พระสัมพันธวงศ์เธอ กรมหลวงเสนีบริรักษ์

พระสัมพันธวงศ์เธอ กรมหลวงเสนีบริรักษ์ (20 กรกฎาคม พ.ศ. 2320 — 7 มิถุนายน พ.ศ. 2377) มีพระนามเดิมว่า แตง เป็นพระโอรสในสมเด็จพระเจ้าหลานเธอ เจ้าฟ้ากรมพระอนุรักษ์เทเวศร์ กับพระชายาทองอยู่ ประสูติในสมัยกรุงธนบุรี เมื่อวันอาทิตย์ เดือน 8 แรม 1 ค่ำ ปีระกา ตรงกับวันที่ 20 กรกฎาคม พ.ศ. 2320^[1]

พระสัมพันธวงศ์เธอ กรมหลวงเสนีบริรักษ์ มีพระโสทรภราดา และพระโสทรภคินี 5 พระองค์ คือ

1. พระสัมพันธวงศ์เธอ กรมหมื่นนราเทเวศร์ (พระนามเดิม ปาน) ต้นราชสกุลปาลกะวงศ์
2. พระสัมพันธวงศ์เธอ พระองค์เจ้ากระจับ
3. พระสัมพันธวงศ์เธอ กรมหมื่นนเรศร์โยธี (พระนามเดิม บัว)
4. พระสัมพันธวงศ์เธอ พระองค์เจ้าปฐมวงศ์
5. พระสัมพันธวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจงกล

ในสมัยรัชกาลที่ 1 ทรงได้รับโปรดเกล้าสถาปนาเป็น "กรมหมื่นเสนีบริรักษ์" เมื่อปี พ.ศ. 2350 ขณะมีพระชันษาได้ 30 ปี ในสมัยรัชกาลที่ 3 ได้เสด็จไปตีเมืองเวียงจันทน์ จนได้รับชัยชนะหลายครั้ง มีความดีความชอบ พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าเลื่อนพระอิสริยยศขึ้นเป็น "กรมหลวงเสนีบริรักษ์" เมื่อปี พ.ศ. 2375^[2]

พระสัมพันธวงศ์เธอ กรมหลวงเสนีบริรักษ์ สิ้นพระชนม์ในสมัยรัชกาลที่ 3 เมื่อวันเสาร์ เดือน 8 ขึ้น 2 ค่ำ ปีมะเมีย ตรงกับวันที่ 7 มิถุนายน พ.ศ. 2377 สิริพระชันษา 56 ปี มีพระโอรส-ธิดา รวมทั้งสิ้น 75 องค์ (ไม่ปรากฏพระนาม 11 องค์ และไม่เป็นองค์ 5)^[3] เป็นต้นราชสกุลเสนีวงศ์

พระธิดาองค์สุดท้าย ได้แก่หม่อมเจ้าหญิงเสงี่ยม สิ้นชีพิตักษัยในปี พ.ศ. 2432 สมัยรัชกาลที่ 5 พระชันษา 77 ปี