สั่งการให้หอจดหมายเหตุแห่งชาติบันทึกเหตุการณ์ และภาพประวัติศาสตร์ของการช่วย 13 ชีวิต เนื่องด้วยเป็นเหตุการณ์สำคัญที่คนทั้งโลกให้ความสนใจ[ 140]
มีการมอบสัญชาติไทย ให้เอกพล จันทะวงษ์, พรชัย คำหลวง, ด.ช.มงคล บุญเปี่ยม และ ด.ช.อดุลย์ สามอ่อน[ 141]
จากเดิมถ้ำหลวง-ขุนน้ำนางนอน มีนักท่องเที่ยวปีละประมาณ 4 หมื่นคน แต่หลังเหตุการณ์ จำนวนนักท่องเที่ยวตั้งแต่เดือนตุลาคม 2561 ถึงมิถุนายน มีมากกว่า 1 ล้าน 3 แสนคน[ 142]
หนังสือ
เพลง
เพลง ฮีโรส์ออฟไทยแลนด์ แต่งเมื่อวันที่ 16 กรกฎาคม 2561 โดยวิล โรบินสัน โปรดิวเซอร์เพลงชาวอังกฤษ[ 144] โดยมีเนื้อเพลงเป็นภาษาอังกฤษและภาษาถิ่นภาคเหนือของประเทศไทย และขับร้องโดยอีสานโปรเจกต์ ร่วมกับ รณณรงค์ คำภา[ 145]
เพลง วอนเจ้าแม่ดอยนางนอน ขับร้องโดย เปี๊ยก ปัญญา สุวรรณทิพย์ เผยแพร่ 27 มิถุนายน 2561
เพลง ถ้ำหลวงนางนอน ขับร้องโดย เสก โลโซ เผยแพร่ 1 กรกฎาคม 2561
เพลง วอนนางนอน ขับร้องโดย จินตหรา พูนลาภ เผยแพร่ 2 กรกฎาคม 2561
เพลง ถ้ำหลวงขุนน้ำนางนอน ขับร้องโดย แอ๊ด คาราบาว เผยแพร่ 4 กรกฎาคม 2561
เพลง ขอบคุณเจ้าแม่นางนอน ขับร้องโดย เย็นจิตร พรเทวี เผยแพร่ 9 กรกฎาคม 2561
เพลง วีรบุรุษจ่าแซม ขับร้องโดย แบ๊ว แซมบ้า เผยแพร่ 16 กรกฎาคม 2561
เพลง น้ำตาไหลอาลัยจ่าแซม ขับร้องโดย เย็นจิตร พรเทวี เผยแพร่ 28 กรกฎาคม 2561
ภาพยนตร์และซีรีส์
2561: Against The Elements: Tham Luang Cave Rescue – สารคดีพร้อมบทสัมภาษณ์พิเศษที่จัดทำโดยแชนเนลนิวส์เอเชีย ในสิงคโปร์[ 146]
2561: Thai Cave Rescue – ตอนหนึ่งของซีรีส์วิทยาศาสตร์ โนวา (ฤดูกาลที่ 45 ตอนที่ 14)[ 147]
2019: นางนอน (The Cave) – ภาพยนตร์สารคดีที่เขียนบทและกำกับโดยผู้สร้างภาพยนตร์ไทย-ไอริช ทอม วอลเลอร์ นำเสนอนักดำน้ำตัวจริงในภารกิจ[ 148] [ 149]
2563: ติดถ้ำ (The Caved Life) – ภาพยนตร์ไทยสารคดี เล่าเรื่องราวผ่านภาพยนตร์สั้น 4 เรื่องจาก 5 ผู้กำกับ ได้แก่ พัฒนะ จิรวงศ์, อุรุพงศ์ รักษาสัตย์, โสภาวรรณ บุญนิมิตร, พีรชัย เกิดสินธุ์ และญาณิน พงศ์สุวรรณ เข้าฉายในโรงภาพยนตร์ลิโด้วันที่ 10 ธันวาคม 2563[ 150]
2564: The Rescue [en ] – สารคดีเนชั่นแนลจีโอกราฟิก เผยแพร่เมื่อวันที่ 8 ตุลาคม 2564 ภาพยนตร์เรื่องนี้ใช้ฟุตเทจจากบอดี้แคมที่บันทึกโดยนักดำน้ำที่เกี่ยวข้องกับปฏิบัติการ[ 151] [ 152]
2565: สิบสามชีวิต (Thirteen Lives) – ภาพยนตร์ แอมะซอน ออริจินัล กำกับโดยรอน ฮาวเวิร์ด (พร้อมบทภาพยนตร์โดย วิลเลียม นิโคลสัน) เข้าฉายในโรงภาพยนตร์สหรัฐเดือนกรกฎาคม 2565 และทางแอมะซอน ไพร์ม เดือนสิงหาคม 2565 ซื้อลิขสิทธิ์ภาพยนตร์จาก Pure Flix ในปี 2563[ 153] การถ่ายทำเริ่มขึ้นในควีนส์แลนด์ ประเทศออสเตรเลีย ในเดือนมีนาคม 2564[ 154] [ 155]
