วิษณุ เครืองาม

ศาสตราจารย์กิตติคุณ วิษณุ เครืองาม ม.ป.ช. ม.ว.ม. ป.ภ. ท.จ.ว. ร.ด.ม. (ศ)
วิษณุ ใน พ.ศ. 2563
รองนายกรัฐมนตรี
ดำรงตำแหน่ง 30 สิงหาคม พ.ศ. 2557 – 1 กันยายน พ.ศ. 2566 (9 ปี 2 วัน)
นายกรัฐมนตรี	ประยุทธ์ จันทร์โอชา
ดำรงตำแหน่ง 3 ตุลาคม พ.ศ. 2545 – 24 มิถุนายน พ.ศ. 2549 (3 ปี 264 วัน)
นายกรัฐมนตรี	ทักษิณ ชินวัตร
รัฐมนตรีว่าการกระทรวงยุติธรรม
รักษาราชการแทน
ดำรงตำแหน่ง 21 มีนาคม พ.ศ. 2566 – 1 กันยายน พ.ศ. 2566 (0 ปี 164 วัน)
นายกรัฐมนตรี	ประยุทธ์ จันทร์โอชา
ก่อนหน้า	สมศักดิ์ เทพสุทิน (รัฐมนตรีว่าการ)
ถัดไป	ทวี สอดส่อง (รัฐมนตรีว่าการ)
รัฐมนตรีว่าการกระทรวงพลังงาน
รักษาราชการแทน
ดำรงตำแหน่ง 21 กรกฎาคม พ.ศ. 2563 – 4 สิงหาคม พ.ศ. 2563 (0 ปี 14 วัน)
นายกรัฐมนตรี	ประยุทธ์ จันทร์โอชา
ก่อนหน้า	สนธิรัตน์ สนธิจิรวงศ์ (รัฐมนตรีว่าการ)
ถัดไป	สุพัฒนพงษ์ พันธ์มีเชาว์ (รัฐมนตรีว่าการ)
ที่ปรึกษาของนายกรัฐมนตรี (ด้านกฎหมายและระเบียบปฏิบัติราชการ)
ดำรงตำแหน่ง 30 พฤษภาคม 2567 – 16 สิงหาคม 2567 (0 ปี 78 วัน)
นายกรัฐมนตรี	เศรษฐา ทวีสิน
เลขาธิการคณะรัฐมนตรี
ดำรงตำแหน่ง 1 ตุลาคม พ.ศ. 2536 – 1 ตุลาคม พ.ศ. 2545 (9 ปี 0 วัน)
นายกรัฐมนตรี	ชวน หลีกภัย บรรหาร ศิลปอาชา ชวลิต ยงใจยุทธ ทักษิณ ชินวัตร
ก่อนหน้า	บดี จุณณานนท์
ถัดไป	บวรศักดิ์ อุวรรณโณ
ข้อมูลส่วนบุคคล
เกิด	15 กันยายน พ.ศ. 2494 (73 ปี) อำเภอหาดใหญ่ จังหวัดสงขลา ประเทศไทย
พรรคการเมือง	อิสระ
คู่สมรส	วัชราภรณ์ เครืองาม
ศิษย์เก่า	มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยแคลิฟอร์เนีย เบิร์กลีย์ ปร.ด.
วิชาชีพ	นักการเมือง นักกฎหมาย ศาสตราจารย์
ลายมือชื่อ

ศาสตราจารย์กิตติคุณ วิษณุ เครืองาม (เกิด 15 กันยายน พ.ศ. 2494) เป็นนักกฎหมายและนักการเมืองชาวไทย เคยดำรงตำแหน่งสำคัญในรัฐบาลหลายชุดและในหลายหน่วยงาน และเป็นราชบัณฑิตสาขาวิชากฎหมายปกครอง^[1]

