พระเจ้าราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นอานุภาพพิศาลศักดิ์

พระเจ้าราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นอานุภาพพิศาลศักดิ (2 พฤศจิกายน พ.ศ. 2360 — 18 กันยายน พ.ศ. 2416) มีพระนามเดิมว่า พระองค์เจ้าเกสรา เป็นพระราชโอรสในสมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาศักดิพลเสพ ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาคุ้มเล็ก^[1]

พระเจ้าราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นอานุภาพพิศาลศักดิ ประสูติเมื่อวันอาทิตย์ เดือน 11 แรม 8 ค่ำ ปีฉลู นพศก จ.ศ. 1179 ตรงกับวันที่ 2 พฤศจิกายน พ.ศ. 2360 ในรัชกาลที่ 4 ทรงสถาปนาเป็นพระเจ้าวรวงศ์เธอ กรมหมื่นอานุภาพพิศาลศักดิ์ เมื่อวันพฤหัสบดีเดือน 4 แรม 7 ค่ำ ปีฉลู สัปตศก จ.ศ. 1227 ตรงกับวันที่ 8 มีนาคม พ.ศ. 2408 สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ 5 เมื่อวันพฤหัสบดี เดือน 10 แรม 12 ค่ำ ปีระกา เบญจศก จ.ศ. 1235 ตรงกับวันที่ 18 กันยายน พ.ศ. 2416 พระชันษา 57 ปี

พระองค์ทรงเป็นต้นราชสกุลเกสรา^[2] ทรงมีพระโอรสและพระธิดา ดังนี้

1. หม่อมเจ้าหญิงใหญ่ เกสรา (ประสูติ พ.ศ. 2378 สิ้นชีพิตักษัยเมื่อวันที่ 27 กันยายน พ.ศ. 2438)
2. หม่อมเจ้านิล เกสรา (ประสูติ พ.ศ. 2380)
3. หม่อมเจ้าหญิงไม่ปรากฏพระนาม (ประสูติ พ.ศ. 2383)
4. หม่อมเจ้าหญิงไม่ปรากฏพระนาม (ประสูติ พ.ศ. 2386)
5. หม่อมเจ้าศีขรินทร์ เกสรา (ประสูติ พ.ศ. 2387 สิ้นชีพิตักษัยเมื่อวันที่ 26 สิงหาคม พ.ศ. 2422)
6. หม่อมเจ้าหญิงไหว เกสรา หรือ หม่อมเจ้าหญิงไสว เกสรา (ประสูติ พ.ศ. 2403 สิ้นชีพิตักษัยเมื่อวันที่ 21 มีนาคม พ.ศ. 2433)
7. หม่อมเจ้าหญิงเลื่อน เกสรา (สิ้นชีพิตักษัยเมื่อวันที่ 3 เมษายน พ.ศ. 2446) มีหม่อมนวล เกสรา ณ อยุธยา เป็นหม่อมมารดา หม่อมเจ้าหญิงเลื่อนทรงเสกสมรสกับหม่อมเจ้ากระจ่าง อิศรเสนา พระโอรสในพระเจ้าราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นกษัตริย์ศรีศักดิเดช มีบุตรคือ
   1. หม่อมราชวงศ์กะโห้ อิศรเสนา
   2. หม่อมราชวงศ์หญิงนวลจันทร์ เกษมสันต์ หม่อมห้ามใน พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงพรหมวรานุรักษ์
   3. หม่อมราชวงศ์ตะโกก อิศรเสนา
   4. หม่อมราชวงศ์หญิงแจ๋ว อิศรเสนา
   5. หม่อมราชวงศ์สวาย อิศรเสนา
   6. หม่อมราชวงศ์หญิงจ่าย อิศรเสนา
   7. หม่อมราชวงศ์ภาคย์ (ตะพาบ) อิศรเสนา
   8. หม่อมราชวงศ์หญิงหญิง อิศรเสนา
8. หม่อมเจ้าหญิงพร้อม เกสรา (สิ้นชีพิตักษัยเมื่อวันที่ 17 กรกฎาคม พ.ศ. 2434) หม่อมเจ้าหญิงพร้อมทรงเสกสมรสกับหม่อมเจ้ากระจ่าง อิศรเสนา พระโอรสในพระเจ้าราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นกษัตริย์ศรีศักดิเดช มีบุตรคือ
   1. หม่อมราชวงศ์เทโพ อิศรเสนา
   2. หม่อมราชวงศ์หญิงพยูน อิศรเสนา
9. หม่อมเจ้าหญิงแสง เกสรา

พระเจ้าราชวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าเกสรา กรมหมื่นอานุภาพพิศาลศักดิ ได้ทรงกำกับดูแลงานพระราชพิธีฝ่ายพระราชวังบวรสถานมงคล ในสมัยรัชกาลที่ 4