2565: ถ้ำหลวง: ภารกิจแห่งความหวัง (Thai Cave Rescue) – ซีรีส์แบบจำกัดของเน็ตฟลิกซ์ กำกับโดยเควิน ตันเจริญ ออกฉายเมื่อวันที่ 22 กันยายน 2565 เป็นผลงานละครเพียงเรื่องเดียวที่ได้รับอนุญาตให้เข้าถึงสมาชิกของทีม หมูป่า [ 151]
2565: 13 หมูป่า: เรื่องเล่าจากในถ้ำ [en ] – สารคดีของเน็ตฟลิกซ์ เผยแพร่เมื่อวันที่ 5 ตุลาคม 2565 สารคดีมีการสัมภาษณ์สมาชิกที่ได้รับเลือกของทีม หมูป่า [ 156]
ดูเพิ่ม
อ้างอิง
↑ Порятунок знайдених у печері Таїланду школярів затягується - DW (ยูเครน)
↑ "ย้อนรอย 221 ชั่วโมง ก่อน 'ไชโย' ช่วย 13 ชีวิตติดถ้ำหลวงสำเร็จ" . ไทยรัฐออนไลน์ . July 3, 2018.
↑ "จบภารกิจกู้ชีพ 13 ชีวิตหมูป่า 'หมอภาคย์-ซีล3นาย' ถึงปากถ้ำปลอดภัย" . ไทยรัฐออนไลน์ . July 10, 2018.
↑ อ้างอิงตามนาฬิกาจับเวลาบนหน้าจอไทยรัฐทีวี วันที่ 2 กรกฎาคม พ.ศ. 2561
↑ อ้างอิงตามนาฬิกาจับเวลาบนหน้าจอไทยรัฐทีวี วันที่ 10 กรกฎาคม พ.ศ. 2561
↑ Seit Samstag ist eine Jugend-Fußballmannschaft in einer Höhle in der nordthailändischen Provinz Chiang Rai eingeschlossen. - ad hoc news [ลิงก์เสีย ] (เยอรมัน)
↑ Safi, Michael; Thoopkrajae, Veena (8 July 2018). "Thailand cave rescue begins as four of 12 boys freed in day of drama" . The Guardian . เก็บ จากแหล่งเดิมเมื่อ 8 July 2018. สืบค้นเมื่อ 9 July 2018 .
↑ Thailand cave rescue: fresh flooding halts search for missing boys (อังกฤษ)
↑ "Former Thai Navy SEAL dies in rescue operation for soccer team trapped in cave" . MassLive . 6 July 2018. เก็บ จากแหล่งเดิมเมื่อ 8 July 2018. สืบค้นเมื่อ 8 July 2018 .
↑ "Diver dies in Thailand cave rescue attempt" . BBC News (ภาษาอังกฤษแบบบริติช). 2018-07-06. สืบค้นเมื่อ 2018-07-06 .
↑ "Thai navy SEAL who rescued boys trapped in cave dies" .
↑ "Thailand cave rescue: Boys appear in new video, 'I am healthy' " . CNN. 4 กรกฎาคม 2018. เก็บ จากแหล่งเดิมเมื่อ 4 กรกฎาคม 2018.
↑ "Monsoon rains could damper rescue efforts to save soccer team in Thailand cave" . ABC News . 5 July 2018.
↑ McKirdy, Euan; Olarn, Kocha; Berlinger, Joshua. "Thai rescue: Hopes high 4 boys, coach will be freed from cave Tuesday" . CNN. เก็บ จากแหล่งเดิมเมื่อ 10 July 2018. สืบค้นเมื่อ 10 July 2018 .
↑ Знайдена в печері Таїланду футбольна команда може залишитись там на місяці (ยูเครน)
↑ "เปิดคลิป เด็ก 12 ชีวิตทีม 'หมูป่าอะคาเดมีแม่สาย' ซ้อมบอลก่อนหายตัวในถ้ำ" . ไทยรัฐออนไลน์ . 24 มิถุนายน 2561.