วิษณุสำเร็จการศึกษาระดับปริญญาตรีจากคณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ เมื่อ พ.ศ. 2515^[1] แล้วเริ่มรับราชการในปีนั้นด้วยการเป็นอาจารย์กฎหมายที่คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยรามคำแหง และที่อื่น ๆ จน พ.ศ. 2534 ได้โอนมาสังกัดสำนักนายกรัฐมนตรีเพื่อดำรงตำแหน่งรองเลขาธิการคณะรัฐมนตรี ภายหลังยังได้เป็นสมาชิกวุฒิสภาในช่วง พ.ศ. 2535–2543 เลขาธิการคณะรัฐมนตรีในช่วง พ.ศ. 2536–2545 และกรรมการกฤษฎีกาตั้งแต่ พ.ศ. 2535 ถึงปัจจุบัน

วิษณุเคยทำงานด้านการเมืองกับรัฐบาลหลายชุด เช่น ดำรงตำแหน่งโฆษกสำนักนายกรัฐมนตรีเมื่อ พ.ศ. 2535 ช่วงที่พลเอก สุจินดา คราประยูร ได้เป็นนายกรัฐมนตรีหลังจากที่มีรัฐประหารในประเทศไทย พ.ศ. 2534 ตลอดจนดำรงตำแหน่งรองนายกรัฐมนตรีเมื่อ พ.ศ. 2545 ในคณะรัฐมนตรีที่มีทักษิณ ชินวัตร เป็นนายกรัฐมนตรี และดำรงตำแหน่งสมาชิกสภานิติบัญญัติแห่งชาติหลังจากที่พลเอก ประยุทธ์ จันทร์โอชา ก่อรัฐประหารในประเทศไทย พ.ศ. 2557

ในการทำงานกับพลเอก ประยุทธ์ วิษณุมักถูกวิพากษ์วิจารณ์ว่าหาข้อเบี่ยงเลี่ยงกฎหมายให้ฝ่ายของพลเอก ประยุทธ์ จนฝ่ายอื่นและสื่อสังคมตั้งฉายาให้วิษณุว่า "บิดาแห่งการยกเว้น"^[2][3] หรือ "บิดาแห่งข้อยกเว้น"^[4][5][6]

นอกจากตำแหน่งหน้าที่ข้างต้นแล้ว วิษณุยังเป็นประธานและกรรมการในคณะกรรมการหลายคณะ เป็นนายกและกรรมการในสภาของสถาบันการศึกษาหลายแห่ง ทั้งยังมีงานเขียนบทความและหนังสืออีกจำนวนหนึ่ง

วิษณุเกิดเมื่อวันที่ 15 กันยายน พ.ศ. 2494 ที่ตำบลหาดใหญ่ อำเภอหาดใหญ่ จังหวัดสงขลา มีชื่อเดิมว่า พิธาน เครืองาม เป็นบุตรของบุญทรง และถาวร เครืองาม มีน้องสาวชื่อ ศิริมา นิลรัตน์ น้องชาย 2 คนชื่อ พลอากาศตรี นายแพทย์เฉลิมชัย เครืองาม และศาสตราจารย์ ดร.ดุสิต เครืองาม

วิษณุสมรสกับวัชราภรณ์ เครืองาม (แป้ง) เดิมชื่อ วราภา มีบุตรชาย 1 คนชื่อ วิชญะ เครืองาม^[7] บุตรชายสมรสกับนันทนัช ศิรธรานนท์ บุตรีของเจตน์ ศิรธรานนท์

วิษณุจบการศึกษาระดับประถมศึกษาและมัธยมศึกษาปีที่ 3 จากโรงเรียนกอบกาญจน์ศึกษา และโรงเรียนแสงทองวิทยา หาดใหญ่ และมัธยมปีที่ 4-5 จากโรงเรียนพระโขนงพิทยาลัย กรุงเทพมหานคร สำเร็จการศึกษาในระดับปริญญาตรี นิติศาสตรบัณฑิต (เกียรตินิยมอันดับหนึ่ง เหรียญทองพระราชทานทุนภูมิพล) จากคณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ และสำเร็จการศึกษาเป็นเนติบัณฑิตไทย (โดยสอบไล่ได้ลำดับที่ 2) จากสำนักอบรมศึกษากฎหมายแห่งเนติบัณฑิตยสภา

