พระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมขุนขัตติยกัลยา

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมขุนขัตติยกัลยา
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ ชั้น 4 เจ้าฟ้าชั้นโท
ประสูติ	10 ธันวาคม พ.ศ. 2398
สิ้นพระชนม์	13 พฤษภาคม พ.ศ. 2425 (26 ปี)
ราชวงศ์	จักรี
พระบิดา	พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
พระมารดา	พระสัมพันธวงศ์เธอ พระองค์เจ้าพรรณราย

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมขุนขัตติยกัลยา^[ก] (10 ธันวาคม พ.ศ. 2398 - 13 พฤษภาคม พ.ศ. 2425) มีพระนามเดิมว่า พระเจ้าลูกเธอ พระองค์เจ้ากรรณิกาแก้ว เป็นพระราชธิดาในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ประสูติแต่พระสัมพันธวงศ์เธอ พระองค์เจ้าพรรณราย และเป็นพระโสทรเชษฐภคินีในสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมขุนขัตติยกัลยา เป็นพระราชธิดา พระองค์ที่ 21 ในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว และลำดับที่ 1 ที่ประสูติแต่พระสัมพันธวงศ์เธอ พระองค์เจ้าพรรณราย ประสูติเมื่อวันจันทร์ เดือนอ้าย ขึ้น 2 ค่ำ ปีเถาะ สัปตศก จุลศักราช 1217 ตรงกับวันที่ 10 ธันวาคม พ.ศ. 2398 มีพระโสทรกนิษฐภาดาหนึ่งพระองค์ คือ พระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าจิตรเจริญ เมื่อพระชันษาครบเดือน พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวพระราชทานพระนามว่า พระเจ้าลูกเธอ พระองค์เจ้ากรรณิกาแก้ว โดยได้พระราชทานพระนามพร้อมคาถาภาษามคธว่า

“ให้พระนามพระเจ้าลูกเธอหญิง ในหม่อมเจ้าพรรณรายว่า พระเจ้าลูกเธอ พระองค์เจ้ากรรณิกาแก้ว จงเจริญอายุ วรรณ สุข พล ปฏิภาณ ในนามวรรคบริวารวันนี้ทุกประการเทอญ พระราชทาน ณ วัน ๕ ฯ๓ ๒ ค่ำ ปีเถาะ สัปตศก สุขินีว อยํ โหตุ โสภา ราชกุมาริกา ทีฆายุกา อโรคี จ ลาภินี จ ยสสฺสินี”

ซึ่งคาถาพระราชทานพระพรภาษามคธแปลความได้ว่า ราชกุมาริกางามนี้ จงมีความสุขและอายุยืนยาว ไม่มีโรคาพาธิและมีลาภยศ เทอญ

ในสมัยรัชกาลที่ 5 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดให้เปลี่ยนคำนำพระนามเป็น พระเจ้าน้องนางเธอ

พระเจ้าน้องนางเธอ พระองค์เจ้ากรรณิกาแก้ว สิ้นพระชนม์ในสมัยรัชกาลที่ 5 เมื่อวันพุธ เดือน 7 ขึ้น 14 ค่ำปีมะเมีย สัปจศก จุลศักราช 1244 ตรงกับวันที่ 13 พฤษภาคม พ.ศ. 2425 สิริพระชันษา 26 ปี

เมื่อวันที่ 12 กันยายน ปีเดียวกัน พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดให้สถาปนาพระอัฐิเป็น พระเจ้าน้องนางเธอ กรมขุนขัติยกัลยา^[1]

เมื่อวันที่ 18 ธันวาคม พ.ศ. 2430 โปรดให้สถาปนาพระอัฐิ พระเจ้าน้องนางเธอ กรมขุนขัติยกัลยา และสถาปนา พระเจ้าน้องยาเธอ กรมขุนนริศรานุวัดติวงศ์ ขึ้นเป็น เจ้าฟ้า พร้อมกัน^[2] เหตุที่สถาปนาเป็นเจ้าฟ้านั้น เพราะพระสัมพันธวงศ์เธอ พระองค์เจ้าพรรณราย เป็นพระกนิษฐภคินีร่วมพระบิดาในสมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินี

ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดให้เปลี่ยนคำนำพระนามเป็น พระเจ้าบรมวงษ์เธอ ตั้งแต่วันที่ 23 ตุลาคม พ.ศ. 2453^[3]

• 10 ธันวาคม พ.ศ. 2398 - 1 ตุลาคม พ.ศ. 2411 : พระเจ้าลูกเธอ พระองค์เจ้ากรรณิกาแก้ว
• 1 ตุลาคม พ.ศ. 2411 - 13 พฤษภาคม พ.ศ. 2425 : พระเจ้าน้องนางเธอ พระองค์เจ้ากรรณิกาแก้ว
• 12 กันยายน พ.ศ. 2425 : พระเจ้าน้องนางเธอ กรมขุนขัติยกัลยา
• 18 ธันวาคม พ.ศ. 2430 : พระเจ้าน้องนางเธอ เจ้าฟ้ากรมขุนขัตติยกัลยา
• 23 ตุลาคม พ.ศ. 2453 : พระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมขุนขัตติยกัลยา

^ก บางแห่งสะกดว่า ขัติยกัลยา

เชิงอรรถ

บรรณานุกรม