↑ 동굴서 사라진 아이들… - 부산일보 (เกาหลี)
↑ "กู้ภัยเร่งค้นหา นักบอลรุ่นเยาว์ 11 คนบวกโค้ช หายตัวในถ้ำหลวงแม่สาย" . ไทยรัฐออนไลน์ . 24 มิถุนายน 2561.
↑ Enfants bloqués dans une grotte en Thaïlande : Américains et Britanniques en renfort - Paris Match (ฝรั่งเศส)
↑ "แรงใจโซเชียล"ช่วย 13 ชีวิตติดถ้ำหลวงปลอดภัย" . ไทยพีบีเอส . 26 มิถุนายน 2561.
↑ "สื่อทั่วโลก!! เกาะติดปฏิบัติการช่วย 13 ชีวิตติดถ้ำหลวง จ.เชียงราย" . สปริงนิวส์ . 27 มิถุนายน 2561.
↑ "สื่อนอกเกาะติดปฏิบัติการค้นหา 13 ชีวิตติดถ้ำหลวง" . โพสทูเดย์ . 27 มิถุนายน 2561.
↑ ด่วน! เจอทั้ง 13 ชีวิตในถ้ำหลวงแล้ว ทุกคนปลอดภัย-เร่งนำตัวออกมา
↑ 24.0 24.1 Paddock, Richard C. (10 July 2018). "How Rescuers Pulled Off the Impossible in a Treacherous Thai Cave" . The New York Times . สืบค้นเมื่อ 10 July 2018 .
↑ "11นร.-โค้ชบอล'หายในถ้ำ ค้นหาไร้วี่แวว-เจอแต่รองเท้า" . เดลินิวส์ . 24 มิถุนายน 2561.
↑ Новости: В Таиланде футбольная команда потерялась в пещере (รัสเซีย)
↑ เปิดปากทั้งน้ำตา! เพื่อนร่วมทีมฟุตบอล13ชีวิต เผยสาเหตุไม่เข้าถ้ำหลวง!
↑ เผยรายชื่อทีมหมูป่าผู้แข็งแกร่งทั้ง 13 ชีวิต เจอตัวแล้วในถ้ำหลวง ,ไทยรัฐออนไลน์, 3 กรกฎาคม 2561
↑ เปิด13รายชื่อ ‘ทีมหมูป่าอะคาเดมีแม่สาย’ หลังติดถ้ำหลวงนาน10วัน , มติชนออนไลน์, 3 กรกฎาคม 2561
↑ ภารกิจถ้ำหลวง: เกิดอะไรขึ้นบ้างหลังจากทีมฟุตบอลหมูป่าติดอยู่ในถ้ำ
↑ ย้อนรอย 221 ชั่วโมง ก่อน 'ไชโย' ช่วย 13 ชีวิตติดถ้ำหลวงสำเร็จ
↑ ผวจ.เชียงราย ยืนยัน พบ 13 ชีวิตทีมหมูป่าแล้ว - One31
↑ นักดำน้ำอังกฤษเผยพบเด็ก ๆ ทีมหมูป่าฯ ในถ้ำหลวง หลังวางเส้นนำทางจนเชือกหมดพอดี
↑ "Thai NavySEAL" . www.facebook.com (ภาษาอังกฤษ). คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม เมื่อ 3 July 2018. สืบค้นเมื่อ 2 July 2018 .
↑ Olarn, Kocha; Said-Moorhouse, Lauren (3 July 2018). "Thai cave rescue: Soccer team found alive one kilometer underground" . edition.cnn.com . CNN. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม เมื่อ 3 July 2018. สืบค้นเมื่อ 3 July 2018 .
↑ ถ้ำหลวง: ยังไม่พา 13 ชีวิตทีมหมูป่าออกจากถ้ำวันนี้ ใครพร้อม ออกก่อน
↑ "Thai boys 'could be in cave for months' " . BBC News (ภาษาอังกฤษแบบบริติช). 3 July 2018. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม เมื่อ 3 July 2018. สืบค้นเมื่อ 3 July 2018 .
↑ 38.0 38.1 "Thai cave rescue: 12 boys and coach to get 4 months' food, diving training" . The Straits Times . 3 July 2018. สืบค้นเมื่อ 3 July 2018 .
↑ 39.0 39.1 "Thai cave rescuers in 'race against the rain' " . BBC News (ภาษาอังกฤษแบบบริติช). 2018-07-05. สืบค้นเมื่อ 2018-07-05 .
↑ 40.0 40.1 40.2 "Thai cave rescue: boys laugh and joke in new video" . The Times (ภาษาอังกฤษแบบบริติช). 2018-07-04. สืบค้นเมื่อ 2018-07-07 .