วิษณุสำเร็จการศึกษาระดับปริญญาโท Master of Laws (LL.M.) และปริญญาเอก Doctor of the Science of Law (J.S.D.) จากมหาวิทยาลัยแคลิฟอร์เนีย เบิร์กลีย์ สหรัฐ ด้วยทุนรัฐบาล

วิษณุเริ่มรับราชการใน พ.ศ. 2515 เป็นอาจารย์ประจำคณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยรามคำแหง ในปีต่อมาได้ย้ายมาประจำที่คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ และที่คณะนิติศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย จนกระทั่งได้รับโปรดเกล้าฯ แต่งตั้งเป็นศาสตราจารย์ประจำคณะนิติศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ในปี พ.ศ. 2529

ใน พ.ศ. 2534 วิษณุได้โอนมารับราชการพลเรือนในสังกัดสำนักนายกรัฐมนตรี ตำแหน่งรองเลขาธิการคณะรัฐมนตรี และได้รับแต่งตั้งเป็นสมาชิกวุฒิสภา 2 สมัย ในระหว่าง พ.ศ. 2535 – 2543 และได้รับแต่งตั้งเป็นเลขาธิการคณะรัฐมนตรี ในปี พ.ศ. 2536 – 2545

นอกจากนั้น ได้รับโปรดเกล้าฯ แต่งตั้งเป็นกรรมการกฤษฎีกา ตั้งแต่ พ.ศ. 2535 ถึงปัจจุบัน และได้ดำรงตำแหน่งประธานกรรมการกฤษฎีกา (คณะที่ 2, กฎหมายการบริหารราชการแผ่นดิน) ต่อมาในวันที่ 30 ตุลาคม 2566 ได้มีพระบรมราชโองการโปรดเกล้าฯ แต่งตั้งให้ดำรงตำแหน่งกรรมการกฤษฎีกาพร้อมกับอาคม เติมพิทยาไพสิฐ^[8]

วิษณุเคยเป็นสมาชิกวุฒิสภา (2535-2539) เคยรักษาการในตำแหน่งโฆษกประจำสำนักนายกรัฐมนตรี ใน พ.ศ. 2535 สมัยรัฐบาลพลเอก สุจินดา คราประยูร และได้เข้าร่วมงานการเมืองอีกครั้งในรัฐบาลพันตำรวจโท ทักษิณ ชินวัตร ในปี พ.ศ. 2545 โดยรับตำแหน่งรองนายกรัฐมนตรี^[9] (2 สมัย) รับผิดชอบงานเกี่ยวกับกฎหมายของรัฐบาล ต่อมาหลังการรัฐประหาร พ.ศ. 2549 ได้รับแต่งตั้งเป็นสมาชิกสภานิติบัญญัติแห่งชาติ^[10] และเป็นศาสตราภิชานคณะนิติศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย^[11]

หลังสิ้นสุดภารกิจของสภานิติบัญญัติแห่งชาติ ในปี พ.ศ. 2551 วิษณุไม่ได้เข้ารับตำแหน่งทางการเมืองใด ๆ แต่ยังรับหน้าที่ในคณะกรรมการของรัฐอีกหลายคณะ กระทั่งในปี พ.ศ. 2557 รับตำแหน่งที่ปรึกษาคณะรักษาความสงบแห่งชาติ ดูแลด้านกฎหมายยุติธรรม และได้รับแต่งตั้งเป็นรองนายกรัฐมนตรี ในรัฐบาลพลเอก ประยุทธ์ จันทร์โอชา^[12] รับผิดชอบดูแลงานกระทรวงยุติธรรม สำนักงานปลัดสำนักนายกรัฐมนตรี กรมประชาสัมพันธ์ สำนักงานพระพุทธศาสนาแห่งชาติ และราชบัณฑิตสภา^[13]ในวันที่ 30 พฤษภาคม พ.ศ. 2567 ได้รับแต่งตั้งเป็น ที่ปรึกษาของนายกรัฐมนตรี(นาย เศรษฐา ทวีสิน) ด้านกฎหมายและระเบียบปฏิบัติราชการ

