พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นเทววงศวโรทัย

พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นเทววงศ์วโรทัย
พระวรวงศ์เธอ ชั้น 4 พระองค์เจ้าชั้นตรี
เสนาบดีกระทรวงการต่างประเทศ
ดำรงตำแหน่ง	1 เมษายน พ.ศ. 2467 - 29 มิถุนายน พ.ศ. 2475
รัชสมัย	พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว
ก่อนหน้า	สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาเทวะวงศ์วโรปการ
ถัดไป	พระยาศรีวิสารวาจา (เทียนเลี้ยง ฮุนตระกูล)
ประสูติ	11 สิงหาคม พ.ศ. 2426
สิ้นพระชนม์	5 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2486 (59 ปี)
หม่อม	หม่อมเพี้ยน เทวกุล ณ อยุธยา
ราชสกุล	เทวกุล
ราชวงศ์	จักรี
พระบิดา	สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาเทวะวงศ์วโรปการ
พระมารดา	หม่อมลม้าย เทวกุล ณ อยุธยา
ลายพระอภิไธย

มหาอำมาตย์เอก พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นเทววงศวโรทัย พระนามเดิม หม่อมเจ้าไตรทศประพันธ์ เทวกุล (11 สิงหาคม พ.ศ. 2426 - 5 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2486) อดีตเสนาบดีกระทรวงการต่างประเทศ องคมนตรี และอภิรัฐมนตรี

พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นเทววงศวโรทัย เป็นพระโอรสในสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาเทวะวงศ์วโรปการ ประสูติแต่หม่อมลม้าย เทวกุล ณ อยุธยา เดิมมีพระสกุลยศเป็นหม่อมเจ้าไตรทศประพันธ์

ในปี พ.ศ. 2457 - พ.ศ. 2461 ทรงดำรงตำแหน่งเอกอัครราชทูตสยาม ประจำราชอาณาจักรเดนมาร์ก และดำรงตำแหน่งอัครราชทูต ประจำ ประเทศเยอรมนี ในระหว่างปี พ.ศ. 2456 - พ.ศ. 2460

ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว วันที่ 11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2465 โปรดให้สถาปนาเป็นพระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าไตรทศประพันธ์^[1] เมื่อพระบิดาซึ่งเป็นเสนาบดีกระทรวงการต่างประเทศสิ้นพระชนม์ลง จึงได้รับโปรดเกล้าให้เป็นผู้แทนเสนาบดีกระทรวงการต่างประเทศตั้งแต่วันที่ 29 มิถุนายน พ.ศ. 2466^[2] ได้รับพระราชทานตราบัวแก้วประจำตำแหน่งเสนาบดีเมื่อวันที่ 2 กรกฎาคม^[3] แล้วได้รับโปรดเกล้าให้ทรงดำรงตำแหน่งเสนาบดีกระทรวงการต่างประเทศตั้งแต่วันที่ 1 เมษายน พ.ศ. 2466^[4] ต่อมาในวันที่ 8 พฤศจิกายน พ.ศ. 2472 ได้รับสถาปนาขึ้นเป็นพระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นเทววงศวโรทัย ทรงศักดินา 11000^[5] และได้รับโปรดเกล้าฯ ให้ดำรงตำแหน่งเป็นอภิรัฐมนตรีในวันที่ 21 ตุลาคม พ.ศ. 2474^[6]

เมื่อวันที่ 28 มิถุนายน ค.ศ. 1919 (พ.ศ. 2462) ทรงเป็นผู้แทนสยาม ลงนามในสนธิสัญญาแวร์ซายส์ครั้งสิ้นสุดสงครามโลกครั้งที่ 1 ร่วมกับพระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจรูญศักดิ์กฤดากร และพ้นจากตำแหน่งเสนบดีกระทรวง หลังเกิดการปฏิวัติสยาม พ.ศ. 2475 ต่อมาในปี 2485 ประชวรด้วยพระโรคไข้จับสั่นและสิ้นพระชนม์ด้วยพระโรคเส้นพระโลหิตในพระมัตถลุงค์แตก เมื่อ 5 กุมภาพันธ์ 2486 รวมพระชันษา 59 ปี ได้รับพระราชทานเพลิงพระศพ ณ วัดเทพศิรินทราวาสราชวรวิหาร เมื่อวันที่ 7 เมษายน พ.ศ. 2486^[7]

พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นเทววงศวโรทัย เสกสมรสกับหม่อมเพี้ยน เทวกุล ณ อยุธยา ท.จ.ว. มีโอรส-ธิดา 12 คน คือ^[8]

1. หม่อมราชวงศ์พันธุ์ทิพย์ เทวกุล สมรสกับพระเจ้าวรวงศ์เธอ กรมหมื่นนครสวรรค์ศักดิพินิต
2. หม่อมราชวงศ์ทวยเทพ เทวกุล
3. หม่อมราชวงศ์เทวไทย เทวกุล
4. หม่อมราชวงศ์จันทรรัตน์ เทวกุล
5. หม่อมราชวงศ์เทพฤทธิ์ เทวกุล
6. หม่อมราชวงศ์เฉลิมวิมาน เทวกุล สมรสกับ หม่อมราชวงศ์จิตติน เกษมศรี
7. หม่อมราชวงศ์จิตรคุปต์ เทวกุล
8. หม่อมราชวงศ์ศุภกันต์ เทวกุล
9. หม่อมราชวงศ์ยันต์เทพ เทวกุล
10. หม่อมราชวงศ์ภัทราตรีทศ สวัสดิวัตน์ เสกสมรสกับหม่อมเจ้ายุธิษเฐียร สวัสดิวัตน์
11. หม่อมราชวงศ์ฉันทัศตรีทศ เทวกุล
12. หม่อมราชวงศ์พัฒนาตรีทศ เทวกุล

• หม่อมเจ้าไตรทศประพันธ์ เทวกุล (11 สิงหาคม พ.ศ. 2426 - 11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2465)
• พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าไตรทศประพันธ์ (11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2465 - 8 พฤศจิกายน พ.ศ. 2472)
• พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นเทววงศวโรทัย (8 พฤศจิกายน พ.ศ. 2472 - ปัจจุบัน)

ธรรมเนียมพระยศของ พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นเทววงศวโรทัย
การทูล	ฝ่าพระบาท
การแทนตน	เกล้ากระหม่อม/เกล้ากระหม่อมฉัน
การขานรับ	เกล้ากระหม่อม/เพคะ

• มหาอำมาตย์เอก^[9]
• มหาอำมาตย์โท
• มหาอำมาตย์ตรี^[10]

• นายหมู่ตรี
• นายหมวดตรี^[11]

• 4 เมษายน 2463 – องคมนตรี^[12]

พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นเทววงศวโรทัย ทรงได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ทั้งไทยและต่างประเทศ ดังนี้

• พ.ศ. 2472 – เครื่องขัตติยราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติคุณรุ่งเรืองยิ่งมหาจักรีบรมราชวงศ์ (ม.จ.ก.) (ฝ่ายหน้า)^[13]
• พ.ศ. 2465 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 1 ปฐมจุลจอมเกล้า (ป.จ.) (ฝ่ายหน้า)^[14]
• พ.ศ. 2471 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นสูงสุด มหาปรมาภรณ์ช้างเผือก (ม.ป.ช.)^[15]
• พ.ศ. 2461 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นที่ 1 ประถมาภรณ์มงกุฎไทย (ป.ม.)^[16]
• พ.ศ. 2474 – เหรียญจักรพรรดิมาลา (ร.จ.พ.)^[17]
• พ.ศ. 2468 – เหรียญศารทูลมาลา (ร.ศ.ท.)^[18]
• พ.ศ. 2464 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 6 ชั้นที่ 2 (ว.ป.ร.2)^[19]
• พ.ศ. 2470 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 7 ชั้นที่ 2 (ป.ป.ร.2)^[20]
• พ.ศ. 2436 – เหรียญรัชฎาภิเศกมาลา (ร.ศ.)
• พ.ศ. 2440 – เหรียญประพาสมาลา (ร.ป.ม.)
• พ.ศ. 2440 – เหรียญราชินี (ส.ผ.)
• พ.ศ. 2446 – เหรียญทวีธาภิเศก (ท.ศ.)
• พ.ศ. 2450 – เหรียญรัชมงคล (ร.ร.ม.)
• พ.ศ. 2451 – เหรียญรัชมังคลาภิเศก รัชกาลที่ 5 (ร.ม.ศ.5)
• พ.ศ. 2454 – เหรียญบรมราชาภิเษก รัชกาลที่ 6 (ร.ร.ศ.6)
• พ.ศ. 2468 – เหรียญบรมราชาภิเษก รัชกาลที่ 7 (ร.ร.ศ.7)
• พ.ศ. 2475 – เหรียญเฉลิมพระนคร 150 ปี (ร.ฉ.พ.)