↑ 41.0 41.1 41.2 Safi, Michael (2018-07-05). "Thai cave rescue: army drains site in bid to free boys before monsoon" . the Guardian (ภาษาอังกฤษ). สืบค้นเมื่อ 2018-07-05 .
↑ 42.0 42.1 "How might the trapped Thai boys be rescued?" . BBC News (ภาษาอังกฤษแบบบริติช). 2018-07-04. สืบค้นเมื่อ 2018-07-05 .
↑ Reymenants, Ben (3 July 2018). "Thailand cave rescue: medics reach boys" . The Guardian (live updates). คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม เมื่อ 2 July 2018. สืบค้นเมื่อ 3 July 2018 .
↑ ถ้ำหลวง: ปรับแผนนำ 13 ทีมหมูป่าออกจากถ้ำ ไม่ต้องรอพร้อม 100%
↑ "Thai rescuers search for other entrances to flooded cave" (ภาษาอังกฤษ). The Washington Post . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม เมื่อ 2018-07-05. สืบค้นเมื่อ 2018-07-05 .
↑ Staff (5 July 2018). "Thailand cave: Rescuers in race against weather as rains close in" . BBC News . สืบค้นเมื่อ 5 July 2018 .
↑ อดีตหน่วยซีลเสียชีวิต 1 คน ขณะดำน้ำออกจากถ้ำหลวงฯ
↑ อดีตซีลเสียชีวิตในถ้ำหลวง
↑ ในหลวง’ ทรงรับสั่ง จัดงานศพ “อาสาซีล” เสียชีวิตในถ้ำหลวง อย่างสมเกียรติ
↑ "ถ้ำหลวง: ภารกิจถ้ำหลวงคืบหน้าอีกขั้น พาหมูป่า 4 ชีวิตออกจากถ้ำแล้ว" . BBC Thai . 2018-07-08. สืบค้นเมื่อ 2018-07-09 .
↑ "Thailand Cave Rescue Live Updates: Four Boys Are Out, 9 to Go" . The New York Times . 8 July 2018. สืบค้นเมื่อ 8 July 2018 .
↑ "Thailand cave rescue: navy Seals confirm four boys have been rescued – live" . 8 July 2018. สืบค้นเมื่อ 8 July 2018 – โดยทาง www.theguardian.com.
↑ ช่วยหมูป่า ลอต 2 ยัน เริ่ม 11 โมง ลุ้นข่าวดี ไม่เกินคืนนี้
↑ ออกมาแล้ว! ซีลพาหมูป่าคนที่ 5 ออกจากถ้ำหลวง เตรียมส่งขึ้นฮ.ไปร.พ.
↑ หน่วยซีลโพสต์! หลังเสร็จภารกิจวันที่ 2 ช่วยอีก 4 หมูป่าออกจากถ้ำ
↑ "Exclusive: เปิดใจ พล.ร.ต. อาภากร อยู่คงแก้ว ผบ. หน่วยซีล ใน ภารกิจถ้ำหลวง" . BBC Thai . 2018-07-11. สืบค้นเมื่อ 2018-07-12 .
↑ "คำต่อคำ : ขั้นตอนลำเลียง "หมูป่า" แค่นอนนิ่งๆ เหมือนไข่ในหิน!" . Spring News . 2018-07-12. สืบค้นเมื่อ 2018-07-12 .
↑ 13 หมูป่าพ้นถ้ำหลวง ปิดฉาก ‘17 วันใต้โลกมืด’
↑ ภาพชัดๆ หมูป่าสุดสตรอง หมอ ยันสุขภาพกาย-ใจ ไม่น่าห่วง
↑ "Thai cave rescue: Boys lost two kilograms during weeks in cave" . CNN . 11 July 2018. สืบค้นเมื่อ 11 July 2018 .
↑ เข้าใจภาวะ Refeeding syndrome อดอาหารมานาน แต่ยังรีบกินไม่ได้ !
↑ "Cave divers ready to rescue last five" . BBC News . 9 July 2018. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม เมื่อ 9 July 2018. สืบค้นเมื่อ 9 July 2018 .