• นายกสภามหาวิทยาลัยราชภัฏสงขลา^[14]
• นายกสภาสถาบันการพลศึกษา
• กรรมการสภามหาวิทยาลัยเชียงใหม่^[15]
• กรรมการสภามหาวิทยาลัยทักษิณ^[16]
• กรรมการสภามหาวิทยาลัยเกษมบัณฑิต^[17]
• กรรมการสภาจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย^[18]
• กรรมการสภามหาวิทยาลัยราชภัฏเชียงราย^[19]
• กรรมการสภามหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์^[20]
• กรรมการสภามหาวิทยาลัยมหามกุฏราชวิทยาลัย^[21]
• กรรมการสภาสถาบันพระปกเกล้า^[22]

นอกจากนี้ วิษณุยังเคยเป็นอาจารย์คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยรามคำแหง มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย และ ศาสตราจารย์ประจำคณะนิติศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย^[23]

วิษณุเป็นประธานกรรมการบริษัทบางกอกโพสต์ตั้งแต่วันที่ 9 พฤษภาคม พ.ศ. 2567^[24]

วิษณุมีผลงานหนังสือ เช่น

• ครัว ครม.
• ภูฏาน วิมานปลายฟ้า
• โลกนี้คือละคร
• เล่าเรื่องผู้นำ
• หลังม่านการเมือง
• เดินดินกินข้าวแกง
• ลงเรือแป๊ะ
• ชีวิตดั่งหาดทรายและทะเล
• เลขที่ 1 ถนนพิษณุโลก

• พ.ศ. 2534 รับพระราชทานรางวัลตัวอย่างบุคคลผู้พูดภาษาไทยได้ถูกต้อง และเหมาะสม จากมหาวิทยาลัยมหิดลและราชบัณฑิตยสถาน เมื่อวันที่ 9 สิงหาคม 2534
• พ.ศ. 2539 ได้รับรางวัลผลงานวิจัยดีเยี่ยม สาขานิติศาสตร์ ประจำปี 2539 จากสภาวิจัยแห่งชาติ
• พ.ศ. 2540 ได้รับแต่งตั้งเป็นศาสตราจารย์กิตติคุณ คณะนิติศาสตร์ จากจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย เมื่อวันที่ 27 กุมภาพันธ์ 2540
• พ.ศ. 2540 ได้รับรางวัลผู้บริหารราชการพลเรือนดีเด่น ประจำปี 2540 (รางวัลครุฑทองคำ) ของสมาคมข้าราชการพลเรือนแห่งประเทศไทย เมื่อวันที่ 30 กันยายน 2541^{[ต้องการอ้างอิง]}
• พ.ศ. 2541 ได้รับรางวัลนักเรียนทุนรัฐบาลไทยดีเด่น ประจำปี 2541 จากสมาคมนักเรียนทุนรัฐบาลไทย
• พ.ศ. 2543 ได้รับรางวัลศิษย์เก่าดีเด่น มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ประจำปี 2543
• พ.ศ. 2544 ได้รับปริญญานิติศาสตรดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์ จากจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
• พ.ศ. 2546 ได้รับแต่งตั้งเป็นราชบัณฑิตทางนิติศาสตร์
• พ.ศ. 2547 ได้รับรางวัลบุษบกทองผู้มีผลงานดีเด่นด้านการใช้ภาษาไทย^[25]
• พ.ศ. 2556 ได้รับปริญญานิติศาสตรดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์ สาขานิติศาสตร์ จากมหาวิทยาลัยราชภัฏสุราษฎร์ธานี^{[ต้องการอ้างอิง]}
• พ.ศ. 2556 ได้รับปริญญาพุทธศาสตรดุษฎีบัณฑิต กิตติมศักดิ์ สาขารัฐประศาสนศาสตร์ จากมหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย
• พ.ศ. 2557 ได้รับปริญญาศิลปศาสตร์ดุษฎีบัณฑิต กิตติมศักดิ์ สาขานิติศาสตร์ จากมหาวิทยาลัยศรีปทุม

