พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้ามณฑา

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้ามณฑา หรือออกพระนามว่า มณฑาใหญ่^[1] (พ.ศ. 2333 – 18 กรกฎาคม พ.ศ. 2404) เป็นพระราชธิดาพระองค์ที่ 24 ในพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช และเป็นพระองค์เดียวที่ประสูติแต่เจ้าจอมมารดานิ่ม เมื่อปี พ.ศ. 2333^[2]

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้ามณฑา ทรงรอบรู้หนังสือทั้งไทยและขอม จนได้เป็นพระอาจารย์ถวายการสอนพระราชโอรสและพระราชธิดาในพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย, พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว และพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว หลายพระองค์^[3]

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้ามณฑาทรงร่วมกับพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอุบล พระขนิษฐาต่างมารดา นิพนธ์เรื่อง กุมารคำฉันท์ ตีพิมพ์เมื่อปี พ.ศ. 2466^[4]

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้ามณฑาประชวรพระโรคหืดและพระโรคชรา^[2] สิ้นพระชนม์เมื่อวันที่ 18 กรกฎาคม พ.ศ. 2404 สิริพระชันษา 71 ปี พระราชทานเพลิงพระศพ ณ วัดบวรนิเวศราชวรวิหาร เมื่อวันที่ 25 สิงหาคม พ.ศ. 2404^[3]

• พระเจ้าลูกเธอ พระองค์เจ้ามณฑา (พ.ศ. 2333 – 7 กันยายน พ.ศ. 2352)
• พระเจ้าน้องนางเธอ พระองค์เจ้ามณฑา (7 กันยายน พ.ศ. 2352 – 21 กรกฎาคม พ.ศ. 2367)
• พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้ามณฑา (21 กรกฎาคม พ.ศ. 2367 – 18 กรกฎาคม พ.ศ. 2404)