↑ Thailandia, fiato sospeso per 12 giovani calciatori intrappolati in una grotta (อิตาลี)
↑ "ในหลวง" ทรงห่วงเด็กติดถ้ำหลวง พระราชทานกำลังใจจนท. ขอให้ทุกคนปลอดภัย
↑ ตั้งครัวพระราชทาน เพื่อเลี้ยง จนท.-ปชช.ที่มาช่วย 13 ชีวิตติดถ้ำหลวง
↑ 'ในหลวง' ทรงรับสั่ง จัดงานศพ "อาสาซีล" เสียชีวิตในถ้ำหลวง อย่างสมเกียรติ
↑ ปลื้มปีติ เจ้าฟ้าจุฬาภรณ์ฯ พระราชทาน 5 แสนช่วยทีมค้นหา 13 ชีวิตติดถ้ำหลวง
↑ ในหลวง ให้กำลังใจ ทรงห่วง 13ชีวิตเด็กนร.ติดถํ้า หน่วยซีลระดมทีมดำน้ำค้น พบรอยเท้า-ญาติเฝ้าลุ้นระทึก ส่งฮ.บินสำรวจทางเข้าทุกจุด
↑ ทูลกระหม่อมหญิงอุบลรัตนราชกัญญา สิริวัฒนาพรรณวดี ทรงโพสต์ภาพถ่ายฝีพระหัตถ์แสดงความดีพระทัย
↑ "พระองค์โสม" ทรงห่วงเด็กๆ ที่ถ้ำหลวง ประทานกำลังใจจนท. ภาวนาให้เจอโดยเร็ว
↑ "พระองค์ที" ทรงห่วง13 ชีวิต ประทานการ์ดเป็นกำลังใจ-ทรงขอบคุณเจ้าหน้าที่ทุกคน
↑ นายกฯ นำคณะ มุ่งหน้าถ้ำหลวง ตรวจพื้นที่ ให้กำลังใจครอบครัว 13 ชีวิต - ไทยรัฐ
↑ Enfants disparus dans une grotte inondée en Thaïlande: 6e jour de recherche (ฝรั่งเศส)
↑ 74.0 74.1 "รวมตัวฮีโร่! เปิดรายชื่อหน่วยงาน ระดมพลังช่วยเด็กติดถ้ำหลวง" . ไทยรัฐออนไลน์ . 26 มิถุนายน 2561.
↑ "ประสาน3หน่วยงานร่วมช่วยค้นหา13ชีวิตติดถ้ำหลวง" . Siamsport . 28 มิถุนายน 2561.
↑ "บิ๊กตู่"แจงย้าย"ผู้ว่าฯเชียงราย"ตามวงรอบปกติ-เชื่อคนดีอยู่ไหนก็เจริญ
↑ ผบ.ศอร. เผยยังไม่นำ ทั้ง 13 ชีวิตออกจากถ้ำหลวงวันนี้
↑ ผู้บัญชาการทหารบก สั่งเตรียม ฮ. และชุดปฏิบัติการรบพิเศษ เข้าช่วยเหลือ "ทีมหมูป่า" ติดถ้ำหลวง
↑ ซีลเริ่มแล้ว ค้นถ้ำหลวงวัน 2 ต้องหาให้เจอ'13 หมูป่าอะคาเดมี' - ไทยรัฐ
↑ 'ซีล'เพิ่มกำลัง'ถ้ำหลวง' ขนนักทำลายใต้น้ำช่วย 13 ชีวิต - เดลินิวส์
↑ กองบินตำรวจ เตรียมเฮลิคอปเตอร์ รอสนับสนุนพา 13 หมูป่ากลับบ้าน
↑ ต้องรอด! ส่งหุ่นยนต์ดำน้ำ-โดรน หา 13 ชีวิต ติดในถ้ำหลวง - ไทยรัฐ
↑ ขนท่อสูบน้ำจากมูลนิธิชัยพัฒนา โครงการพระราชดำริ จ.ลพบุรี ติดตั้งในถ้ำหลวง แล้ว 3 ตัว - ไทยรัฐ
↑ การบินไทย – ไทยสมายล์ พร้อมพาฮีโร่ ช่วย 13 ชีวิตติดถ้ำหลวงกลับบ้าน
↑ ทีมนักดำน้ำชาวไทยที่ไปอบรมที่อิตาลี โดยใช้อุปกรณ์จากสวีเดนและอิตาลี
↑ อีกกำลังสำคัญ! ส.น้ำบาดาลไทย เผย เจาะบ่อมากยิ่งสูบน้ำช่วย 13 ชีวิตได้ไว
↑ เมืองทองยูไนเต็ด รอต้อนรับ'ทีมหมูป่า' ส่งกำลังใจ 13 ชีวิต ทำตามฝันโค้ช
↑ คนวงการบอลแห่ส่งกำลังใจทีมหมูป่าฯ-เมืองทองให้คำมั่นสานฝันให้เป็นจริง
↑ "ป๋อง เมืองทอง" ประกาศพา13เด็กติดถ้ำมาดูบอลที่เอสซีจีสเตเดี้ยม - siamsport
↑ นักเตะเมืองทองฯ ล้อมวงส่งกำลังใจให้เยาวชน "หมูป่าอะคาเดมีแม่สาย" - โพสต์ทูเดย์
↑ ทั่วโลกติดตามให้กำลังใจภารกิจช่วย 13 ชีวิตติดถ้ำหลวง : PPTVHD36
↑ ทีมเก็บรังนก จ.ตรัง บินไปเชียงราย ขอช่วยปีนหาทางเข้าถ้ำหลวง ลั่นไม่เจอไม่กลับ พีพีทีวี 30 มิถุนายนย 2561
↑ เปิดใจ ทีมพญานาค เบื้องหลังเครื่องสูบน้ำ ช่วย 13 หมูป่าจากถ้ำหลวง พีพีทีวี 30 มิถุนายนย 2561
↑ "ทีมสูบน้ำซิ่งพญานาค" เก็บของกลับนครปฐม หายเหนื่อย 13 ชีวิตปลอดภัย [ลิงก์เสีย ]
↑ ชาวนาน้ำท่วมพอใจรับเยียวยา-เผยแม้เสียหายแต่อย่างน้อยก็ได้ช่วยเด็ก
↑ "นักดำน้ำอิตาลีออกจากถ้ำ กลับที่พักชั่วคราว" . เฟชบุ๊ก . Workpoint News - ข่าวเวิร์คพอยท์. 29 มิถุนายน 2561.