• พ.ศ. 2536 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นสูงสุด มหาปรมาภรณ์ช้างเผือก (ม.ป.ช.)^[26]
• พ.ศ. 2535 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นสูงสุด มหาวชิรมงกุฎ (ม.ว.ม.)^[27]
• พ.ศ. 2546 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่สรรเสริญยิ่งดิเรกคุณาภรณ์ ชั้นที่ 1 ปฐมดิเรกคุณาภรณ์ (ป.ภ.)^[28]
• พ.ศ. 2544 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 2 ทุติยจุลจอมเกล้าวิเศษ (ท.จ.ว.) (ฝ่ายหน้า)^[29]
• พ.ศ. 2546 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นสิริยิ่งรามกีรติ ลูกเสือสดุดีชั้นพิเศษ^[30]
• พ.ศ. 2554 – เหรียญดุษฎีมาลา เข็มศิลปวิทยา (ร.ด.ม.(ศ)) สาขานิติศาสตร์^[31]
• พ.ศ. 2540 – เหรียญจักรพรรดิมาลา (ร.จ.พ.)^[32]
• พ.ศ. 2537 – เหรียญลูกเสือสดุดี ชั้นที่ 1^[33]
• พ.ศ. 2545 – เหรียญกาชาดสมนาคุณ ชั้นที่ 1 (เหรียญทอง)

ก่อนหน้า		วิษณุ เครืองาม		ถัดไป
พงศ์เทพ เทพกาญจนา		รองนายกรัฐมนตรี (ครม.61-62) ฝ่ายกฎหมาย (30 สิงหาคม พ.ศ. 2557 – 1 กันยายน พ.ศ. 2566)		อนุทิน ชาญวีรกูล ภูมิธรรม เวชยชัย สมศักดิ์ เทพสุทิน ปานปรีย์ พหิทธานุกร พัชรวาท วงษ์สุวรรณ พีระพันธุ์ สาลีรัฐวิภาค
สมคิด จาตุศรีพิทักษ์ ปองพล อดิเรกสาร		รองนายกรัฐมนตรี (ครม.54-55) (3 ตุลาคม พ.ศ. 2545 – 24 มิถุนายน พ.ศ. 2549)		หม่อมราชวงศ์ปรีดิยาธร เทวกุล โฆสิต ปั้นเปี่ยมรัษฎ์
สนธิรัตน์ สนธิจิรวงศ์ (รัฐมนตรี)		รักษาราชการ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงพลังงาน (ครม.62) (21 กรกฎาคม พ.ศ. 2563 – 4 สิงหาคม พ.ศ. 2563)		สุพัฒนพงษ์ พันธ์มีเชาว์ (รัฐมนตรี)
ไพบูลย์ คุ้มฉายา (รัฐมนตรี)		รักษาราชการ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงยุติธรรม (ครม.61) (6 ธันวาคม พ.ศ. 2559 – 15 ธันวาคม พ.ศ. 2559)		สุวพันธุ์ ตันยุวรรธนะ (รัฐมนตรี)
บดี จุณณานนท์		เลขาธิการคณะรัฐมนตรี (1 ตุลาคม พ.ศ. 2536 – 1 ตุลาคม พ.ศ. 2545)		บวรศักดิ์ อุวรรณโณ
ลดาวัลลิ์ วงศ์ศรีวงศ์		โฆษกประจำสำนักนายกรัฐมนตรี (ครม.48) (28 เมษายน พ.ศ. 2535 – 26 พฤษภาคม พ.ศ. 2535)		มนตรี เจนวิทย์การ