•  เดนมาร์ก :
  • พ.ศ. 2462 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์แดนเนอโบร ชั้นที่ 1^[21]
•  ญี่ปุ่น :
  • พ.ศ. 2468 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อาทิตย์อุทัย ชั้นที่ 1^[22]
•  เนเธอร์แลนด์ :
  • พ.ศ. 2468 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์ออเรนจ์-นัสเซา ชั้นที่ 1^[23]
•  บริเตนใหญ่ :
  • พ.ศ. 2468 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์จักรวรรดิบริติช ชั้นประถมาภรณ์^[24]
•  เปรู :
  • พ.ศ. 2469 – เครื่องอิสริยาภรณ์พระอาทิตย์แห่งเปรู ชั้นที่ 1^[25]
•  สเปน :
  • พ.ศ. 2469 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์การ์โลสที่ 3 ชั้นที่ 1^[26]
•  โปรตุเกส :
  • พ.ศ. 2469 – เครื่องเสนาอิสริยาภรณ์แห่งพระคริสต์ ชั้นที่ 1^[27]
•  อิตาลี :
  • พ.ศ. 2470 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์นักบุญมอริซและลาซารัส ชั้นที่ 1^[28]
•  นอร์เวย์ :
  • พ.ศ. 2470 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์นักบุญโอลาฟ ชั้นที่ 1^[29]
•  เบลเยียม :
  • พ.ศ. 2466 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์มงกุฎเบลเยียม ชั้นที่ 1^[30]
  • พ.ศ. 2470 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์เลออปอล ชั้นที่ 1^[31]
•  ฝรั่งเศส :
  • พ.ศ. 2472 – เครื่องอิสริยาภรณ์เลฌียงดอเนอร์ ชั้นที่ 1^[32]
•  เชโกสโลวาเกีย :
  • พ.ศ. 2477 – เครื่องอิสริยาภรณ์สิงโตขาว ชั้นที่ 1^[33]
•  ฮังการี :
  • พ.ศ. 2477 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์คุณธรรมแห่งราชอาณาจักรฮังการี ชั้นที่ 1^[34]

พงศาวลีของพระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นเทววงศวโรทัย

16. พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช               8. พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย                       17. สมเด็จพระอมรินทราบรมราชินี               4. พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว                             18. เงิน แซ่ตัน               9. สมเด็จพระศรีสุริเยนทราบรมราชินี                       19. สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากรมพระศรีสุดารักษ์               2. สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาเทวะวงศ์วโรปการ                                   20. พระยาจินดารังสรรค์ (แก้วแขก)               10. หลวงอาสาสำแดง (แตง)                       5. สมเด็จพระปิยมาวดี ศรีพัชรินทรมาตา                             11. ท้าวสุจริตธำรง (นาค)                       1. พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นเทววงศวโรทัย                                         3. หม่อมลม้าย เทวกุล ณ อยุธยา

เชิงอรรถ

บรรณานุกรม