↑ "ปฏิบัติการวันที่ 5! ค้นหา 13 ชีวิตในถ้ำหลวง" . The Bangkok Insight . 27 มิถุนายน 2561.
↑ 98.0 98.1 รู้จัก7หัวหอกชาวอังกฤษ ผู้นำทางพา'หมูป่า'ออกจากถ้ำ
↑ "3 นักดำน้ำในถ้ำชาวอังกฤษถึงไทยแล้ว" . ไทยพีบีเอส . 27 มิถุนายน 2561.
↑ ผู้นำโลกยินดีช่วย 13 หมูป่า สำเร็จ! “ทรัมป์-เมย์” ทวีตยกย่องจนท.และซีลไทยกล้าหาญ
↑ " 'USPACOM' ส่ง จนท. ร่วมค้นหา 13 ชีวิต ติดในถ้ำหลวง" . กรุงเทพธุรกิจ . 27 มิถุนายน 2561.
↑ กองทัพสหรัฐฯถึงแล้ว ระดมพลิกถ้ำหลวง ช่วยค้นหา 13 ชีวิต - ข่าวสด
↑ "เจอกันแล้ว! 'ประยุทธ์' และ 'อีลอน มัสก์' พบกันที่สนามบินกลางดึก!" . ข่าวสดออนไลน์ . 10 กรกฎาคม 2561.
↑ ทรัมป์ ทวีต สหรัฐฯ ร่วมมือรัฐบาลไทย ช่วยเด็กออกจากถ้ำอย่างปลอดภัย
↑ ผู้นำโลกยินดีช่วย 13 หมูป่า สำเร็จ! “ทรัมป์-เมย์” ทวีตยกย่องจนท.และซีลไทยกล้าหาญ
↑ "ซาบซึ้งน้ำใจ ลาวส่งทีมกู้ภัยช่วยเด็กติดถ้ำ ในถ้ำหลวงเชียงราย" . ไทยรัฐออนไลน์ . 27 มิถุนายน 2561.
↑ ภารกิจถ้ำหลวง: รู้จักทีมกู้ภัยนานาชาติที่มาช่วยค้นหาทีมฟุตบอลหมูป่าอะคาเดมี
↑ "บ้านเมือง - สถานทูตสหรัฐแถลงการณ์ห่วง 13 ชีวิตติดถ้ำหลวง" . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม เมื่อ 2018-07-13. สืบค้นเมื่อ 2018-07-03 .
↑ "ประกาศจากสำนักประธานาธิบดีพม่า" . เฟซบุ๊ก . Myanmar President Office. 28 มิถุนายน 2561. สืบค้นเมื่อ 28 มิถุนายน 2561 .
↑ "รัฐบาลเมียนมา สั่งด่วน!!สำรวจถ้ำหลวงฯ ฝั่งท่าขี้เหล็ก ช่วยค้นหา 13 ชีวิต" . news.ch3thailand . 29 มิถุนายน 2561. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม เมื่อ 2018-07-01. สืบค้นเมื่อ 2018-07-02 .
↑ " "ออสเตรเลีย" เตรียมส่งเจ้าหน้าที่ร่วมค้นหา 13 ชีวิตติดถ้ำ" . sanook.com . 28 มิถุนายน 2561.
↑ เปิดประวัติ “หมอริชาร์ด แฮร์ริส” นักดำน้ำผู้ฟันธงทีมหมูป่าพร้อมออกจากถ้ำ
↑ "ญี่ปุ่นส่งผู้เชี่ยวชาญร่วมระบายน้ำถ้ำหลวง" . mcot.net . 29 มิถุนายน 2561.
↑ "รัฐบาลจีนห่วง 13 ชีวิต! เร่งส่งผู้เชี่ยวชาญ-หุ่นยนต์ใต้น้ำ ลุยช่วยหาผู้สูญหายถ้ำหลวง" . ข่าวสด . 29 มิถุนายน 2561.
↑ นำผู้เชี่ยวชาญการดำน้ำในถ้ำ ชาวเบลเยียม มือ 1 ของไทย ช่วยทีมหมูป่า
↑ เปิดโฉมหน้า 13 นักดำน้ำต่างชาติ ผู้ร่วมภารกิจพาหมูป่ากลับบ้าน
↑ 117.0 117.1 “มาเงียบๆ…กลับเงียบๆ” นักดำน้ำต่างชาติ ทยอยเดินทางกลับ - Workpoint News [ลิงก์เสีย ]
↑ "French team ready to join cave rescue – if Thailand asks" . khaosodenglish.com . 7 July 2018. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม เมื่อ 7 July 2018. สืบค้นเมื่อ 8 July 2018 .
↑ ‘โป๊ปฟรานซิส’ สวดอธิษฐาน ส่งกำลังใจถึง 13 ชีวิตติดถ้ำหลวง
↑ "ผู้ว่าฯ สั่งเดินหน้าพร่องน้ำถ้ำหลวงคืนนี้ นักประดาน้ำทีมสวีเดนถึงเชียงรายแล้ว" . 25 June 2018. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม เมื่อ 3 July 2018. สืบค้นเมื่อ 4 July 2018 .
↑ "น้ำตาซึม!! เปิดใจ ‘นักดำน้ำอิสราเอล’ หลังบินมาช่วย 13 ชีวิต ถ้ำหลวง – สิ่งที่เจอภายในถ้ำ อาจถึงแก่ชีวิตได้ !??" . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม เมื่อ 5 July 2018. สืบค้นเมื่อ 4 July 2018 .
↑ "Israelis join week-long operation to rescue 12 boys trapped in Thailand cave" . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม เมื่อ 4 July 2018. สืบค้นเมื่อ 4 July 2018 .
↑ How radios are helping Thailand cave rescue - CNN Video , สืบค้นเมื่อ 2018-07-05
↑ "Вода продолжает прибывать в пещеру, где застряли дети" . vesti.ru . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม เมื่อ 5 July 2018. สืบค้นเมื่อ 4 July 2018 .
↑ "МЧС готово помочь в спасении заблокированных в пещере в Таиланде школьников" . RT на русском (ภาษารัสเซีย). สืบค้นเมื่อ 2018-07-05 .
↑ "Finnish diver helping Thai rescuers says possible crack in cave may save boys" . YLE . 4 July 2018. สืบค้นเมื่อ 5 July 2018 .
↑ Kft., Webra International (4 กรกฎาคม 2018). "The Visegrad Group: the Czech Republic, Hungary, Poland and Slovakia - Babis offers help in rescuing Thai boys from flooded cave" . www.visegradgroup.eu . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม เมื่อ 7 กรกฎาคม 2018. สืบค้นเมื่อ 6 กรกฎาคม 2018 .
↑ "Thai cave rescue could happen 'today or tomorrow', diver says" . Sky News . 6 กรกฎาคม 2018. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม เมื่อ 8 กรกฎาคม 2018. สืบค้นเมื่อ 8 กรกฎาคม 2018 .
↑ "Throng of volunteers gather to rescue Thai boys trapped in cave" . Reuters . 6 July 2018. สืบค้นเมื่อ 8 July 2018 .
↑ ทำไมเจ๋งขนาดนี้! นักดำน้ำเดนมาร์ก ทึ่งเด็กๆทีมหมูป่า แกร่งเหลือเชื่อ
↑ "Next 24 hours will be crucial in Thai cave rescue drama" . news.com.au . 5 กรกฎาคม 2018. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม เมื่อ 4 กรกฎาคม 2018. สืบค้นเมื่อ 8 กรกฎาคม 2018 .
↑ นายกดัตช์ ตอบจม.หนูน้อยลูกครึ่งไทย
↑ บ.สูบน้ำดัตช์ส่งคน-อุปกรณ์ถึงไทย รองรับ‘แผน2’ หากทีมหมูป่าออกถ้ำไม่หมด
↑ " 'ส.บอลไทย' ขอบคุณ 'ฟีฟ่า' เชิญทีมหมูป่าดูนัดชิงบอลโลก" . ไทยรัฐออนไลน์ . 10 กรกฎาคม 2561.
↑ "Cave rescue: The divers who got the Thai boys out" . BBC. 10 July 2018. สืบค้นเมื่อ 10 July 2018 .
↑ ชาวสุราษฎร์ เตรียมต้อนรับครูฝรั่งนักดำน้ำเกาะเต่าที่ช่วยทีมหมูป่า
↑ "Rescue from Thai cave: Indian firm experts pitch in with tech support" . 11 July 2018.
↑ "Filipino teacher part of Thai cave rescue" . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม เมื่อ 2018-07-06. สืบค้นเมื่อ 2018-07-12 .
↑ Yusof, Zaihan (12 July 2018). "Thai cave rescue: Singaporean diver who took part in risky operation says it was 'touch and go' " . The Straits Times (ภาษาอังกฤษ). สืบค้นเมื่อ 13 July 2018 .
↑ วธ.ให้บันทึกเหตุการณ์ 13 ชีวิตติดถ้ำหลวง เข้าหอจดหมายเหตุแห่งชาติ - ไทยรัฐ
↑ ทีมหมูป่า กับ ความหวังของคนไร้สัญชาติเกือบ 1 ล้านคน
↑ ถ้ำหลวง-ขุนน้ำนางนอน นักท่องเที่ยวเพิ่มต่อเนื่อง [ลิงก์เสีย ] สทท.เชียงใหม่
↑ เผยโฉม “เนชั่นแนล จีโอกราฟิก” ปก “วีรบุรุษถ้ำหลวงขุนน้ำนางนอน”- mgronline
↑ "Singing for our heroes" . The Nation . 17 October 2018. สืบค้นเมื่อ 4 July 2019 .[ลิงก์เสีย ]
↑ "Heroes of Thailand – The Isan Project ft Ronnarong Khampha" – โดยทาง youtube.
↑ Johnson, Dean (8 August 2018). "Against The Elements" . Channel News Asia . สืบค้นเมื่อ 9 August 2022 .
↑ "Thai Cave Rescue" . PBS .
↑ Cheung, Helier (25 December 2018). "A sneak peek at the first Thai cave rescue film" . BBC News (ภาษาอังกฤษแบบบริติช). สืบค้นเมื่อ 26 December 2018 .
↑ เก้า มีนานนท์ (2019-10-05). " 'The Cave นางนอน' ความรู้สึกจริงจากปาก จิม วาร์นีย์ 'Unsung Hero' นักดำน้ำตัวจริงในภารกิจช่วย 13 ชีวิตหมูป่า" . The Standard .
↑ สุพัฒน์ ศิวะพรพันธ์ (2020-12-11). "ติดถ้ำ ภาพยนตร์สารคดีสำรวจผู้คน 'รอบข้าง' ที่ยัง 'ติดถ้ำ' หลังผ่านปฏิบัติการช่วยเหลือทีมฟุตบอลหมูป่าถ้ำหลวงมาแล้ว 2 ปี" . The Standard .
↑ 151.0 151.1 Frater, Patrick (2022-07-27). "Netflix 'Thai Cave Rescue' Series Sets September Release, Claims Maximum Authenticity Amid Similar Projects" . Variety (ภาษาอังกฤษแบบอเมริกัน). สืบค้นเมื่อ 2022-08-06 .
↑ Pinitkarn Tulachom (2021-10-18). "เปิดตัวหนังสารคดี 'The Rescue' ในสหรัฐฯ เผยเบื้องหลังช่วย 13 ชีวิตทีมหมูป่าถ้ำหลวง" . VOA thai .
↑ McNary, Dave (4 May 2020). "Film News Roundup: MGM Boards Thai Cave Rescue Movie With Director Ron Howard" . Variety . เก็บ จากแหล่งเดิมเมื่อ 5 May 2020.
↑ Ramachandran, Naman (27 November 2020). "Ron Howard's Thai Caves Rescue Film 'Thirteen Lives' to Shoot in Australia" . Variety . สืบค้นเมื่อ 22 March 2021 .
↑ Jeaneration (2022-06-29). "ดาราอัดแน่น! กับทีเซอร์แรก "Thirteen Lives" หนังถ้ำหลวงฉบับฮอลลิวูดสร้าง" . trueid .
↑ "Hear From the Boys Themselves in 'The Trapped 13: How We Survived the Thai Cave' Documentary" (Press release). Netflix Media Center. September 9, 2022. สืบค้นเมื่อ September 10, 2022 .
แหล่งข้อมูลอื่น